Aktinyum sayfasının kaynağını görüntüle

{{Element bilgi kutusu2
|ad=Aktinyum
|simge=Ac
|atom_numarası=89
|resim=Actinium sample (31481701837).png
|altyazı=Bir [[viyal]]deli bir miktar aktinyum-225
|alternatif_ad=
|alternatif_adlar=
|allotroplar=
|görünüş=gümüşi beyaz, mavi<ref>{{Web kaynağı | url = http://pubs.acs.org/cen/80th/actinium.html | başlık = C&EN: It's Elemental: The Periodic Table - Actinium | yazar = Wall, Greg | tarih = 8 Eylül 2003 | iş = C&EN: It's Elemental: The Periodic Table | yayıncı = Chemical and Engineering News | erişimtarihi = 2 Haziran 2011 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20031011052016/http://pubs.acs.org/cen/80th/actinium.html | arşivtarihi = 11 Ekim 2003}}</ref> ya da kimi zaman altın rengi  bir ışıkla ışıldayan<ref name="Kirby">{{Kitap kaynağı |soyadı1=Kirby |ad1=Harold W. |soyadı2=Morss |ad2=Lester R. |başlık=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements |sayfalar=18|yıl=2006 |doi=10.1007/1-4020-3598-5_2 |bölüm=Actinium |isbn=978-1-4020-3555-5}}</ref>
|kütle_numarası_not=
|üst=[[Lantan|La]]
|alt=(Uqt)
|sol=[[radyum]]
|sağ=[[toryum]]
|kategori_kaynak=
|kategori_not=
|grup_not=
|periyot_not=
|blok_not=
|elektron_dizilimi_kaynak=
|elektron_dizilimi_not=
|kabuk_başına_elektron=2, 8, 18, 32, 18, 9, 2
|kabuk_başına_elektron_kaynak=
|kabuk_başına_elektron_not=
|fiziksel_özellikler_not=
|renk=
|faz_kaynak=
|faz_not=
|erime_noktası_K=1500
|erime_noktası_C=1227
|erime_noktası_F=2240
|erime_noktası_kaynak=<ref name=Kirby/>
|erime_noktası_not=(''tahminî'')
|kaynama_noktası_K=3500±300
|kaynama_noktası_C=3200±300
|kaynama_noktası_F=5800±500
|kaynama_noktası_kaynak=<ref name=Kirby/>
|kaynama_noktası_not=(''çıkarım'')
|süblimleşme_noktası_K=
|süblimleşme_noktası_C=
|süblimleşme_noktası_F=
|süblimleşme_noktası_kaynak=
|süblimleşme_noktası_not=
|yoğunluk_ssb=
|yoğunluk_ssb_kaynak=
|yoğunluk_ssb_not=
|yoğunluk_os=10
|yoğunluk_os_kaynak=
|yoğunluk_os_not=
|yoğunluk_en=
|yoğunluk_en_kaynak=
|yoğunluk_en_not=
|yoğunluk_os_2=
|yoğunluk_os_2_kaynak=
|yoğunluk_os_2_not=
|yoğunluk_os_3=
|yoğunluk_os_3_kaynak=
|yoğunluk_os_3_not=
|yoğunluk_kn=
|yoğunluk_kn_kaynak=
|yoğunluk_kn_not=
|molar_hacim=
|molar_hacim_birim =
|molar_hacim_kaynak=
|molar_hacim_not=
|üçlü_nokta_K=
|üçlü_nokta_kPa=
|üçlü_nokta_kaynak=
|üçlü_nokta_not=
|üçlü_nokta_K_2=
|üçlü_nokta_kPa_2=
|üçlü_nokta_2_kaynak=
|üçlü_nokta_2_not=
|kritik_nokta_K=
|kritik_nokta_MPa=
|kritik_nokta_kaynak=
|kritik_nokta_not=
|erime_entalpisi=14
|buharlaşma_entalpisi=400
|molar_ısı_kapasitesi=27,2
|buhar_basıncı_1=
|buhar_basıncı_10=
|buhar_basıncı_100=
|buhar_basıncı_1_k=
|buhar_basıncı_10_k=
|buhar_basıncı_100_k=
|buhar_basıncı_kaynak=
|buhar_basıncı_not=
|buhar_basıncı_1_2=
|buhar_basıncı_10_2=
|buhar_basıncı_100_2=
|buhar_basıncı_1_k_2=
|buhar_basıncı_10_k_=
|buhar_basıncı_100_k_2=
|buhar_basıncı_2_kaynak=
|buhar_basıncı_2_not=
|atom_özellikleri_not=
|elektronegatiflik=1,1
|elektronegatiflik_kaynak=
|elektronegatiflik_not=
|iyonlaşma_enerjisi_1=499
|iyonlaşma_enerjisi_2=1170
|iyonlaşma_enerjisi_3=1900
|iyonlaşma_enerjisi_sayısı=4
|kovalent_yarıçapı=215
|kristal_yapı=yüzeymerkezlikübik
|kristal_yapı_ön_ek=
|kristal_yapı_kaynak=
|kristal_yapı_not=
|kristal_yapı_2=
|kristal_yapı_2_ön_ek=
|kristal_yapı_2_kaynak=
|kristal_yapı_2_not=
|ses_hızı=
|ses_hızı_kaynak=
|ses_hızı_not=
|ses_hızı_20=
|ses_hızı_20_kaynak=
|ses_hızı_20_not=
|ses_hızı_os=
|ses_hızı_os_kaynak=
|ses_hızı_os_not=
|genleşme=
|genleşme_kaynak=
|genleşme_not=
|genleşme_25=
|genleşme_25_kaynak=
|genleşme_25_not=
|ısı_iletkenliği=12
|ısı_geçirgenliği=
|ısı_geçirgenliği_kaynak=
|ısı_geçirgenliği_not=
|elektrik_direnci=
|elektrik_direnci_birim_ön_ek=
|elektrik_direnci_kaynak=
|elektrik_direnci_not=
|elektrik_direnci_0=
|elektrik_direnci_0_kaynak=
|elektrik_direnci_0_not=
|elektrik_direnci_20=
|elektrik_direnci_20_kaynak=
|elektrik_direnci_20_not=
|bant_aralığı=
|bant_aralığı_kaynak=
|bant_aralığı_not=
|curie_noktası_K=
|curie_noktası_kaynak=
|curie_noktası_not=
|manyetik_düzen=
|manyetik_düzen_kaynak=
|manyetik_düzen_not=
|manyetik_alınganlık=
|manyetik_alınganlık_kaynak=
|çekme_dayanımı=
|çekme_dayanımı_kaynak=
|çekme_dayanımı_not=
|young_modülü=
|young_modülü_kaynak=
|young_modülü_not=
|kayma_modülü=
|kayma_modülü_kaynak=
|kayma_modülü_not=
|hacim_modülü=
|hacim_modülü_kaynak=
|hacim_modülü_not=
|poisson_oranı=
|poisson_oranı_kaynak=
|poisson_oranı_not=
|mohs_sertliği=
|mohs_sertliği_kaynak=
|mohs_sertliği_not=
|mohs_sertliği_2=
|mohs_sertliği_2_kaynak=
|mohs_sertliği_2_not=
|vickers_sertliği=
|vickers_sertliği_kaynak=
|vickers_sertliği_not=
|brinell_sertliği=
|brinell_sertliği_kaynak=
|brinell_sertliği_not=
|CAS_numarası=7440-34-8
|adını_aldığı=
|öngören=
|öngörü_tarihi=
|öngörü_tarihi_kaynak=
|keşfeden=
|keşif_tarihi=1902, 1903
|keşif_tarihi_kaynak=
|ilk_izole_eden=
|ilk_izolasyon_tarihi=
|ilk_izolasyon_tarihi_kaynak=
|keşfeden_ve_ilk_izole_eden=[[Friedrich Oskar Giesel]]
|adlandıran=[[André-Louis Debierne]]
|adlandırma_tarihi=1899
|izotoplar={{element bilgi kutusu/izotoplar bozunma |kn=225 | sim=Ac |bağlantı=Aktinyum-225
|db=[[eser radyoizotop|eser]] |yö=10&nbsp;g
|bt=[[alfa bozunması|α]] | bağlantı1=fransiyum izotopları | ün=221 | üs=Fr}}
{{element bilgi kutusu/izotoplar bozunma3 |kn=226 | sim=Ac
|db=[[yapay radyoizotop|yap]] | yö=29.37&nbsp;sa
|bt1=[[beta emisyonu|β<sup>-</sup>]] |bağlantı1=toryum izotopları | ün1=226 |üs1=Th
|bt2=[[elektron yakalanması|ε]] | bağlantı2=radyum izotopları | ün2=226 | üs2=Ra
|bt3=α | ün3=222 | üs3=Fr}}
{{element bilgi kutusu/izotoplar bozunma2 |kn=227 | sim=Ac
|db=eser | yö=21,772&nbsp;y
|bt1=β<sup>-</sup> | ün1=227 | üs1=Th
|bt2=α | ün2=223 | üs2=Fr}}
|QID=Q1121
}}
'''Aktinyum''', simgesi '''Ac''' ve [[atom numarası]] 89 olan [[Kimyasal element|kimyasal]] bir elementtir. İlk olarak 1899'da Fransız kimyager [[André-Louis Debierne]] tarafından izole edilmiştir.

