Ferdinand von Lindemann sayfasının kaynağını görüntüle

{{Bilim insanı bilgi kutusu
| ad                  = Ferdinand von Lindemann
| resim               = Carl Louis Ferdinand von Lindemann.jpg
| resim_boyutu        = 200pik
| doğum_adı           = Carl Louis Ferdinand von Lindemann
| doğum_tarihi        = {{Doğum tarihi|1852|4|12|mf=y}}
| doğum_yeri          = [[Hannover]], [[Alman Konfederasyonu]]
| ölüm_tarihi         = {{Ölüm tarihi ve yaşı|1939|3|6|1852|4|12|mf=y}}
| ölüm_yeri           = [[Münih]], [[Nazi Almanyası|Almanya]]
| yattığı_yer         = Munich Waldfriedhof<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.w-volk.de/museum/grave13.htm | başlık = Grave of Ferdinand von Lindemann in Munich (Germany) | erişimtarihi = 21 Ocak 2021 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20080129102718/http://www.w-volk.de/museum/grave13.htm | arşivtarihi = 29 Ocak 2008}}</ref>
| yattığı_yerin_koordinatları = {{koordinat|48|6|10|N|11|29|37|E|type:landmark|display=inline}}
| vatandaşlık         = [[Hanover Krallığı]], [[Alman Reich]], [[Prusya Krallığı]] 
| milliyet            = [[Almanlar|Alman]]
| dalı                = [[Matematik]], [[Sayı teorisi]]
| çalıştığı_yer       = [[Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi]], [[Würzburg Üniversitesi]], [[Albert Ludwigs Üniversitesi|Ludwigs Üniversitesi]]
| eğitim              = [[Göttingen Üniversitesi]], [[Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi]], [[Erlangen-Nürnberg Üniversitesi|Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg]]
| alma_mater          = [[Erlangen-Nürnberg Üniversitesi|Friedrich-Alexander-Universität Erlangen-Nürnberg]]
| tez_başlığı         = Ueber unendlich kleine Bewegungen und über Kraftsysteme bei allgemeiner projectivischer Massbestimmung
| tez_url             = https://link.springer.com/article/10.1007/BF01443487
| tez_yılı            = 1873
| doktora_danışmanı   = C. [[Felix Klein]]<ref name="Klein">{{MathGenealogy|id=7404}}</ref>
| doktora_öğrencileri = {{küçük|[[Hermann Minkowski]] (1885), [[David Hilbert]] (1885), [[Arnold Sommerfeld]] (1891), [[Franz Fuchs]] (1906), [[Emil Hilb]] (1903), [[Martin Wilhelm Kutta]] (1900), [[Max Otto Lagally]] (1903), [[Alfred Loewy]] (1894), [[Oskar Perron]] (1902), [[Arthur Rosenthal]] (1909), [[Wilhelm Schlink]] (1902), [[Franz Staeble]](1901), [[Otto Volk]] (1920), [[Heinrich Wieleitner]] (1901), [[Wilhelm Schlink]], [[Heinrich Wieleitner]], [[Franz Xaver Zrenner]], [[Franz Fuchs]], [[Karl Petri]], [[Karl Horn]], [[Karl Walek]], [[Leroy Albert Howland]], [[Franz Thalreiter]], [[Konrad Münich]], [[Hans Schübel]], [[Friedrich Hans Cramer]], [[Hans Degenhart]], [[Charles Hamilton Ashton]], [[Herbert Burmester]], [[Karl Strauß]], [[Julius Scheckenbach]], [[Arthur Rauber]], [[Eugen Lutz]], [[Georg Diem]], [[Otmar Zettl]], [[Hans Tempel]], [[Eduard Lampart]], [[August Loehrl]], [[Joseph Mayer]], [[Johann Goettler]], [[Johannes Höppner]], [[Ludwig Marc]], [[Robert Mayr]], [[Lucian Grabowski]], [[August Wendler]], [[Rudolf Zahler]], [[Josef Wagner]], [[Fritz Lettenmeyer]], [[Gustav Schnauder]], [[Michael Egger]]}}
| önemli_öğrencileri  = [[Gerhard von Poellnitz]]
| tanınma_nedeni      = [[Pi sayısı|{{pi}}]]'nin bir [[aşkın sayı]] olduğunun ispatı
| etkilendikleri      = 
| etkiledikleri       = 
| ödüller             = Bavarian Maximilian Order for Science and Art (1905)
| evlilik             = Elizabeth Küssner
| çocukları           = Reinhart, Irmgard<ref>{{kaynak|ad=Rudolf|soyadı=Fritsch|başlık=The transcendence of {{pi}} has been known for about a Century - but who was the man who discovered it?|dergi=Results in Mathematics|cilt=7|yıl=1984|yayıncı=Birkhäuser Verlag, Base|sayfa=173|url=https://core.ac.uk/download/pdf/216407246.pdf}}</ref>
}}
'''Carl Louis Ferdinand von Lindemann''' (12 Nisan 1852 - 6 Mart 1939), 1882'de yayınlanan [[Pi sayısı|{{pi}}]]'nin aşkın bir sayı olduğuna yani herhangi bir [[Rasyonel sayı|rasyonel]] katsayılı [[polinom]]un [[Kök (matematik)|kök]]ü olmadığına dair çalışması ile bilinen [[Almanlar|Alman]] [[matematikçi]]dir.

