Çift gezegen sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Pluto_&_Charon,_Earth_size_comparison.jpg|küçükresim| [[Dünya]] ve [[Ay|Ay'ın]] (üstte sağda) ve [[Plüton]] – [[Charon (uydu)|Charon'un]] (altta sağda) boyutlarının görsel karşılaştırması]]
Ç'''ift gezegen''' (aynı zamanda '''ikili gezegen''' ), astronomide iki adet [[gezegen]] veya [[Gezegen kütleli cisim|gezegen kütleli nesneden]] oluştuğu ve bunların ortak [[Çift merkezi|ağırlık merkezinin]] her iki cismin de dışında yer aldığı [[İkili sistem|ikili]] bir [[uydu sistemi]]dir.

[[Samanyolu|Samanyolu'ndaki]] [[Yıldız sistemi|yıldız sistemlerinden]] üçte birinin [[çift yıldız]] sistemi olmasına rağmen,<ref>[http://www.cfa.harvard.edu/news/2006-11 Most Milky Way Stars Are Single] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151125104512/https://www.cfa.harvard.edu/news/2006-11 |tarih=25 Kasım 2015 }}, Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics</ref> tipik olarak gezegen-uydu kütle oranının yaklaşık 1:10.000 olması, ikili uydu sistemlerinin [[Birincil cisim|ana yıldızın]] kütle çekiminden büyük ölçüde etkilenmeleri <ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.nature.com/articles/nature04860|başlık=A common mass scaling for satellite systems of gaseous planets|tarih=June 2006|sayı=7095|dil=İngilizce|sayfalar=834-839|çalışma=Nature|cilt=441|ad=Robin M.|soyadı=Canup|issn=1476-4687|pmid=16778883|doi=10.1038/nature04860|ad2=William R.|soyadı2=Ward|erişim-tarihi=12 Ağustos 2024|arşivurl=https://web.archive.org/web/20240121193746/https://www.nature.com/articles/nature04860|arşivtarihi=21 Ocak 2024|ölüurl=hayır}}</ref> ve [[Büyük Çarpışma Hipotezi|dev çarpma hipotezine]] göre yalnızca belirli koşullar altında kütle çekimi açısından kararlı olmaları nedenleriyle çift gezegen sistemlerine nadiren rastlanılmaktadır.

[[Güneş Sistemi]] bünyesinde resmi olarak tanımlanmış bir çift gezegen sistemi bulunmamaktadır, ancak [[Dünya]] - [[Ay]] sistemi bazen bir çift gezegen sistemi olarak kabul edilir. [[Avrupa Uzay Ajansı]] tarafından, [[AKILLI-1|SMART-1]] misyonunun tanıtım materyallerinde Dünya-Ay sisteminden çift gezegen olarak bahsedilmiştir.<ref name="esa-double">{{Web kaynağı|url=http://www.esa.int/esaMI/SMART-1/SEMO1VMKPZD_0.html|başlık=Welcome to the double planet|erişimtarihi=12 Kasım 2009|tarih=5 Ekim 2003|yayıncı=[[European Space Agency|ESA]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20091123231136/http://www.esa.int/esaMI/SMART-1/SEMO1VMKPZD_0.html|arşivtarihi=23 Kasım 2009|ölüurl=hayır}}</ref>

[[Cüce gezegen]] adaylarından bazıları ikili gezegen sistemi olarak tanımlanabilmektedir. [[Uluslararası Astronomi Birliği]], 2006 Genel Kurulunda [[Plüton]] ve [[Charon (uydu)|Charon'un]] çift gezegen olarak yeniden sınıflandırılması önerisini gündemine almış,<ref name="Draft Resolution 5">{{Web kaynağı|url=http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/|başlık=The IAU draft definition of "planet" and "plutons"|erişimtarihi=17 Mayıs 2008|tarih=16 Ağustos 2006|yayıncı=[[International Astronomical Union]]|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080516235826/http://www.iau.org/public_press/news/release/iau0601/|arşivtarihi=16 Mayıs 2008|ölüurl=hayır}}</ref> ancak bahse konu öneri [[2006 yeni gezegen tanımı|IAU'nun mevcut gezegen tanımı]] lehine kabul edilmemiştir. Gezegen kütlesine sahip uydulara sahip diğer [[Neptün ötesi cisim|Neptün ötesi sistemler]] arasında [[Eris (cüce gezegen)|Eris]] – [[Dysnomia (uydu)|Dysnomia]], [[90482 Orcus|Orcus]] – [[Vanth (uydu)|Vanth]] ve [[174567 Varda|Varda]] – [[Ilmarë (uydu)|Ilmarë]] bulunur.