[[Friedrich Oskar Giesel]] daha sonra 1902'de bağımsız olarak izole etti ve elementin bilindiğinden habersiz, ona "emanyum" adını verdi.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.rsc.org/periodic-table/element/89/actinium | başlık = Actinium - Element information, properties and uses | erişimtarihi = 25 Ekim 2018 | website = Royal Society of Chemistry | arşivurl = https://web.archive.org/web/20120124161856/http://www.rsc.org/periodic-table/element/89/actinium | arşivtarihi = 24 Ocak 2012 | ölüurl = hayır }}</ref> Aktinyum, [[periyodik tablo]]daki aktinyum ve [[lavrensiyum]] arasındaki 15 benzer elementten oluşan [[aktinit]] serisine isim verdi. Aynı zamanda, bazen 7. periyot [[geçiş metalleri]]nin birincisi olarak kabul edilir, ancak lavrensiyum bu pozisyonda daha az görülür. [[Polonyum]], [[radyum]] ve [[radon]] ile birlikte aktinyum, izole edilecek ilk ilkel olmayan radyoaktif elementlerden biriydi.

Yumuşak, gümüşi-beyaz bir [[radyoaktif]] metal olan aktinyum, havadaki oksijen ve [[nem]] ile hızla reaksiyona girerek daha fazla oksidasyonu önleyen beyaz bir aktinyum oksit kaplaması oluşturur. Çoğu [[lantanit]] ve birçok [[aktinit]]te olduğu gibi, aktinyum hemen hemen tüm kimyasal bileşiklerinde oksidasyon seviyesi +3 olarak görülür. Aktinyum, [[uranyum]] ve [[toryum]] cevherlerinde ağırlıklı olarak [[Beta parçacığı|beta]] ve bazen [[alfa parçacıkları]] yayan 21.772 yıllık [[yarı ömür]]e sahip <sup>227</sup>Ac [[izotop]]u ve 6.15 saatlik bir yarı ömre sahip beta aktif olan <sup>228</sup>Ac olarak bulunur. Cevherdeki bir [[Ton (birim)|ton]] doğal [[uranyum]] yaklaşık 0.2 miligram aktinyum-227 içerir ve bir ton [[toryum]] yaklaşık 5 nanogram aktinyum-228 içerir. Aktinyum ve [[lantan]]ın fiziksel ve kimyasal özelliklerinin yakın benzerliği, aktinyumun cevherden ayrılmasını pratik olmayan bir hale getirir. Bunun yerine aktinyum, bir [[nükleer reaktör]]de <sup>226</sup>[[Radyum|Ra]]'nın nötron ışınlaması ile miligram miktarlarında hazırlanır. Kıtlığı, yüksek fiyatı ve radyoaktivitesi nedeniyle, aktinyumun önemli bir endüstriyel kullanımı yoktur. Mevcut uygulamaları bir nötron kaynağı ve [[radyasyon terapisi]] için bir etken içerir.

== Tarih ==
Fransız bir kimyager olan [[André-Louis Debierne]], 1899'da yeni bir element keşfettiğini açıkladı. [[Marie Curie|Marie]] ve [[Pierre Curie]]'nin [[radyum]]u çıkardıktan sonra bıraktığı [[uraninit]] kalıntılarından ayırdı. 1899'da Debierne, maddeyi [[titanyum]]<ref>{{Dergi kaynağı|url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3085b/f593.table|başlık=Sur un nouvelle matière radio-active|tarih=1899|dil=Fransızca|sayfalar=593-595|dergi=Comptes Rendus|cilt=129|ad=André-Louis|soyadı=Debierne|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140507180653/http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3085b/f593.table|arşivtarihi=7 Mayıs 2014|ölüurl=hayır}}</ref> ve (1900'de) [[toryum]]a benzer olarak tanımladı.<ref name="gallica.bnf.fr">{{Dergi kaynağı|url=http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3086n/f906.table|başlık=Sur un nouvelle matière radio-actif – l'actinium|tarih=1900–1901|dil=Fransızca|sayfalar=906-908|dergi=Comptes Rendus|cilt=130|ad=André-Louis|soyadı=Debierne|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140426034947/http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k3086n/f906.table|arşivtarihi=26 Nisan 2014|ölüurl=hayır}}</ref> [[Friedrich Oskar Giesel]], 1902'de aktinyumu [[lantan]] benzeri bir madde olarak bağımsız olarak keşfetti<ref name="gallica.bnf.fr"/> ve 1904'te buna "emanyum" adını verdi.<ref>{{Dergi kaynağı|url=https://zenodo.org/record/1426108|başlık=Ueber den Emanationskörper (Emanium)|tarih=1904|sayı=2|dil=Almanca|sayfalar=1696-1699|dergi=Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft|cilt=37|ad=Friedrich Oskar|soyadı=Giesel|doi=10.1002/cber.19040370280|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200507201446/https://zenodo.org/record/1426108|arşivtarihi=7 Mayıs 2020|ölüurl=hayır}}</ref> 1904'te Debierne, [[Harriet Brooks]] ve 1905'te [[Otto Hahn]] ve [[Otto Sackur]] tarafından belirlenen yarı ömürlerin karşılaştırılmasından sonra,<ref name="ReferenceA">{{Dergi kaynağı |başlık=Sur l'actinium|tarih=1904|dil=Fransızca|sayfalar=538-540|dergi=Comptes Rendus|cilt=139|ad=André-Louis|soyadı=Debierne}}</ref> yeni element için Debierne'nin seçtiği isim, iddia ettiği çelişkili kimyasal özelliklere rağmen korundu.<ref name="ReferenceA"/><ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Ueber Emanium|tarih=1905|sayı=1|dil=Almanca|sayfalar=775-778|dergi=Berichte der Deutschen Chemischen Gesellschaft|cilt=38|ad=Friedrich Oskar|soyadı=Giesel|doi=10.1002/cber.190503801130}}</ref>