== Hayatı ve eğitimi ==
Lindemann, [[Hannover Krallığı]]'nın başkenti [[Hannover]]'de doğdu. Babası Ferdinand Lindemann, Hannover'deki bir [[Gymnasium (okul)|Gymnasium]]'da modern diller öğretti. Annesi Emilie Crusius, Gymnasium'un müdürünün kızıydı. Ferdinand, iki yaşındayken babası Schwerin'deki bir gaz fabrikasının müdürü olarak atandı. Aile, Ferdinand'ın çocukluk yıllarını geçirdiği kasabaya taşındı ve [[Schwerin]]'de okula gitti.

19. yüzyılın ikinci yarısında Almanya'daki öğrencilerin standart uygulaması olduğu gibi, Lindemann bir üniversiteden diğerine taşındı. Çalışmalarına 1870'te [[Göttingen]]'de başladı ve orada Clebsch'ten çok etkilendi. Clebsch tarafından öğretildiği için şanslıydı çünkü Göttingen'e 1868'de atanmıştı ve ne yazık ki 1872'de öldü. Daha sonra Lindemann, Clebsch'in geometri derslerine katılırken bu notu düzenleyip revize ederken 1876'da yayınlanmak üzere aldığı ders notlarından yararlanabildi.

Lindemann ayrıca [[Erlangen]] ve [[Münih]]'te okudu. Erlangen'de doktora eğitimi aldı ve Klein'ın yönetiminde [[Öklit dışı geometri|Öklid dışı doğru geometrisi]] ve Öklid dışı kinematik ve statik ile bağlantısı üzerine [[Felix Klein]] denetiminde bir tez yazdı. Doktora derecesi 1873 yılında ''Über unendlich kleine Bewegungen und über Kraftsysteme bei allgemeiner projektivischer Massbestimmung (On the infinitesimal movements and power systems in general projective determination of mass)'' adlı çalışması için verildi.

Doktora derecesini ardından Lindemann, [[İngiltere]] ve Fransa'daki önemli matematik merkezlerini ziyaret etmeye başladı. İngiltere'de Oxford, Cambridge ve Londra'ya ziyaretler yaptı, Fransa'da ise Chasles, Bertrand, Jordan ve Hermite'den etkilendiği Paris'te vakit geçirdi. Almanya'ya dönen Lindemann habilitasyonu için çalıştı. Bu, 1877'de [[Würzburg Üniversitesi]] tarafından ödüllendirildi ve o yıl [[Freiburg Üniversitesi]]'ne olağanüstü [[profesör]] olarak atandı ve ders verdi. 1879'da Freiburg'da sıradan profesörlüğe terfi etti.