Üyeleri yaklaşık olarak eşit kütleye sahip olan [[ikili asteroit]]ler ise kimi zaman [[Küçük gezegen|ikili küçük gezegen]] olarak sınıflandırılmaktadır. Bunlar arasında [[ikili asteroit]]ler [[69230 Hermes]] ve [[90 Antiope]] ve ikili [[Kuiper Kuşağı|Kuiper kuşağı nesneleri]] (KBO'lar) [[79360 Sıla-Nunam|79360 Sila–Nunam]] ve {{Mpl|1998 WW|31}} yer almaktadır.

== "Çift gezegen" tanımı ==
{{çoklu resim|direction=vertical|align=right|width=235|image1=NH-PlutoCharon-Color-NewHorizons-20150711.jpg|image2=Moon, Earth size comparison.jpg|caption1=Plüton-Charon sistemi, Dünya-Ay sistemine göre ikili yapıya daha yakındır. (Uzaklıklar ölçekli değildir.)|caption2=Dünya Ay sistemi zaman zaman resmi olmayan biçimde çift gezegen olarak tanımlanabilmektedir. (Kütleler yüzey alanlarına göre değil, kabaca hacimlerine göre oranlanmıştır.) <ref name="esa-double" />}}
Bir "çift gezegen" ile "uydu sistemi"ni ayırt etmek için hangi ölçütlerin kullanılması gerektiği konusunda çeşitli tartışmalar bulunmaktadır. Aşağıda bu konudaki temel argümanlara yer verilmiştir.

=== Her iki cismin de gezegen kriterini karşılaması ===
''Astronomical Journal'da'' önerilen bir tanıma göre, iki nesnenin çift gezegen olarak adlandırılabilmesi için her iki cismin de, ayrı ayrı olarak [[Civarını temizleme|yörünge temizleme]] kriterini karşılaması gerekmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://stacks.iop.org/1538-3881/150/i=6/a=185|başlık=A Quantitative Criterion for Defining Planets|sayı=6|sayfalar=185|çalışma=Astronomical Journal|yıl=2015|cilt=150|ad=J.L.|soyadı=Margot|doi=10.1088/0004-6256/150/6/185|arxiv=1507.06300}}</ref>

=== Kütle oranları 1'e yakın olanlar ===
"Çift gezegen" tanımlamasında kullanılmakta olan önemli bir kriter, iki cismin kütlelerinin birbirine olan oranıdır. Oran olarak 1 değerini alan kütle oranı, eşit kütleye sahip iki cisim bulunduğunu ifade eder. Bu nedenle bu oranın 1'e yakın olduğu cisimlerin "çift gezegen" olarak tanımlanabilmesi daha olasıdır. Bu tanımı kullanarak, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün'ün doğal uyduları çift gezegen tanımının dışında bırakılabilir. Bazı [[cüce gezegen]]lerin uyduları da benzer şekilde ana cisme göre çok daha küçük kütlelere sahiptir.