1970'lerde<ref name="discovery2">{{Dergi kaynağı |başlık=The Discovery of Actinium|tarih=1971|sayı=3|sayfalar=290-308|dergi=Isis|cilt=62|ad=Harold W.|soyadı=Kirby|jstor=229943|doi=10.1086/350760}}</ref> ve daha sonra yayınlanan makaleler<ref name="Adloff">{{Dergi kaynağı |başlık=The centenary of a controversial discovery: actinium|tarih=2000|sayı=3–4_2000|sayfalar=123-128|dergi=Radiochim. Acta|cilt=88|ad=J. P.|soyadı=Adloff|doi=10.1524/ract.2000.88.3-4.123}}</ref> Debierne'nin 1904'te yayınlanan sonuçlarının 1899 ve 1900'de bildirilenlerle çeliştiğini göstermektedir. Ayrıca, günümüzde bilinen aktinyum kimyası, Debierne'nin 1899 ve 1900 sonuçlarının küçük bir bileşeni dışında varlığını engeller; Aslında, rapor ettiği kimyasal özellikler, bunun yerine, on dört yıl boyunca keşfedilmeyecek olan yanlışlıkla [[protaktinyum]] tespit etmesini, sadece hidrolizi ve laboratuvar ekipmanına adsorpsiyonu nedeniyle ortadan kalkmasını mümkün kılmaktadır. Bu, bazı yazarların keşifle yalnızca Giesel'in kredilendirilmesi gerektiğini savunmasına yol açtı.<ref name=":0">Kirby, Harold W.; Morss, Lester R. (2006). "Actinium". ''The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements''. p. 18. [[doi]]:[[doi:10.1007/1-4020-3598-5 2|10.1007/1-4020-3598-5_2]]. [[ISBN]] <bdi>[[:en:Special:BookSources/978-1-4020-3555-5|978-1-4020-3555-5]]</bdi>.</ref> Bilimsel keşfin daha az çatışmacı bir vizyonu Adloff tarafından önerilmektedir.<ref name="Adloff" /> Erken yayınlara yönelik eleştirilerin o zamanlar ortaya çıkan [[radyokimya]] tarafından hafifletilmesi gerektiğini öne sürüyor: Debierne'nin orijinal belgelerdeki iddialarının ihtiyatlılığını vurgulayarak, hiç kimsenin Debierne'nin maddesinin aktinyum içermediğini iddia edemeyeceğini belirtiyor.<ref name="Adloff" /> Şu anda tarihçilerin büyük çoğunluğu tarafından keşfedici olarak kabul edilen Debierne, öğeye olan ilgisini kaybetti ve konuyu terk etti. Giesel ise radyokimyasal olarak saf aktinyumun ilk preparasyonu ve atom numarası 89'un tanımlanması ile haklı olarak kredilendirilebilir.<ref name="discovery2" />

Aktinyum adı [[Grekçe]] ''aktis'', ''aktinos'' (ακτίς, ακτίνος), yani ışın anlamına gelir.<ref name="CRC">Hammond, C. R. ''The Elements'' in Lide, D. R., ed. (2005). ''CRC Handbook of Chemistry and Physics'' (86th ed.). Boca Raton (FL): CRC Press. [[ISBN]] <bdi>[[:en:Special:BookSources/0-8493-0486-5|0-8493-0486-5]]</bdi>.</ref> Ac sembolü, [[asetil]], [[asetat]]<ref>{{Kitap kaynağı|isbn=978-0-549-79554-4|url=https://books.google.com/?id=vJQPInUTy3QC&pg=PR11|yazar1=Gilley, Cynthia Brooke|yazar2=University of California, San Diego. Chemistry|başlık=New convertible isocyanides for the Ugi reaction; application to the stereoselective synthesis of omuralide|tarih=2008|sayfa=11}}{{Ölü bağlantı|date=Mayıs 2023 }}</ref> ve bazen [[asetaldehit]] gibi aktinyum ile ilgisi olmayan diğer bileşiklerin kısaltmalarında da kullanılır.<ref>{{Kitap kaynağı |isbn=978-0-470-48788-4|url=https://books.google.com/?id=Ca9z4_cH-W8C&pg=PA575|yazar=Reimers, Jeffrey R.|başlık=Computational Methods for Large Systems: Electronic Structure Approaches for Biotechnology and Nanotechnology|tarih=2011|yayıncı=John Wiley and Sons|sayfa=575}}</ref>

== Özellikler ==
Aktinyum yumuşak, gümüşi-beyaz,<ref name="blueglow">{{Dergi kaynağı |başlık=Preparation of Actinium Metal|tarih=1955|sayı=1|sayfalar=237-240|dergi=J. Am. Chem. Soc.|cilt=77|ad=Joseph G.|soyadı=Stites|doi=10.1021/ja01606a085|soyadı2=Salutsky|ad2=Murrell L.|soyadı3=Stone|ad3=Bob D.}}</ref><ref name="brit">''Actinium'', in Encyclopædia Britannica, 15th edition, 1995, p. 70</ref> [[radyoaktif]], metalik bir elementtir. Tahmini [[kayma modülü]] [[kurşun]] ile benzerdir.<ref>Seitz, Frederick and Turnbull, David (1964) [https://books.google.com/books?id=F9V3a-0V3r8C&pg=PA289 ''Solid state physics: advances in research and applications''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200508151050/https://books.google.com/books?id=F9V3a-0V3r8C&pg=PA289 |tarih=8 Mayıs 2020 }}. Academic Press. {{ISBN|0-12-607716-9}} pp. 289–291</ref> Güçlü radyoaktivitesi sayesinde aktinyum, yayılan enerjik parçacıklar tarafından iyonize edilen havadan kaynaklanan soluk mavi bir ışıkla karanlıkta parlar.<ref>{{Kitap kaynağı |isbn=978-0-691-13504-5|url=https://books.google.com/?id=jMWCDsJesbcC&pg=PA136|yazar=Richard A. Muller|başlık=Physics and Technology for Future Presidents: An Introduction to the Essential Physics Every World Leader Needs to Know|tarih=2010|yayıncı=Princeton University Press|sayfalar=136-}}</ref> Aktinyum, [[lantan]] ve diğer lantanitlere benzer kimyasal özelliklere sahiptir ve bu nedenle uranyum cevherlerinden çıkarılırken bu elementlerin ayırılması zordur. [[Sıvı-sıvı ayırması|Çözücü ayırması]] ve [[iyon kromatografisi]] ayırma için yaygın olarak kullanılır.<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Chemistry of the Actinide Elements Annual Review of Nuclear Science|url=https://archive.org/details/sim_annual-review-of-nuclear-and-particle-science_1952_1/page/245|tarih=1952|sayfalar=245-262|dergi=[[Annual Review of Nuclear and Particle Science|Annual Review of Nuclear Science]]|cilt=1|ad=J. J.|soyadı=Katz|doi=10.1146/annurev.ns.01.120152.001333|soyadı2=Manning|ad2=W. M.|bibcode=1952ARNPS...1..245K}}</ref>

