Δ13C sayfasının kaynağını görüntüle

{{DISPLAYTITLE:''δ''<sup>13</sup>C}}
[[Jeokimya]], [[paleoklimatoloji]] ve [[paleo okyanus bilimi]]nde '''δ<sup>13</sup>C''' bir izotopik imza değeridir, karbonun [[kararlı izotop]]larının oranı '''<sup>13</sup>C:<sup>12</sup>C''' 'nin binde (‰) olarak ifadesidir:

:<math>\delta ^{13}C = \Biggl( \frac{\bigl( \frac{^{13}C}{^{12}C} \bigr)_{ornek}}{\bigl( \frac{^{13}C}{^{12}C} \bigr)_{standard}} -1 \Biggr) * 1000\ ^{o}\!/\!_{oo}</math>

Burada standart, belirlenmiş bir referanstır, okyanus suyu gibi.

δ<sup>13</sup>C, biyolojik [[karbon fiksasyonu]], organik karbonun gömülmesi ve bitki tipine bağlı olarak zamana göre değişir.

==δ<sup>13</sup>C'yi ne etkiler?==
[[Metan]] gazının δ<sup>13</sup>C çok düşüktür: biyolojik kaynaklı metan için -60‰, deniz dibi sıcak su kaynaklarında üretilen termojenik metan için -40‰. Metanla kompleksleşebilen [[klatrat]]ların  büyük miktarda çevreye salınmasının ([[Paleosen]]'den [[Eosen]] devre geçiş sırasında olduğu gibi) global δ<sup>13</sup>C değerlerine büyük etkisi olabilir.<ref name=Panchuk2008>{{Dergi kaynağı| yazar = Panchuk, K. |eşyazarlar= Ridgwell, A.; Kump, L.R. | yıl = 2008 | başlık = Sedimentary response to Paleocene-Eocene Thermal Maximum carbon release: A model-data comparison | url = https://archive.org/details/sim_geology_2008-04_36_4/page/315 | dergi = Geology | cilt = 36 | sayı = 4 | sayfalar =315-318|doi= 10.1130/G24474A.1}}</ref>

Daha sık olarak, atmosfer ve sudaki [[karbon dioksit]]in organik bileşiklere dönüşmesinin (buna ''birincil üretim'' denir; bu süreç başlıca [[fotosentez]] yoluyla olur) ve [[organik]] maddelerin gömülmesindeki değişmeler bu oranı etkiler. Organizmalar bünyelerine yeni [[organik bileşik]]ler katarken <sup>12</sup>C'yi <sup>13</sup>C'ye tercih ederler ve δ<sup>13</sup>C imzaları -13‰ ile -33‰ arasında değişir, bu canlıların kullandığı [[metabolik yol]]a bağlı olarak.

Birincil üretimdeki bir artış δ<sup>13</sup>C değerinin artmasına neden olur çünkü bitkilerin yapısına daha çok <sup>12</sup>C dahil olur. Organik maddeler tortu olarak toprağa veya deniz dibine gömülünce sistemdeki serbest <sup>12</sup>C azalır çünkü organik karbonda daha fazla <sup>12</sup>C vardır.

== Önemli jeolojik δ<sup>13</sup>C değişimleri==
[[C3 karbon fiksasyonu|C<sub>3</sub>]] ve [[C4 karbon fiksasyonu|C<sub>4</sub>]] bitkilerinin izotopik imzaları farklıdır (-28‰ ve -13‰), bu yüzden C<sub>4</sub> bitkilerin zamana göre doğadaki yaygınlıkları δ<sup>13</sup>C kayıtlarından anlaşılabilir.<ref name=Retallack2001>{{Dergi kaynağı
 | yazar = Retallack, G.J. | yıl = 2001 | başlık = Cenozoic Expansion of Grasslands and Climatic Cooling | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-geology_2001-07_109_4/page/407 | dergi = The Journal of Geology | cilt = 109 | sayı = 4 | sayfalar =407-426|doi= 10.1086/320791}} {{İng}}</ref>

Kitlesel [[soy tükenmesi|soy tükenmeleri]] çoğu zaman δ<sup>13</sup>C'de bir artma ile kendini gösterir, bunun nedeninin birincil üretkenlikte bir azalma olduğu tahmin edilmektedir.

Geç [[Devoniyen]] dönemde büyük kara bitkilerinin evrimleşmesi ile organik karbon gömülmesini artmış ve bunun sonucu δ<sup>13</sup>C düşmüştür.

== Biyokimya ==
Canlıların <sup>12</sup>C'yi <sup>13</sup>C tercih etmelerinin nedeni, <sup>12</sup>C'nin daha hafif olmasıdır. [[Kimyasal tepkime]]lerde genelde <sup>12</sup>C'yle kurulmuş bir [[kimyasal bağ|bağ]] daha kolay kırılabilir, çünkü bağı koparmak için daha az enerji gereklidir. Bazı [[enzim]]ler özellikle kopardıkları kimyasal bağın bir ucunda <sup>12</sup>C olmasına duyarlıdır. [[Pirüvat dehidrojenaz]] bu enzimlerden biridir, ikinci karbonu <sup>12</sup>C olan [[pirüvat]] moleküllerini tercih eder. C3 veya C4 yoluyla karbon fiksasyonu olduktan sonra bu bitkileri yiyen hayvanlarda δ<sup>13</sup>C değeri bitkideki değierden fark etmez, yani bitkisel kökenli organik bileşikler hayvan metabolizmasına girdikten sonra <sup>12</sup>C'ye olan tercih değişmez.<ref>{{Web kaynağı | başlık = Why do living organisms exhibit a preference for Carbon-12 over Carbon-13? | yazar = Steve Mack | yıl = 2003 | erişimtarihi = 8 Nisan 2009 | url = http://www.madsci.org/posts/archives/2003-06/1055532737.Bc.r.html | arşivurl = https://web.archive.org/web/20160305010639/http://www.madsci.org/posts/archives/2003-06/1055532737.Bc.r.html | arşivtarihi = 5 Mart 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>

== Ayrıca bakınız ==
* [[Izotopik imza]]
* [[Izotop analizi]]

== Kaynakça ==

{{kaynakça}}

[[Kategori:Jeokimya]]
[[Kategori:Atmosfer bilimleri]]
[[Kategori:Karbon izotopları]]