Bu kapsamda yer alan en dikkat çekici istisna [[Plüton Sistemi|Plüton-Charon]] sistemidir. Charon-Plüton'un 0,122 (≈{{Kesir|1|8}} ) değerli kütle oranı 1'e o kadar yakındır ki Plüton ve Charon birçok bilim insanı tarafından sıklıkla "çift cüce gezegen" ("gezegenin 2006 tanımından önce" "çift gezegen") olarak tanımlanmıştır. [[Uluslararası Astronomi Birliği]] (IAU) daha önce Charon'u Plüton'un uydusu olarak sınıflandırmış olmasına rağmen, ilerleyen dönemlerde bu gök cisimlerinin bir çift cüce gezegen olarak yeniden sınıflandırılabileceği ifade edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.iau.org/public/themes/pluto/|başlık=International Astronomical Union {{!}} IAU|erişimtarihi=11 Eylül 2021|çalışma=www.iau.org|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160130022141/http://www.iau.org/public/themes/pluto/|arşivtarihi=30 Ocak 2016|ölüurl=hayır}}</ref> Öte yandan, 2006 tarihli bir IAU raporunda Charon-Plüton ikilisi bir çift gezegen olarak sınıflandırılmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.iau.org/static/public_press/iau_po_report.pdf|başlık=The Public Communication Activities at the 2006 General Assembly (GA)|arşivtarihi=1 Mayıs 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130501174441/http://www.iau.org/static/public_press/iau_po_report.pdf|sayfalar=45|çalışma=International Astronomical Union|citeseerx=}}</ref>
[[Dosya:ESO-L._Calçada_-_Eso1142c_(by).jpg|küçükresim|Eris-Dysnomia sistemine dair sanatsal bir izlenim]]
0,01230 (≈{{Kesir|81}} ) düzeyindeki Ay-Dünya kütle oranı ise Güneş Sistemi bünyesindeki diğer tüm uydu-gezegen oranlarıyla karşılaştırıldığında 1 oranına oldukça yakındır. (Diğer gezegenlerin uydularıyla olan kütle oranlarının tümü 0,0025 seviyesinin altındadır.) Sonuç olarak, azınlıkta da olsa, bazı bilim insanları Dünya-Ay sistemini de bir çift gezegen olarak sınıflandırmaktadır. [[Eris (cüce gezegen)|Eris'in]] tek uydusu [[Dysnomia (uydu)|Dysnomia'nın]] yarıçapı [[Eris (cüce gezegen)|Eris'in]] yarıçapının neredeyse {{Kesir|1|4}}'i düzeyindedir; benzer yoğunlukları olduğu varsayıldığında (Dysnomia'nın iç bileşen yapısı Eris'inkinden önemli ölçüde farklı olabilir veya olmayabilir), iki nesnenin kütle oranı, Ay-Dünya ve Charon-Plüton oranlarına yakın bir değer olan {{Kesir|40}} seviyesine yakın olmalıdır.

=== Çift merkezi konumu ===
Halihazırda, çift gezegen sistemi için önerilen en yaygın tanım, cisimlerin çevresinde dönmekte olduğu [[çift merkezi]]nin her iki cismin de kütlesinin dışında yer almasıdır. Bu tanıma göre Plüton ve Charon Haziran 2015'te ''[[New Horizons]]'' uzay aracının görüntülerinden oluşturulan animasyonlar uyarınca çift cüce gezegenlerdir.

Bu tanıma göre, Dünya-Ay sistemi şu anda bir çift gezegen değildir. Bunun nedeni ise Ay'ın sistem içinde ortak bir nokta çevresinde gözle görülür bir dönüş yapmasına yetecek kadar büyük olmasına rağmen, sistemin çift merkezinin Dünya'nın kütlesinin oldukça içinde yer almasıdır. Ay sürekli olarak her yıl Dünya'dan yaklaşık {{dönüştürme|1,5|in|cm|abbr=on|order=flip}} oranında dışarı doğru hareket ettiği göz önüne alındığında; birkaç milyar yıl içinde, Dünya-Ay sisteminin kütle merkezinin Dünya'nın kütlesinin dışında yer alması ve bir çift gezegen sistemi haline gelmesi beklenmektedir.
[[Dosya:Pluto-Charon_system-new.gif|sol|küçükresim| [[Plüton]] – [[Charon (uydu)|Charon]] sistemi: [[Çift merkezi|kütle merkezi]] Plüton'un dışında yer alır.]]
Jüpiter-Güneş sisteminin kütle merkezi Güneş'in yüzeyinin dışında yer almasına rağmen,;Jüpiter'in [[füzor]] olamayacak kadar hafif olması nedeniyle bir çift yıldız olarak kabul edilemez. Jüpiter'in on üç kat daha ağır olması halinde, [[döteryum füzyonu]] gerçekleşebilir ve Jüpiter bir [[kahverengi cüce]] olarak sınıflandırılabilirdi.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Optical and Infrared Spectroscopy of Circumstellar Matter, ASP Conference Series, Vol. 188.|kısım=Star Formation and Extrasolar Planet Studies with Near-Infrared Interferometry on the LBT|eşyazarlar=Herbst, T. M.; Rix, H.-W.|editörler=Guenther, Eike; Stecklum, Bringfried; Klose, Sylvio|sayfalar=341-350|çalışma=Optical and Infrared Spectroscopy of Circumstellar Matter|yer=San Francisco, Calif.|yayıncı=[[Astronomical Society of the Pacific]]|yıl=1999|cilt=188|isbn=1-58381-014-5}}</ref>