[[Aktinit]]lerin ilk elementi olan aktinyum, lantanın [[lantanit]]lere yaptığı gibi gruba adını verdi. Element grubu lantanitlerden daha çeşitlidir ve bu nedenle 1945'e kadar [[Dmitri Mendeleev]]'in [[periyodik tablo]]sundaki en önemli değişikliğin lantanitlerin tanınması, aktinitlerin tanıtılması, genellikle [[Glenn T. Seaborg]]'un [[transuranyum elementleri]] üzerinde yaptığı araştırmalarından sonra kabul edildi (1892'de İngiliz kimyager Henry Bassett tarafından önerilmiş olmasına rağmen).<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=The Transuranium Elements|tarih=1946|sayı=2704|sayfalar=379-386|dergi=Science|cilt=104|ad=Glenn T.|soyadı=Seaborg|jstor=1675046|doi=10.1126/science.104.2704.379|pmid=17842184|bibcode=1946Sci...104..379S}}</ref>

Aktinyum, havadaki oksijen ve nem ile hızla reaksiyona girerek daha fazla oksidasyonu engelleyen beyaz bir [[aktinyum oksit]] kaplaması oluşturur.<ref name="blueglow" /> Çoğu lantanit ve aktinitte olduğu gibi, aktinyum +3 [[oksidasyon seviyesi]]nde bulunur ve Ac<sup>3+</sup> iyonları çözeltilerde renksizdir.<ref name="bse3">[http://bse.sci-lib.com/article008169.html Actinium] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131214023656/http://bse.sci-lib.com/article008169.html |tarih=14 Aralık 2013 }}, [[Great Soviet Encyclopedia]] (in Russian)</ref> +3 oksidasyon seviyesi [[soy gaz]] [[radon]]un kararlı kapalı-kabuk yapısını vermek için kolayca bağışlanan üç değerlik elektronu ile aktinyumun [Rn]6d<sup>1</sup>7s<sup>2</sup> elektronik konfigürasyonundan kaynaklanır.<ref name="brit" /> Nadir +2 oksidasyon seviyesi sadece aktinyum dihidrit (AcH<sub>2</sub>) için bilinir; hatta bu gerçekte daha hafif konjeni LaH<sub>2</sub> gibi bir [[elektrür]] bileşiği olabilir ve dolayısıyla aktinyum(III) içerebilir.<ref name="bse3"/> Ac<sup>3+</sup> bilinen tüm tripositif iyonların en büyüğüdür ve ilk koordinasyon küresi yaklaşık 10.9 ± 0.5 su molekülü içerir.<ref name="bse3"/>

== Kimyasal bileşikler ==
Aktinyumun yoğun radyoaktivitesi nedeniyle, sadece sınırlı sayıda aktinyum bileşiği bilinmektedir. Bunlar şunları içerir: AcF<sub>3</sub>, AcCl<sub>3</sub>, AcBr<sub>3</sub>, AcOF, AcOCl, AcOBr, Ac<sub>2</sub>S<sub>3</sub>, [[Aktinyum(III) oksit|Ac<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]] ve AcPO<sub>4</sub>. AcPO<sub>4</sub> hariç hepsi ilgili lantan bileşiklerine benzer. Hepsi +3 oksidasyon seviyesinde aktinyum içerir.<ref name="bse3"/><ref name="j2">{{Dergi kaynağı |başlık=The Preparation and Identification of Some Pure Actinium Compounds|tarih=1950|sayı=2|sayfalar=771-775|dergi=Journal of the American Chemical Society|cilt=72|doi=10.1021/ja01158a034|soyadı1=Fried|ad1=Sherman|soyadı2=Hagemann|ad2=French|soyadı3=Zachariasen|ad3=W. H.}}</ref> Özellikle, analog lantan ve aktinyum bileşiklerinin kafes sabitleri sadece yüzde birkaç oranında farklılık gösterir.<ref name="j2" />

{| Class = "wikitable collapsible collapsed" style = "text-align: center"
! Formül
! renk
! simetri
! [[Uzay grubu]]
! No
! [[Pearson sembolü]]
! ''a'' (pm)
! ''b'' (pm)
! ''c'' (pm)
! ''Z''
! yoğunluk, <br />g/cm<sup>3</sup>
|-
| Ac
| gümüşi
| ''[[Kübik kristal sistem|fcc]]''
| Fm{{overline|3}}m
| 225
| cF4
| 531.1
| 531.1
| 531.1
| 4
| 10.07
|-
| AcH<sub>2</sub>
|bilinmiyor
| kübik
| Fm{{overline|3}}m
| 225
| cF12
| 567
| 567
| 567
| 4
| 8.35
|-
| Ac<sub>2</sub>O<sub>3</sub>
| beyaz
| trigonal
| P{{overline|3}}m1
| 164
| hP5
| 408
| 408
| 630
| 1
| 9.18
|-
| Ac<sub>2</sub>S<sub>3</sub>
| siyah
| kübik
| I{{overline|4}}3d
| 220
| cI28
| 778.56
| 778.56
| 778.56
| 4
| 6.71
|-
| AcF<sub>3</sub>
| beyaz
| hegzagonal
| P{{overline|3}}c1
| 165
| hP24
| 741
| 741
| 755
| 6
| 7.88
|-
| AcCl<sub>3</sub>
|beyaz
| hegzagonal
| P6<sub>3</sub>/m
| 165
| hP8
| 764
| 764
| 456
| 2
| 4.8
|-
| AcBr<sub>3</sub>
| beyaz
| hegzagonal
| P6<sub>3</sub>/m
| 165
| hP8
| 764
| 764
| 456
| 2
| 5.85
|-
| AcOF
| beyaz
| kübik
| Fm{{overline|3}}m
|
|
| 593.1
|
|
|
| 8.28
|-
| AcOCl
|beyaz
| tetragonal
|
|
|
| 424
| 424
| 707
|
| 7.23
|-
| AcOBr
|beyaz
| tetragonal
|
|
|
| 427
| 427
| 740
|
| 7.89
|-
| AcPO<sub>4</sub>·0.5H<sub>2</sub>O
|bilinmiyor
| hegzagonal
|
|
|
| 721
| 721
| 664
|
| 5.48
|}
Burada ''a'', ''b'' ve ''c'' kafes sabitleridir, No boşluk grubu sayısı ve ''Z'' birim hücre başına [[formül birimi]] sayısıdır. Yoğunluk doğrudan ölçülmedi, kafes parametrelerinden hesaplandı.

=== Oksitler ===
{{Ana|Aktinyum(III) oksit}}
[[Aktinyum(III) oksit|Aktinyum oksit]] (Ac<sub>2</sub>O<sub>3</sub>), hidroksitin 500&nbsp;°C'de veya [[oksalat]]ın 1100&nbsp;°C'de vakumla ısıtılmasıyla elde edilebilir. Kristal kafesi, en üç değerlikli nadir toprak metallerinin oksitleri ile [[İzomorfizma (kristalografi)|izotipiktir]].<ref name="j2" />

=== Halitler ===
Aktinyum triflorür, çözeltide veya katı reaksiyonda üretilebilir. Önceki reaksiyon, aktinyum iyonları içeren bir çözeltiye [[hidroflorik asit]] ilave edilerek oda sıcaklığında gerçekleştirilir. İkinci yöntemde, aktinyum metali, platin bir düzenekte 700&nbsp;°C'de [[hidrojen florür]] buharları ile işlenir. Aktinyum triflorürün 900-1000&nbsp;°C'de [[amonyum hidroksit]] ile işlenmesi [[Oksohalit|oksiflorür]] AcOF verir. Lantan oksiflorür, bir saat boyunca 800&nbsp;°C'de havada lantan triflorür yakılarak kolayca elde edilebilirken, aktinyum triflorürün benzer şekilde işlenmesi AcOF vermez ve sadece başlangıçtaki ürünün erimesiyle sonuçlanır.<ref name="j2" /><ref name="m873">Meyer, pp. 87–88</ref>

