Bölüm topolojisi sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Banda Möbius.png|küçükresim|Möbius şeridi yönlenemez bir yüzeydir. Yani bu yüzeyde bir "üst" ve "alt" tarafı yoktur.]]
'''Bölüm topolojisi''', bir [[Topolojik Uzaylar|topolojik uzaydan]] başka bir topolojik uzay elde etmenin klasik yollarından biridir. Bir topolojik uzayda kimi noktaların birbirine ''yapıştırılmasıyla'' (özdeşleştirilmesiyle) elde edilen yeni kümenin üzerine konacak bölüm topolojisi, bu yeni kümeyi yeni bir topolojik uzaya dönüştürür. Bu yeni uzaya '''bölüm uzayı''' denir. Örneğin [0,1] [[Kapalı Aralık|kapalı aralığı]] bir topolojik uzaydır. Bu uzayda 0 ve 1 noktaları özdeşleştirilir ve bu yeni kümeye bölüm topolojisi verilirse oluşturulan topolojik uzay düzlemde birim [[çember]] olur. Başka bir örnek: düzlemde yatan birim yarıçaplı dairenin [[Kenar (Topoloji)|kenarının]] üst tarafındaki her bir nokta kenarın alt tarafında karşılık gelen noktaya ''yapıştırılır'' ve bu yeni kümenin üzerine bölüm topolojisi konursa, bu topolojik uzay 3 boyutlu Öklit uzayında birim yarıçaplı [[küre]] olur.

Bölüm uzayı, ilk baştaki uzaydan genelde farklıdır çünkü yapıştırma işlemi [[Süreklilik|sürekli]] bir işlem değildir. İlk uzaydan son uzaya akla gelen ilk [[gönderim]] [[birebir]] bile değildir. Yine de özel durumlarda başlanan uzaya geri elde edilebilir. Bariz olmayan bir örnek için düzlemde birim çemberin her noktasını [[başnokta]]ya göre bakışık (simetrik) noktasıyla özdeşleştirip bölüm topolojisi koyalım. Çıkan topolojik uzay yine bir çemberdir.
lde</math> '''X''' üzerinde bir [[denklik bağıntısı]] olsun.

== Matematiksel Tanım ==

X herhangi bir topolojik uzay olsun. X üzerinde <math>\thicksim</math> olarak gösterilen bir denklik bağıntısı alalım. X'in herhangi bir ''x'' öğesi için X'e ait şöyle bir altküme tanımlansın:

<math>[x]\doteq \{a\in X | x\thicksim a\}</math>;

yani [''x''] kümesi, ''x'' 'e <math>\thicksim</math> altında denk olan tüm öğelerin kümesi olsun. Bu altkümeye '''denklik sınıfı''' denir. Tüm denklik sınıflarının kümesineyse X'in <math>\thicksim</math> altında '''bölüm kümesi''' denir ve <math>X/_{\thicksim}</math> olarak gösterilir:

<math>X/_{\thicksim} \doteq \{[x]\  | \  x\in X\}</math>.

Bölüm kümesinde şöyle tanımlanan topolojiye '''bölüm topolojisi''' denir: <math>X/_{\thicksim}</math>'in bir altkümesinin açık olması [[ancak ve ancak]] bu altkümenin içindeki denklik sınıflarının X'te birleşiminin açık olması durumunda doğrudur. Bu özelliğin bir topoloji tanımladığı gösterilebilir. Bu topolojiye sahip bir bölüm kümesine '''bölüm uzayı''' denir.

Bu tanıma denk olduğu gösterilebilecek bir tanım da şudur: <math>p:X\rightarrow X/_{\thicksim}</math>
gönderimi ''x'' öğesini [''x''] denklik sınıfına götüren izdüşüm gönderimi olsun. Bölüm kümesinin üzerine konacak ve ''p'' gönderimini sürekli yapacak en ince topolojiye '''bölüm topolojisi''' denir.

Herhangi X topolojik uzayı ve Y kümesi için benzer tanımlar yapılabilir. <math>f:X\rightarrow Y</math> örten bir gönderim olsun. Y kümesinin üzerine konacak ve ''f'' gönderimini sürekli yapacak en ince topolojiye bölüm topolojisi denir. Yukarıdaki gibi, buna denk bir tanım vardır: Y'de bir U altkümesinin açık olması ancak ve ancak <math>f^{-1}(U)</math> alt kümesinin X'te açık olması durumunda doğrudur. Bu durumda ''f'' gönderimine de '''bölüm gönderimi''' denir. Burada <math>f^{-1}(U)</math> derken X'in ''f'' altında U'ya giden öğelerinin kümesini kastediyoruz.

Öte yandan, ''f'' gönderimi X üzerinde bir denklik bağıntısı tarif eder: <math>x {\thicksim} y</math>
ancak ve ancak ''f(x)=f(y)''. Bu denklik bağıntısının belirlediği
<math>X/_{\thicksim}</math> bölüm uzayı, yukarıdaki gibi kurulan Y topolojik uzayına homeomorfiktir.

[[Kategori:Topoloji]]