=== Astronomik çekme değeri ===
[[Isaac Asimov]], kısmen " [[astronomik çekişme]]" (İng. ''tug-of-war'') değeri olarak adlandırdığı ve cisimlerin göreceli boyutlarını dikkate almayan bir değere dayanarak gezegen-uydu ve çift gezegen yapıları arasında bir ayrım yapılmasını önermiştir. Bu nicelik, daha büyük (birincil) cismin daha küçük cisme uyguladığı kuvvetin, Güneş'in daha küçük cisme uyguladığı kuvvete olan oranıdır. Bunun eşit olduğu aşağıdaki biçimde gösterilebilir;<ref name="Asimov">[[Isaac Asimov|Asimov, Isaac]] (1975). "Just Mooning Around", ''[http://www.univeros.com/usenet/cache/alt.binaries.ebooks/10.000.SciFi.and.Fantasy.Ebooks/Isaac%20Asimov/Isaac%20Asimov%20-%20Of%20Time%20and%20Space%20and%20Other%20Things.pdf Of Time and Space, and Other Things] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180107175033/http://www.univeros.com/usenet/cache/alt.binaries.ebooks/10.000.SciFi.and.Fantasy.Ebooks/Isaac%20Asimov/Isaac%20Asimov%20-%20Of%20Time%20and%20Space%20and%20Other%20Things.pdf |tarih=7 Ocak 2018 }}''. Avon. Formül kitabın 56'ncı sayfasından türetilmiştir.</ref>

<math display="block">\text{tug-of-war value} = \frac{m_\mathrm{p}}{m_\mathrm{s}} \cdot \left( \frac{d_\mathrm{s}}{d_\mathrm{p}} \right)^2</math>

bu formülde {{Matematik|''m''<sub>p</sub>}} birincil (daha büyük) cismin kütlesini, {{Matematik|''m''<sub>s</sub>}} Güneş'in kütlesini, {{Matematik|''d''<sub>s</sub>}} küçük cisim ile Güneş arasındaki mesafeyi ve {{Matematik|''d''<sub>p</sub>}} ise küçük cisim ile birincil cisim arasındaki mesafeyi göstermektedir.<ref name="Asimov" /> Astronomik çekme değeri uydunun (daha küçük olan cismin) kütlesine bağlı değildir.

Bu formül aslında büyük cismin ve Güneş'in küçük cisim üzerindeki [[Kütleçekim|kütle çekim]] etkileri arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Örneğin, Satürn'ün uydusu [[Titan (uydu)|Titan]] için bu oran 380'dir, bu da Satürn'ün Titan üzerindeki etkisinin Güneş'in Titan üzerindeki etkisinden 380 katı fazla olduğu anlamına gelmektedir. Titan için hesaplanan bu değer, sadece 3,5'luk bir çekme değerine sahip olan Satürn'ün uydusu [[Phoebe (uydu)|Phoebe]] ile karşılaştırılabilir; bunun anlamı Satürn'ün Phoebe üzerindeki etkisi, Güneş'in Phoebe üzerindeki etkisinin sadece 3,5 katı olduğudur.

Asimov, gezegenlerin kütleçekimsel olarak bağlı olduğu çeşitli uydular için çekme değerlerini hesaplamıştır. Bu kapsamda, Güneş Sistemi'ndeki en büyük gaz devi Jüpiter'in bile, daha dış kısımlarında yakalanmış uyduları üzerinde Güneş'ten yalnızca biraz daha fazla bir çekme değerine sahip olduğu, bazılarının ise çekme değerlerinin 1 değerinden çok daha yüksek olmadığını göstermiştir. Asimov'un hesaplamalarının hemen hepsinde çekme değerinin 1'den büyük olduğu, dolayısıyla Güneş'in bu cisimler üzerinde gezegenlerden daha az bir çekme kuvveti olduğu görülmektedir. Bu durumun tek istisnası, Güneş'in 0,46'lık bir değerle çekmekte olduğu Ay'dır; bu da Dünya'nın Ay üzerindeki tutuşunun Güneş'in tutuşunun yarısından daha az güçlü olduğu anlamına gelmektedir. Asimov, Dünya ve Ay'ın ikili gezegen olarak kabul edilmesi gerektiği yönündeki diğer argümanlarına bunu da dahil etmiştir.<ref name="Asimov" />