: AcF<sub>3</sub> + 2 NH<sub>3</sub> + H<sub>2</sub>O → AcOF + 2 NH<sub>4</sub>F

Aktinyum triklorür, aktinyum hidroksit veya [[oksalat]]ın 960&nbsp;°C'nin üzerindeki sıcaklıklarda [[karbon tetraklorür]] buharları ile reaksiyona sokulmasıyla elde edilir. Oksiflorür gibi aktinyum [[oksiklorür]], aktinyum triklorürün 1000&nbsp;°C'de [[amonyum hidroksit]] ile hidrolize edilmesi suretiyle hazırlanabilir. Bununla birlikte, oksiflorürün aksine, oksiklorür [[hidroklorik asit]] içindeki bir aktinyum triklorür çözeltisinin [[amonyak]] ile tutuşturulmasıyla sentezlenebilir.<ref name="j2" />

[[Alüminyum bromür]] ve aktinyum oksit reaksiyonu aktinyum tribromür verir:

: Ac<sub>2</sub>O<sub>3</sub> + 2 AlBr<sub>3</sub> → 2 AcBr<sub>3</sub> + Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>

ve 500&nbsp;°C'de amonyum hidroksit ile muamele edilmesi oksibromit AcOBr ile sonuçlanır.<ref name="j2" />

=== Diğer bileşikler ===
Aktinyum hidrür, aktinyum triklorürün potasyum ile 300&nbsp;°C'de indirgenmesiyle elde edildi ve yapısı, karşılık gelen LaH<sub>2</sub> hidrür ile benzer şekilde çıkarıldı. Reaksiyondaki hidrojen kaynağı belirsizdi.<ref>Meyer, p. 43</ref>

[[Monosodyum fosfat]]ın (NaH<sub>2</sub>PO<sub>4</sub>) hidroklorik asit içindeki bir aktinyum çözeltisi ile karıştırılması, birkaç dakika boyunca beyaz renkli aktinyum [[fosfat]] hemihidrat (AcPO<sub>4</sub>·0.5H<sub>2</sub>O) ile ısıtılır ve aktinyum oksalat, siyah aktinyum sülfür (Ac<sub>2</sub>S<sub>3</sub>) ile sonuçlanır. Muhtemelen 1000&nbsp;°C'de [[Aktinyum(III) oksit|aktinyum oksit]] üzerinde bir [[hidrojen sülfür]] ve [[karbon disülfür]] karışımı ile hareket ettirilerek üretilebilir.<ref name="j2" />

== İzotoplar ==
Doğal olarak oluşan aktinyum, iki radyoaktif [[izotop]]tan oluşur; <sup>227</sup>Ac (<sup>235</sup>U radyoaktif ailesinden) ve <sup>228</sup>Ac). <sup>227</sup>Ac esas olarak çok küçük bir enerjiye sahip bir [[Beta bozunması|beta yayıcı]] olarak bozunur, ancak olayların %1.38'inde bir [[alfa parçacığı]] yayar, böylece alfa spektrometresi ile kolayca tanımlanabilir.<ref name=":0" /> En kararlı olanı 21.772 yıl yarı ömrü olan <sup>227</sup>Ac, 10 gün yarı ömüre sahip [[Aktinyum-225|<sup>225</sup>Ac]] ve 29.37 saat yarı ömüre sahip <sup>226</sup>Ac olmak üzere otuz altı [[Radyonüklit|radyoizotop]] tespit edilmiştir. Geriye kalan tüm [[radyoaktif]] izotopların yarı ömürleri 10 saatten azdır ve çoğunun yarı ömürleri bir dakikadan kısadır. Bilinen en kısa aktinyum izotopu, [[alfa bozunması]] ile bozunan <sup>227</sup>Ac'dir (69 nanosaniyelik yarı ömür). Aktinyum bilinen iki [[Nükleer izomer|meta duruma]] sahiptir. Kimya için en önemli izotoplar <sup>225</sup>Ac, <sup>227</sup>Ac ve <sup>228</sup>Ac'dir.<ref name=":0" />

Saflaştırılmış <sup>227</sup>Ac, yaklaşık yarım yıl sonra bozunma ürünleri ile dengeye gelir. Çoğunlukla beta (%98.62) ve bazı alfa parçacıklarına (%1.38) yayılan 21.772 yıllık yarı ömrüne göre bozunur; ardışık bozunma ürünleri aktinyum serisinin bir parçasıdır. Mevcut düşük miktarlar, beta parçacıklarının düşük enerjisi (maksimum 44.8 keV) ve düşük alfa radyasyon yoğunluğu nedeniyle, <sup>227</sup>Ac emisyonu ile doğrudan tespit etmek zordur ve bu nedenle çürüme ürünleri ile izlenir.<ref name="bse3"/> Aktinyum izotopları [[atom ağırlığı]]nda 205 [[Dalton (birim)|u]] (<sup>205</sup>Ac) ila 236 u (<sup>236</sup>Ac) arasında değişir.

{| class="wikitable" style="text-align:center"
 !İzotop
 !Üretim
 !Bozunma
 !Yarı ömür
 |-
 |<sup>221</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(d,9n)→<sup>225</sup>Pa(α)→<sup>221</sup>Ac
 |α
 |52 ms
 |-
 |<sup>222</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(d,8n)→<sup>226</sup>Pa(α)→<sup>222</sup>Ac
 |α
 |5.0 s
 |-
 |<sup>223</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(d,7n)→<sup>227</sup>Pa(α)→<sup>223</sup>Ac
 |α
 |2.1 min
 |-
 |<sup>224</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(d,6n)→<sup>228</sup>Pa(α)→<sup>224</sup>Ac
 |α
 |2.78 saat
 |-
 |<sup>225</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(n,γ)→<sup>233</sup>Th(β<sup>−</sup>)→<sup>233</sup>Pa(β<sup>−</sup>)→<sup>233</sup>U(α)→<sup>229</sup>Th(α)→<sup>225</sup>Ra(β<sup>−</sup>)→<sup>225</sup>Ac
 |α
 |10 gün
 |-
 |<sup>226</sup>Ac
 |align=right |<sup>226</sup>Ra(d,2n)→<sup>226</sup>Ac
 |α, β<sup>−</sup> <br />elektron yakalanması
 |29.37 saat
 |-
 |<sup>227</sup>Ac
 |align=right |<sup>235</sup>U(α)→<sup>231</sup>Th(β<sup>−</sup>)→<sup>231</sup>Pa(α)→<sup>227</sup>Ac
 |α, β<sup>−</sup>
 |21.77 yıl
 |-
 |<sup>228</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(α)→<sup>228</sup>Ra(β<sup>−</sup>)→<sup>228</sup>Ac
 |β<sup>−</sup>
 |6.15 saat
 |-
 |<sup>229</sup>Ac
 |align=right |<sup>228</sup>Ra(n,γ)→<sup>229</sup>Ra(β<sup>−</sup>)→<sup>229</sup>Ac
 |β<sup>−</sup>
 |62.7 min
 |-
 |<sup>230</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(d,α)→<sup>230</sup>Ac
 |β<sup>−</sup>
 |122 s
 |-
 |<sup>231</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(γ,p)→<sup>231</sup>Ac
 |β<sup>−</sup>
 |7.5 min
 |-
 |<sup>232</sup>Ac
 |align=right |<sup>232</sup>Th(n,p)→<sup>232</sup>Ac
 |β<sup>−</sup>
 |119 s
 |}