Freiburg'da geçirdiği zamanın ardından Lindemann, [[Königsberg Üniversitesi]]'ne transfer oldu. Hurwitz ve Hilbert, oradayken Königsberg'deki personele katıldı. Lindemann, [[Königsberg]]'de bir profesör iken matematikçiler [[David Hilbert]], [[Hermann Minkowski]] ve [[Arnold Sommerfeld]]'in doktora tezlerinin danışmanlığını yaptı. Königsberg'deyken, aktris ve yerel bir okul öğretmeninin kızı Elizabeth Küssner ile evlendi. 1893'te Lindemann, kariyerinin geri kalanında kalacağı Münih Üniversitesi'nde bir başkanlığı kabul etti.

Lindemann'ın ana çalışma alanı geometri ve analiz üzerineydi. Freiburg'da geçirdiği süre boyunca Lindemann, {{Pi}} sayısının aşkın bir sayı olduğuna dair kanıtını tasarladı (bkz. [[Lindemann-Weierstrass teoremi]]). {{pi}}'nin aşkın olduğunu, yani {{pi}}'nin rasyonel katsayılara sahip herhangi bir cebirsel denklemin kökü olmadığını kanıtlamasıyla ünlüdür. Tek başına cetvel ve pergel kullanarak belirli bir daire ile aynı alana sahip bir kare oluşturmak, daireyi kare ile çevreleme problemi, Yunan matematiğinin klasik problemlerinden biriydi. Lindemann'ın doktorasını aldığı yıl olan 1873'te Hermite, [[E sayısı|e]]'nin aşkın olduğuna dair kanıtını yayınladı. Bundan kısa bir süre sonra Lindemann, Paris'te Hermite'yi ziyaret etti ve ispatında kullandığı yöntemleri tartıştı. Lindemann, Hermite'ninkine benzer yöntemler kullanarak, 1882'de'nin de aşkın olduğunu tespit etti.

Aslında kanıtı, [[E sayısı|e]]'nin aşkın olduğunun ve <math>e^{i \pi} = -1</math> olgusunun ispatına dayanmaktadır. Pek çok bilim tarihçisi, Hermite'nin, sıkı çalışmanın çoğunu yapmasına rağmen, matematik dünyasının dışında kendisine ün kazandıracak olan sonucu ispatlamak için son adımı atmadığından pişmanlık duyuyor. Bunun yerine bu şöhret Lindemann'ın üzerine yığılmıştı, ancak birçok kişi onun Hermite'den açıkça aşağı bir matematikçi olduğunu düşünüyor ve şans eseri ünlü bir sonuca tökezledi. Bunda bazı gerçekler olmasına rağmen, birçok insanın kendi şansını yarattığı hala doğrudur ve Lindemann'ın durumunda, Hermite'nin görmeyi başaramadığı numarayı fark etmesi için ona çok fazla itibar vermek gerekir.

Lambert 1761'de {{pi}}'nin irrasyonel olduğunu kanıtlamıştı, ancak bu, çemberi cetvel ve [[pergel]] ile kareleştirmenin imkansızlığını kanıtlamak için yeterli değildi, çünkü bazı [[cebirsel sayılar]] cetvel ve pergel ile oluşturulabilir. Lindemann'ın {{pi}}'nin aşkın olduğuna dair kanıtı nihayet çemberi cetvel ve pergellerle karelemenin çözülmez olduğunu kanıtladı. Kanıtını 1882'de ''Über die Zahl {{pi}} (On the number {{pi}})'' makalesinde yayınladı.

[[Fizik]] de Lindemann için bir ilgi alanıydı. [[Elektron]] teorisi üzerinde çalıştı ve bu konuda Arnold Sommerfeld ile çatışmaya girdi. Eckert<ref>M. Eckert, Mathematik auf Abwegen : Ferdinand Lindemann und die Elektronentheorie, Centaurus 39 (2) (1997), ss. 121-140.</ref> Lindemann'ın fiziğe katkılarını Sommerfeld ile yazışmalar da dahil olmak üzere el yazması materyalleri kullanarak incelemiştir.