{{Blockquote|O halde Ay'a ne Dünya'nın gerçek bir uydusu ne de yakalanmış bir uydu olarak değil, Dünya ile birlikte Güneş'in etrafında dikkatli adımlarla hareket eden kendi başına bir gezegen olarak bakabiliriz. Dünya-Ay sistemi içinde durumu resmetmenin en basit yolu Ay'ın Dünya etrafında döndüğünü düşünmektir; ancak Dünya ve Ay'ın Güneş etrafındaki yörüngelerinin tam ölçekli bir resmini çizecek olursanız, Ay'ın yörüngesinin her yerde Güneş'e doğru içbükey olduğunu görürsünüz. Yani Ay her zaman Güneş'e doğru "düşmektedir". İstisnasız diğer tüm uydular, yörüngelerinin bir bölümünde Güneş'ten "uzaklaşırlar", ana gezegenlerinin üstün çekimine kapılırlar{{spaced ndash}} ama Ay öyle değildir.<ref name="Asimov"/><ref name="Aslaksen">{{Web kaynağı |başlık=The Orbit of the Moon around the Sun is Convex! |soyadı=Aslaksen |ad=Helmer |url=http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/teaching/convex.html |yıl=2010 |yer=National University of Singapore |yayıncı=Department of Mathematics |erişimtarihi=23 Ocak 2012 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130116204505/http://www.math.nus.edu.sg/aslaksen/teaching/convex.html |arşivtarihi=16 Ocak 2013 |ölüurl=evet }}</ref><ref name="PoV" group="Footnote">Asimov, Güneş etrafındaki Dünya-Ay yörünge modelini tanımlamak için "içbükey" terimini kullanırken, Aslaksen aynı modeli tanımlamak için "dışbükey" terimini kullanmaktadır. Hangi terimin kullanılacağı yalnızca gözlemcinin bakış açısına bağlıdır. Güneş'in bakış açısından Ay'ın yörüngesi içbükeydir; fakat Ay'ın yörüngesinin dışından, örneğin Mars gezegeninden, dışbükeydir.</ref>|Isaac Asimov}}

Çift gezegen tanımı, çiftin Güneş'e olan uzaklığına göre değişiklik arz etmektedir. Eğer Dünya-Ay sistemi Güneş'e şimdikinden daha uzak bir mesafede yer alan bir yörüngede bulunsaydı, o zaman Dünya Güneş'e oranla Ay'ı daha kuvvetli bir biçimde çekecektir. Örneğin, Mars'ın yörüngesinde Ay'ın çekme değeri 1,05 düzeyinde olurdu. Ayrıca Asimov'un önerisinden bu yana keşfedilen birkaç minik uydu da bu argümana göre çift gezegen olarak tanımlanabilmektedir. Örneğin, Neptün'ün küçük dış uyduları [[Neso (uydu)|Neso]] ve [[Psamathe (uydu)|Psamathe'nin]] çekme değerleri 0,42 ve 0,44'tür; bu değerler Dünya'nın uydusu Ay'ınkinden daha düşüktür. Ancak kütleleri Neptün'ünkiyle karşılaştırıldığında çok küçüktür ve tahmini olarak Neptün'e göre 1,5 {{E|-9}} ({{Kesir|700,000,000}} ) ve 0,4 {{E|-9}} ({{Kesir|2,500,000,000}} ) oranındadır.

=== Sistemin oluşumu ===
Son olarak, iki cismin bir sistem oluşturabilmesinin hem Dünya-Ay hem de Plüton-Charon sistemleri göz önüne alındığında [[Büyük Çarpışma Hipotezi|büyük çarpışmalar]] sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir: Buna göre, bir gök cisminin diğer bir gök cismiyle çarpışması sonucu bir [[enkaz diski]] oluşmuş ve [[Yığılma (astrofizik)|birikme]] yoluyla ya iki ayrı gök cisminde birikmesi biçiminde gerçekleşmiştir. [[Çarpma olayları]] sonucunda iki ayrı cisim ortaya çıkabileceği gibi daha büyük tek bir cisim de meydana gelebilir. Ancak, iki cismin "çift gezegen" olması için devasa bir çarpışma yeterli bir koşul değildir; çünkü bu tür çarpışmalar, Plüton'un dört küçük dış uydusu gibi, çok daha küçük uydular da meydana getirebilir.