== Oluşum ve sentez ==
[[Dosya:Uraninite-39029.jpg|upright=0.70|küçükresim|[[Uraninit]] cevherleri yüksek aktinyum konsantrasyonlarına sahiptir.]]
Aktinyum sadece [[uranyum]] cevherlerindeki izlerde bulunur - cevherdeki bir ton uranyum yaklaşık 0.2 miligram <sup>227</sup>Ac içerir<ref name="Hagemann1950">{{Dergi kaynağı |başlık=The Isolation of Actinium|tarih=1950|sayı=2|sayfalar=768-771|dergi=Journal of the American Chemical Society|cilt=72|doi=10.1021/ja01158a033|soyadı1=Hagemann|ad1=French}}</ref> - ve bir ton [[toryum]] başına yaklaşık 5 nanogram <sup>228</sup>Ac içeren toryum cevherlerinde bulunur. <sup>227</sup>Ac, ana [[izotop]] [[Uranyum-235|<sup>235</sup>U]] (veya [[Plütonyum-239|<sup>239</sup>Pu]]) ile başlayan ve kararlı kurşun izotop <sup>207</sup>Pb ile biten uranyum-aktinyum serisi [[bozunma zinciri]]nin geçici bir üyesidir. İzotop <sup>228</sup>Ac, ana izotop <sup>232</sup>Th ile başlayan ve kararlı kurşun izotop <sup>208</sup>Pb ile biten toryum serisi bozunma zincirinin geçici bir üyesidir. <sup>237</sup>Np (veya [[Uranyum-233|<sup>233</sup>U]]) ile başlayan ve talyum (<sup>205</sup>Tl) ve neredeyse kararlı bizmut ([[Bizmut-209|<sup>209</sup>Bi]]) ile biten başka bir aktinyum izotopu (<sup>225</sup>Ac) geçici olarak neptunyum serisi bozunma zincirinde bulunur; tüm ilkel <sup>237</sup>Np bozulmasına rağmen, sürekli olarak doğal <sup>238</sup>U üzerindeki nötron nakavt reaksiyonları ile üretilir.

Düşük doğal konsantrasyon ve fiziksel ve kimyasal özelliklerin aktinyum taşıyan cevherlerde her zaman bol olan lantan ve diğer lantanitler ile benzerliği, aktinyumun cevherden pratik olarak ayrılmasını sağlamaz ve hiçbir zaman tam bir ayırma elde edilemez.<ref name="j2" /> Bunun yerine aktinyum, bir [[nükleer reaktör]]de <sup>226</sup>[[Radyum|Ra]]'nın nötron ışınlaması ile miligram miktarlarında hazırlanır.<ref>{{Kitap kaynağı |isbn=978-0-12-023631-2|url=https://books.google.com/?id=K5_LSQqeZ_IC&pg=PA16|yazar=Emeleus, H. J.|başlık=Advances in inorganic chemistry and radiochemistry|tarih=1987|yayıncı=Academic Press|sayfalar=16-}}</ref>

: <chem>^{226}_{88}Ra + ^{1}_{0}n -> ^{227}_{88}Ra ->[\beta^-][42.2 \ \ce{min}] ^{227}_{89}Ac</chem>

Reaksiyon verimi radyum ağırlığının yaklaşık %2'sidir. <sup>227</sup>Ac, daha az miktarda <sup>228</sup>Ac ile sonuçlanan nötronları daha fazla yakalayabilir. Sentezden sonra, aktinyum radyumdan ve toryum, polonyum, kurşun ve bizmut gibi çürüme ve nükleer füzyon ürünlerinden ayrılır. Ekstraksiyon, radyasyon ürünlerinin sulu bir çözeltisinden tenoiltrifloroaseton-[[benzen]] çözeltisi ile gerçekleştirilebilir ve belirli bir elemente seçicilik, [[pH]] ayarlanarak (aktinyum için yaklaşık 6.0'a kadar) elde edilir.<ref name="Hagemann1950" /> Alternatif bir prosedür, iki aşamalı bir işlemde radyum ve aktinyum ve toryum için 1.000.000 ayırma faktörüne yol açabilen [[nitrik asit]] içinde uygun bir [[reçine]] ile anyon değişimidir. Aktinyum daha sonra düşük bir çapraz bağlanan katyon değişim reçinesi ve [[Elüsyon|elüent]] olarak nitrik asit kullanılarak yaklaşık 100 oranında radyumdan ayrılabilir.<ref name="sep">{{Dergi kaynağı |başlık=Production of actinium-225 for alpha particle mediated radioimmunotherapy|tarih=2005|sayı=5|sayfalar=667-679|dergi=Applied Radiation and Isotopes|cilt=62|doi=10.1016/j.apradiso.2004.12.003|soyadı=Bolla|ad=Rose A.|pmid=15763472|soyadı2=Malkemus|ad2=D.|soyadı3=Mirzadeh|ad3=S.}}</ref>

<sup>225</sup>Ac ilk olarak bir [[siklotron]] kullanarak Almanya'daki Transuranyum Elementler Enstitüsü'nde (ITU) yapay olarak ve 2000 yılında bir [[Doğrusal parçacık hızlandırıcı|parçacık hızlandırıcı]] kullanılarak Sydney'deki St George Hastanesi'nde üretildi.<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Cyclotron and linac production of Ac-225|tarih=2009|sayı=4|sayfalar=549-55|dergi=Applied Radiation and Isotopes|cilt=67|doi=10.1016/j.apradiso.2008.11.012|yazar=Melville, G|yazar2=Allen, Bj|pmid=19135381}}</ref> Bu nadir izotop, radyasyon terapisinde potansiyel uygulamalara sahiptir ve en etkili şekilde 20-30 MeV [[döteryum]] iyonuyla bir radyum-226 hedefinin bombardımanı ile üretilir. Bu reaksiyon aynı zamanda <sup>226</sup>Ac verir, bununla birlikte 29 saatlik yarı ömürle bozunur ve dolayısıyla <sup>225</sup>Ac'yi kirletmez.<ref>Russell, Pamela J.; Jackson, Paul and Kingsley, Elizabeth Anne (2003) [https://books.google.com/books?id=K1y6k5bdlWkC&pg=PA336 ''Prostate cancer methods and protocols''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160430232413/https://books.google.com/books?id=K1y6k5bdlWkC&pg=PA336 |tarih=30 Nisan 2016 }}. Humana Press. {{ISBN|0-89603-978-1}}, p. 336</ref>

Aktinyum metali, aktinyum florürünün [[lityum]] buharı ile vakumda 1100 ila 1300&nbsp;°C arasındaki bir sıcaklıkta indirgenmesiyle hazırlanmıştır. Yüksek sıcaklıklar ürünün buharlaşmasına neden olurken, düşük sıcaklıklar eksik bir dönüşüme yol açar. Lityum, diğer [[alkali metal]]ler arasından seçilmiştir çünkü florürü en uçucudur.<ref name="CRC" /><ref name="blueglow" />