Lindemann'ın bir diğer araştırma ilgi alanı matematik tarihiydi. Ayrıca eşiyle birlikte çeviri işini de üstlendi. Özellikle Poincaré'nin bazı yazılarını tercüme edip gözden geçirdiler. Ayrıca [[Fermat'nın son teoremi|Fermat'ın Son Teoremi]]ni kanıtlamaya çalıştı.<ref>{{Web kaynağı | url = https://proofwiki.org/wiki/Mathematician:Carl_Louis_Ferdinand_von_Lindemann | başlık = Mathematician:Carl Louis Ferdinand von Lindemann | erişimtarihi = 21 Ocak 2021 | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210121153034/https://proofwiki.org/wiki/Mathematician:Carl_Louis_Ferdinand_von_Lindemann |arşivtarihi= 21 Ocak 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>

Matematik tarihinde önemli araştırmalar yaptı.

Lindemann, 1894'te [[Bavyera]] Bilimler Akademisi'ne yedek üye olarak seçildi ve ertesi yıl tam üye oldu. 1912'de [[University of St. Andrews]] tarafından onursal bir derece verdi.

Wussing,<ref>R. V. Jones, H. Wussing, [https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/DSB/Lindemann.pdf Biography] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200207015615/http://mathshistory.st-andrews.ac.uk/DSB/Lindemann.pdf |tarih=7 Şubat 2020 }} in Dictionary of Scientific Biography (New York 1970-1990).</ref> Linedemann için aşağıdaki ifadeyi kullanmaktadır:

{{Alıntı|Lindemann, modern Alman eğitim sisteminin kurucularından biriydi. Seminerin gelişimini vurguladı ve konferanslarında en son araştırma sonuçlarını iletti. Ayrıca David Hilbert dahil altmıştan fazla doktora öğrencisini yönetti.}}

Hilbert, Lindemann'ın Königsberg'deki doktora öğrencisiydi. Doktora öğrencilerinden bir diğeri de Münih'te onun altında okuyan Oskar Perron'du.

== Aşkınlığın ispatı ==
Lindemann 1882'de en iyi bilindiği sonucu, [[Pi sayısı|{{Pi}}]] sayısının [[Aşkın sayı|aşkınlığını]] yayınladı. Yöntemleri, dokuz yıl önce [[Charles Hermite]] tarafından doğal logaritmaların temeli olan ''[[E sayısı|e]]'''nin aşkın olduğunu göstermek için kullanılan yöntemlere benziyordu. Lindemann'ın ispatının yayınlanmasından önce, ''eğer'' {{Pi}} aşkınsa, [[Pergel ve çizgilik çizimleri|pergel ve cetvelle]] [[Çemberin kareleştirilmesi|daireyi kare yapmanın]] imkansız olacağı biliniyordu.

== Popüler kültürde ==
{{url|https://xkcd.com/866|Xkcd çizgi romanı 866}}'da, Ferdinand von Lindemann, alt metinde, görünüşe göre, hiç kimsenin gelmediği en büyük doğum günü partisini inşa etmek için bir pergel ve cetvel kullandı.

{{Routemap
|title=Ferdinand von Lindemann
|legend=no
|map=
\INT \~~ Doğum: 12 Nisan 1852, Hannover, Alman Konfederasyonu
\INT \~~ 1873: Erlangen'de Doktora Ödülü
\INT \~~ 1877: Würzburg Üniversitesi tarafından ödüllendirildi.
\INT \~~ 1877: Freiburg Üniversitesi'ne olağanüstü profesör olarak atandı.
\INT \~~ 1879: Freiburg'da sıradan profesörlüğe terfi etti.
\INT \~~ 1883: Königsberg Üniversitesi'nde profesör oldu.
\INT \~~ 1893: Münih Üniversitesi'nde bir kürsüyü kabul etti.
\INT \~~ 1894: Bavyera Bilimler Akademisi'ne yardımcı üye olarak seçildi.
\INT \~~ 1895: Bavyera Bilimler Akademisi'nin tam üyeliğe yükseltildi.
\INT \~~ 1912: St. Andrews Üniversitesi tarafından fahri doktora verildi
\INT \~~ Ölüm: 6 Mart 1939, Münih, Almanya
}}