[[Ay'ın kökeni]]ne ilişkin günümüzde terk edilmiş bir hipotez "çift gezegen hipotezi" olarak adlandırılmaktadır; bu hipoteze göre Dünya ve Ay; [[Güneş Sistemi|Güneş Sistemi'nin]] [[Ön gezegen diski|ön-gezegen diskinin]] aynı bölgesinde oluşmuş ve kütle çekimsel etkileşim altında bir sistem oluşturmuşlardır. Bu hipotez günümüzde kabul görmemektedir, çünkü gezegenler kütle çekimsel etkileşim yoluyla uyduları "yakalayabilmektedirler". Örneğin [[Mars'ın uyduları]]nın ([[Phobos (uydu)|Phobos]] ve [[Deimos (uydu)|Deimos]]) [[Mars]] tarafından uzun zaman önce yakalanmış asteroitler olduğu düşünülmektedir. Böyle bir tanımlama, [[Triton (uydu)|Triton'un Plüton]] ile aynı büyüklükte ve benzer yapıda bir [[Kuiper Kuşağı|Kuiper kuşağı]] cismi olması ve daha sonra [[Neptün]] tarafından yakalanması nedeniyle, Neptün-Triton'un da bir çift gezegen olarak sınıflandırılmasını gerektirecektir.

== Ayrıca bakınız ==
{{div sütunu|colwidth=22em}}
* [[2006 yeni gezegen tanımı]]
* [[3753 Cruithne]]
* [[Eşyörüngesel hareket]]
* [[Gezegen tanımı]]
* [[Tutulum]]
* [[Hill küresi]]
* [[Doğal uydu]]
* [[Ay'ın yörüngesi]]
* [[Sanki uydu]]
* [[Uydu sistemi]]
{{div sütunu-son}}

== Kaynakça ==
'''Bilgi notları'''<references group="Footnote" />'''Alıntılar'''
{{Kaynakça}}
'''Bibliyografya'''

* {{Akademik dergi kaynağı|url=|başlık=Clyde Tombaugh (1906–97) Astronomer who discovered the Solar System's ninth planet|erişimtarihi=|tarih=27 Şubat 1997|sayı=6619|sayfalar=778|çalışma=Nature|cilt=385|ad=S. Alan|soyadı=Stern|doi=10.1038/385778a0}}
* {{Akademik dergi kaynağı|başlık=It's not easy to make the Moon|url=https://archive.org/details/sim_nature-uk_1997-09-25_389_6649/page/327|tarih=25 Eylül 1997|sayı=6649|sayfalar=327-328|çalışma=Nature|cilt=389|ad=Jack J.|soyadı=Lissauer|doi=10.1038/38596}}

'''İlave okuma'''

* {{Kitap kaynağı|başlık=The Double Planet|url=https://archive.org/details/doubleplanet0000isaa|tarih=1960|yer=New York|yayıncı=Abelard-Schuman|ad=Isaac|soyadı=Asimov}}
* {{Kitap kaynağı|başlık=Pluto: A Double Planet?|url=https://archive.org/details/plutodoubleplane0000asim|tarih=1990|yer=Milwaukee|yayıncı=G. Stevens|ad=Isaac|soyadı=Asimov|isbn=9781555323738}}
* {{Akademik dergi kaynağı|başlık=Detecting companions to extrasolar planets using mutual events|sayı=3|sayfalar=1133-1138|çalışma=Astronomy and Astrophysics|yıl=2007|cilt=464|ad=J.|soyadı=Cabrera|doi=10.1051/0004-6361:20066111|ad2=J.|soyadı2=Schneider|arxiv=astro-ph/0703609}}

== Dış bağlantılar ==

* {{Vikisözlük-ufak}}
{{Plüton}}{{Güneş dışı gezegen}}

[[Kategori:İkili sistemler]]
[[Kategori:Gezegen türleri]]