== Uygulamalar ==
Kıtlığı, yüksek fiyatı ve radyoaktivitesi nedeniyle, <sup>227</sup>Ac şu anda önemli bir endüstriyel kullanıma sahip değildir, ancak <sup>225</sup>Ac şu anda hedefli alfa terapileri gibi kanser tedavilerinde kullanılmak üzere araştırılmaktadır.<ref name="CRC" /><ref name="AcNatureChem">{{Dergi kaynağı |başlık=Active actinium|tarih=21 Ekim 2016|sayı=11|dil = İngilizce|sayfalar=1084|dergi=Nature Chemistry|cilt=8|pmid=27768109|osti=1458479|bibcode=2016NatCh...8.1084D|issn=1755-4349|soyadı=Deblonde|doi-access=ücretsiz|doi=10.1038/nchem.2653|ad=Gauthier J.-P.|ad2=Rebecca J.|soyadı2=Abergel|osti-access=ücretsiz}}</ref> <sup>227</sup>Ac oldukça radyoaktiftir ve bu nedenle örneğin uzay aracında [[radyoizotop termoelektrik jeneratör]]lerinin aktif bir elemanı olarak kullanılmak üzere incelenmiştir. [[Berilyum]] ile preslenmiş <sup>227</sup>Ac oksit, aynı zamanda, standart amerikyum-berilyum ve radyum-berilyum çiftlerinin aktivitesini aşan etkin bir [[nötron kaynağı]]dır.<ref name="b1">Russell, Alan M. and Lee, Kok Loong (2005) [https://books.google.com/books?id=fIu58uZTE-gC&pg=PA470 ''Structure-property relations in nonferrous metals''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200509165616/https://books.google.com/books?id=fIu58uZTE-gC&pg=PA470 |tarih=9 Mayıs 2020 }}. Wiley. {{ISBN|0-471-64952-X}}, pp. 470–471</ref> Tüm bu uygulamalarda, <sup>227</sup>Ac (bir beta kaynağı) sadece bozunması üzerine alfa yayan izotoplar üreten bir progenitördür. Berilyum, (α,n) nükleer reaksiyon için geniş kesiti nedeniyle alfa parçacıklarını yakalar ve nötronları yayar:

: <chem>^{9}_{4}Be + ^{4}_{2}He -> ^{12}_{6}C + ^{1}_{0}n + \gamma</chem>

<sup>227</sup>AcBe nötron kaynakları, bir nötron probuna uygulanabilir - toprakta bulunan su miktarını ve karayolu yapımında kalite kontrolü için nem / yoğunluk miktarını ölçmek için standart bir cihaz.<ref>Majumdar, D. K. (2004) [https://books.google.com/books?id=hf1j9v4v3OEC&pg=PA108 ''Irrigation Water Management: Principles and Practice''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200510085142/https://books.google.com/books?id=hf1j9v4v3OEC&pg=PA108 |tarih=10 Mayıs 2020 }}. {{ISBN|81-203-1729-7}} p. 108</ref><ref>Chandrasekharan, H. and Gupta, Navindu (2006) [https://books.google.com/books?id=45IDh4Lt8xsC&pg=PA203 ''Fundamentals of Nuclear Science – Application in Agriculture''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200508031310/https://books.google.com/books?id=45IDh4Lt8xsC&pg=PA203 |tarih=8 Mayıs 2020 }}. {{ISBN|81-7211-200-9}} pp. 202 ff</ref> Bu problar ayrıca kuyu loglama uygulamalarında, nötron radyografisinde, tomografide ve diğer radyokimyasal araştırmalarda kullanılır.<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Neutron Spectrum of an Actinium–Beryllium Source|url=https://archive.org/details/sim_canadian-journal-of-physics_1957-06_35_6/page/699|tarih=1957|sayı=6|sayfalar=699-702|dergi=Can. J. Phys.|cilt=35|ad=W. R.|soyadı=Dixon|doi=10.1139/p57-075|soyadı2=Bielesch|ad2=Alice|soyadı3=Geiger|ad3=K. W.|bibcode=1957CaJPh..35..699D}}</ref>
[[Dosya:DOTA polyaminocarboxylic acid.png|küçükresim|upright=0.70|Radyasyon terapisinde <sup>225</sup>Ac için [[DOTA (şelat)|DOTA]] taşıyıcının kimyasal yapısı.]]
<sup>225</sup>Ac, yeniden kullanılabilir bir jeneratörde <sup>213</sup>Bi üretmek için tıpta uygulanır<ref name="sep" /> veya [[radyasyon terapisi]] için bir ajan olarak, özellikle hedeflenmiş alfa terapisinde (TAT) tek başına kullanılabilir. Bu izotopun yarı ömrü 10 gündür, bu da radyasyon tedavisi için <sup>213</sup>Bi'den (yarı ömrü 46 dakika)<ref name="AcNatureChem" /> çok daha uygundur. Ek olarak <sup>225</sup>Ac, diğer aday izotopların, yani <sup>227</sup>Th, <sup>228</sup>Th ve <sup>230</sup>U'nun bozunma zincirlerinde nihai ürün olan, kararlı ancak toksik [[kurşun]] yerine toksik olmayan <sup>209</sup>Bi'ye bozunur.<ref name="AcNatureChem" /> Sadece <sup>225</sup>Ac'ın kendisi değil, bağları da vücuttaki kanser hücrelerini öldüren alfa parçacıkları yayar. <sup>225</sup>Ac'nin uygulanmasındaki en büyük zorluk, basit aktinyum komplekslerinin intravenöz enjeksiyonunun onlarca yıl boyunca kemiklerde ve karaciğerde birikmesine yol açmasıydı. Sonuç olarak, kanser hücreleri <sup>225</sup>Ac'den alfa parçacıkları tarafından hızla öldürüldükten sonra, aktinyum ve bağlarından gelen radyasyon yeni mutasyonlara neden olabilir. Bu sorunu çözmek için <sup>225</sup>Ac, [[sitrat]], [[EDTA|etilendiamintetraasetik asit]] (EDTA) veya [[dietilen triamin pentaasetik asit]] (DTPA) gibi bir [[Şelasyon|şelatlama]] maddesine bağlandı. Bu, kemiklerde aktinyum birikimini azalttı, ancak vücuttan atılım yavaş kaldı. HEHA (1,4,7,10,13,16-heksaazasikloheksadekan-N, N′, N″, N‴, N‴′, N‴″ - heksaasetik asit)<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Improved in Vivo Stability of Actinium-225 Macrocyclic Complexes|tarih=1999|sayı=15|sonyazarve=evet|sayfalar=2988-9|dergi=J Med Chem|cilt=42|pmid=10425108|yazar=Deal K.A.|yazar2=Davis I.A.|yazar3=Mirzadeh S.|yazar4=Kennel S.J.|yazar5=Brechbiel M.W.|doi=10.1021/jm990141f}}</ref> veya DOTA gibi şelatlayıcı ajanlarla çok daha iyi sonuçlar elde edildi. [[HER2/neu]] [[Reseptör (biyokimya)|reseptörüne]] müdahale eden bir [[monoklonal antikor]] olan [[trastuzumab]]'a bağlanan (1,4,7,10-tetraazasiklododekan-1,4,7,10-tetraasetik asit). İkinci uygulama kombinasyonu fareler üzerinde test edildi ve [[lösemi]], [[lenfoma]], [[Göğüs kanseri|göğüs]], [[Yumurtalık kanseri|yumurtalık]], [[nöroblastom]] ve [[Prostat kanseri|prostat kanserlerine]] karşı etkili olduğu kanıtlandı.<ref>{{Dergi kaynağı |url=https://www.researchgate.net/publication/11642922|başlık=Tumor Therapy with Targeted Atomic Nanogenerators|tarih=2001|yazarlarıgöster=3|sayı=5546|sayfalar=1537-1540|dergi=Science|cilt=294|soyadı10=Miederer|doi=10.1126/science.1064126|bibcode=2001Sci...294.1537M|pmid=11711678|ad12=David A.|soyadı12=Scheinberg|ad11=Neil H.|soyadı11=Bander|ad10=Matthias|soyadı1=McDevitt|ad1=Michael R.|soyadı5=Borchardt|soyadı2=Ma|ad2=Dangshe|soyadı3=Lai|ad3=Lawrence T.|soyadı4=Simon|ad4=Jim|ad5=Paul|soyadı9=Curcio|soyadı6=Frank|ad6=R. Keith|soyadı7=Wu|ad7=Karen|soyadı8=Pellegrini|ad8=Virginia|ad9=Michael J.}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=http://cancerres.aacrjournals.org/content/63/16/5084.full.pdf|başlık=Targeted Actinium-225 in Vivo Generators for Therapy of Ovarian Cancer|tarih=2003|yazarlarıgöster=etal|sayı=16|sayfalar=5084-5090|dergi=Cancer Research|cilt=63|yazar=Borchardt, Paul E.|pmid=12941838|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190710154303/http://cancerres.aacrjournals.org/content/63/16/5084.full.pdf|arşivtarihi=10 Temmuz 2019|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Alpha-particle emitting atomic generator (Actinium-225)-labeled trastuzumab (herceptin) targeting of breast cancer spheroids: efficacy versus HER2/neu expression|tarih=2004|yazarlarıgöster=etal|sayı=13|sayfalar=4489-97|dergi=Clinical Cancer Research|cilt=10|yazar=Ballangrud, A. M.|pmid=15240541|doi=10.1158/1078-0432.CCR-03-0800|doi-access=ücretsiz}}</ref>