{{temiz}}
== Notlar ==
{{kaynakça}}

== Kaynakça ==
* [http://www.britannica.com/biography/Ferdinand-von-Lindemann ''Biography''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200207003406/https://www.britannica.com/biography/Ferdinand-von-Lindemann |tarih=7 Şubat 2020 }} in Encyclopaedia Britannica. 
* C. Carathéodory, ''Nekrolog auf Ferdinand von Lindemann, Sitzungsberichte der mathematisch Abteilung der Bayrischen Akademie der Wissenschaften zu Munich'' 1 (1940), ss. 61-63.
* R. Fritsch, https://epub.ub.uni-muenchen.de/4546/1/4546.pdf {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20181102103501/https://epub.ub.uni-muenchen.de/4546/1/4546.pdf |tarih=2 Kasım 2018 }}, Resultate Math. 7 (2) (1984), ss. 164-183.
* R. C. Gupta, ''Lindemann's discovery of the transcendence of {{pi}} : a centenary tribute'', Ganita-Bharati. Bulletin of the Indian Society for the History of Mathematics 4 (3-4) (1982), ss. 102-108.
* ''F. von Lindemanns 70 Geburtstag'', Jahresberichte der Deutschen Mathematiker-Vereinigung 31 (1922), ss. 24-30.
* M. Waldschmidt, ''Les débuts de la théorie des nombres transcendants, in La recherche de la vérité'' ([[Paris]], 1999), ss. 73-96.
* {{MacTutor Biography|id=Lindemann}}

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Ferdinand von Lindemann}}
* {{MathGenealogy |id=7404}}
* {{Kaynak| url=http://www.springerlink.com/content/n109018v5r748073/?p=0e89fa387fd94fd5a05e8abf026400d6&pi=3|arşivurl=https://archive.today/20120525195313/http://www.springerlink.com/content/n109018v5r748073/?p=0e89fa387fd94fd5a05e8abf026400d6&pi=3|arşivtarihi=25 Mayıs 2021|başlık=Über die Zahl {{pi}}|dergi=Mathematische Annalen|cilt=20|yıl=1882|sayfalar=213-225|soyadı=Lindemann|ad=F.}}
* [https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lindemann/quotations/ Quotations by Ferdinand von Lindemann] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210422113829/https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Lindemann/quotations/ |tarih=22 Nisan 2021 }}
* [http://www.ams.org/mathscinet/MRAuthorID/215791 MathSciNet Author profile] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171006170956/http://www.ams.org/mathscinet/MRAuthorID/215791 |tarih=6 Ekim 2017 }}
* [https://zbmath.org/authors/?s=0&q=Lindemann%2C+Ferdinand zbMATH entry] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200207015616/https://zbmath.org/authors/?s=0&q=Lindemann%2C+Ferdinand |tarih=7 Şubat 2020 }}
* [https://www.emis.de/cgi-bin/jfmen/MATH/JFM/quick.html?type=html&format=short&au=Lindemann,+F ERAM Jahrbuch entry] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200207015617/https://www.emis.de/cgi-bin/jfmen/MATH/JFM/quick.html?type=html&format=short&au=Lindemann,+F |tarih=7 Şubat 2020 }}

== Ayrıca bakınız ==
* [[Lindemann-Weierstrass teoremi]]

{{Otorite kontrolü}}

{{DEFAULTSORT:Lindemann, Ferdinand von}}
[[Kategori:1852 doğumlular]]
[[Kategori:1939 yılında ölenler]]
[[Kategori:19. yüzyıl Alman bilim insanları]]
[[Kategori:20. yüzyıl Alman matematikçileri]]
[[Kategori:Erlangen-Nuremberg Üniversitesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Göttingen Üniversitesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Münih Ludwig Maximilian Üniversitesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Sayı teorisyenleri]]
[[Kategori:19. yüzyıl Alman matematikçileri]]
[[Kategori:Königsberg Üniversitesi öğretim üyeleri]]