<sup>227</sup>Ac'nin (21.77 yıl) orta yarı ömrü, okyanus sularının yavaş dikey karışmasının modellenmesinde çok uygun radyoaktif izotop olmasını sağlar. İlgili süreçler, mevcut hızların (yılda 50 metre) doğrudan ölçümleri ile gerekli doğrulukla incelenemez. Bununla birlikte, farklı izotoplar için konsantrasyon derinliği profillerinin değerlendirilmesi, karıştırma oranlarının tahmin edilmesini sağlar. Bu yöntemin arkasındaki fizik bunun gibidir: okyanus suları homojen olarak dağılmış <sup>235</sup>U içerir. Bozunma ürünü, <sup>231</sup>Pa, yavaş yavaş dibe çöker, böylece konsantrasyonu önce derinlikle artar ve sonra neredeyse sabit kalır. <sup>231</sup>Pa, <sup>227</sup>Ac'ye bozunur; bununla birlikte, ikinci izotopun konsantrasyonu <sup>231</sup>Pa derinlik profilini izlemez, bunun yerine deniz tabanına doğru artar. Bu, deniz tabanından ilave <sup>227</sup>Ac yükselten karıştırma işlemleri nedeniyle oluşur. Bu nedenle, <sup>231</sup>Pa ve <sup>227</sup>Ac derinlik profillerinin analizi, araştırmacıların karıştırma davranışını modellemesine olanak tanır.<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Excess <sup>227</sup>Ac in deep ocean water|tarih=1984|sayı=5977|sayfalar=486-488|dergi=Nature|cilt=310|soyadı1=Nozaki|ad1=Yoshiyuki|doi=10.1038/310486a0|bibcode=1984Natur.310..486N}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://doi.pangaea.de/10.1594/PANGAEA.90616|başlık=Actinium-227 as a deep-sea tracer: sources, distribution and applications|tarih=2002|sayı=1–2|sayfalar=147-165|dergi=Earth and Planetary Science Letters|cilt=198|soyadı2=Rutgers Van Der Loeff|ad2=M. M.|soyadı3=Hanfland|ad3=C.|soyadı4=Dauelsberg|ad4=H.-J.|ad1=W.|doi=10.1016/S0012-821X(02)00512-5|bibcode=2002E&PSL.198..147G|soyadı1=Geibert|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200513121720/https://doi.pangaea.de/10.1594/PANGAEA.90616|arşivtarihi=13 Mayıs 2020|ölüurl=hayır}}</ref>

AcH<sub>x</sub> hidritlerin (bu durumda çok yüksek basınçla), T<sub>c</sub>'nin H3S'den önemli ölçüde daha yüksek, muhtemelen 250 K civarında olduğu için oda sıcaklığına yakın bir süper iletken için aday olduğuna dair teorik tahminler vardır.<ref>{{Dergi kaynağı |başlık=Actinium hydrides AcH<sub>10</sub>, AcH<sub>12</sub>, AcH<sub>16</sub> as high-temperature conventional superconductors|tarih=19 Nisan 2018|sayı=8|sayfalar=1920-1926|dergi=The Journal of Physical Chemistry Letters|cilt=9|issn=1948-7185|pmid=29589444|doi=10.1021/acs.jpclett.8b00615|soyadı=Semenok|ad=Dmitrii V.|ad4=Artem R.|soyadı4=Oganov|ad3=Ivan A.|soyadı3=Kruglov|ad2=Alexander G.|soyadı2=Kvashnin|arxiv=1802.05676}}</ref>

== Önlemler ==
<sup>227</sup>Ac son derece radyoaktiftir ve bununla ilgili deneyler sıkı bir [[eldiven kutusu]] ile donatılmış özel olarak tasarlanmış bir laboratuvarda gerçekleştirilir. Aktinyum triklorür sıçanlara intravenöz olarak uygulandığında, aktinyumun yaklaşık %33'ü kemiklere ve %50'si karaciğere birikir. Toksisitesi amerikyum ve plütonyum ile karşılaştırılabilir, ancak biraz daha düşüktür.<ref name="digital.library.unt.edu">{{Dergi kaynağı|url=https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc1024446/|başlık=Toxicology of Actinium Equilibrium Mixture|tarih=1952|dergi=Los Alamos Scientific Lab.: Technical Report|doi=10.2172/4406766|ad2=J.|soyadı=Langham|soyadı2=Storer|ad=W.|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200509033543/https://digital.library.unt.edu/ark:/67531/metadc1024446/|arşivtarihi=9 Mayıs 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Eser miktarlar için, iyi havalandırmalı çeker ocaklar yeterlidir; gram miktarları için, <sup>227</sup>Ac tarafından yayılan yoğun gama radyasyonundan kalkan sıcak hücreler gereklidir.<ref name="digital.library.unt.edu"/>

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.periodicvideos.com/videos/089.htm Actinium] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200509125042/http://www.periodicvideos.com/videos/089.htm |tarih=9 Mayıs 2020 }} at ''[[:en:The Periodic Table of Videos|The Periodic Table of Videos]]'' (University of Nottingham)
* [http://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search/r?dbs+hsdb:@term+@na+@rel+actinium,+radioactive NLM Hazardous Substances Databank – Actinium, Radioactive]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160415111011/http://toxnet.nlm.nih.gov/cgi-bin/sis/search/r?dbs+hsdb:@term+@na+@rel+actinium,+radioactive |tarih=15 Nisan 2016 }}
* [https://web.archive.org/web/20110825123745/http://radchem.nevada.edu/classes/rdch710/files/actinium.pdf Actinium] in {{Kitap kaynağı |isbn=978-1-4020-3555-5|başlık=The Chemistry of the Actinide and Transactinide Elements|editör1-soyadı=Morss|editör2-ad=Norman M.|editör2-soyadı=Edelstein|editör3-soyadı=Fuger|editör3-ad=Jean|soyadı1=Kirby|ad1=H. W.|soyadı2=Morss|ad2=L. R.|yayıncı=Springer|tarih=2006|yer=Dordrecht, The Netherlands|basım=3.3

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Aktinyum| ]]
[[Kategori:Fransız icatları]]
[[Kategori:Aktinitler]]
[[Kategori:Elementler]]