Fermi paradoksu sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Arecibo message.svg|küçükresim|sağ|upright=0.64|[[Arecibo mesajı]]nın grafik gösterimi - İnsanlığın varlığını uzaylı uygarlıklara duyurmak için radyo dalgalarını ilk kullanışı]]
'''Fermi paradoksu''', [[Dünya dışı yaşam|dünya dışı uygarlıkların]] var olma olasılığının gayet yüksek olduğuna dair tahminlerin varlığı ile bunu doğrulayacak herhangi bir kanıtın ya da temasın yokluğu arasındaki çelişkiyi ifade eder.

[[Evrenin yaşı]]nın büyüklüğü ve muazzam sayıda yıldızın varlığı ile birlikte, hayat için Dünya'nın tipik bir gezegen örneği olduğu varsayımı da göz önüne alındığında, dünya dışı yaşamın yaygın olması gerekir.<ref name='sagan'>Sagan, Carl. ''Cosmos,'' [[Ballantine Books]] 1985</ref> Bu önermeyi 1950'de bir öğle yemeği sırasında tartışan [[fizikçi]] [[Enrico Fermi]] şu soruyu sormuştu: ''"Eğer [[Samanyolu]] dahilinde yüksek sayıda ileri dünya dışı uygarlık mevcutsa, neden uzaylılara ait [[Tanımlanamayan Uçan Nesne|uzay araçları]] ya da [[Von Neumann sondası|sondalar]] gibi kanıtlara rastlamıyoruz?"'' Konunun daha detaylı incelendiği tartışmalar, [[Michael H. Hart]]<nowiki>'</nowiki>ın 1975 tarihli bir makalesiyle başladı. Bu sebeple paradoks, zaman zaman '''Fermi-Hart paradoksu''' olarak da adlandırıldı.<ref>{{Dergi kaynağı| soyadı = Wesson | ad = Paul | yıl = 1992 | ay = Haziran | başlık = Cosmology, extraterrestrial intelligence, and a resolution of the Fermi-Hart paradox | dergi = Royal Astronomical Society, Quarterly Journal | cilt = 31 | sayfalar =161-170|issn= 0035-8738 | url = http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1990QJRAS..31..161W&amp;data_type=PDF_HIGH&amp;whole_paper=YES&amp;type=PRINTER&amp;filetype=.pdf | erişimtarihi =6 Mayıs 2007|biçim=PDF}}</ref> Konuyla ilişkili bir başka soru da '''Büyük Sessizlik''' olarak bilinir:<ref name="Brin">{{Dergi kaynağı |yazar= Brin, Glen David |yıl= 1983 |başlık= The 'Great Silence': The Controversy Concerning Extraterrestial Intelligent Life |url= http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1983QJRAS..24..283B&amp;data_type=PDF_HIGH&amp;whole_paper=YES&amp;type=PRINTER&amp;filetype=.pdf |dergi= Quarterly Journal of Royal Astronomical Society |cilt= 24 |sayfalar=pp. 283-309.|biçim= PDF |erişimtarihi= 6 Şubat 2021 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20150320153558/http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1983QJRAS..24..283B&data_type=PDF_HIGH&whole_paper=YES&type=PRINTER&filetype=.pdf |arşivtarihi= 20 Mart 2015 |ölüurl=hayır}}</ref> ''"Uzayda yolculuk zor olsa bile, eğer dünya dışı yaşam yaygınsa, en azından bu uygarlıklara ait [[radyo|radyo sinyallerini]] duymamız gerekmez mi?"''

Fermi paradoksunu, dünya dışı yaşamın var olduğuna ilişkin kanıtları bulmaya çalışarak ya da böyle bir uygarlığın insan algısının dışında var olabileceğini savunarak çözmeyi deneyenler oldu. Bu çalışmalara karşı çıkanlar ise, zeki [[dünya dışı yaşam]]ın var olmadığını ya da insanların asla temas kuramayacağı kadar nadir olduğunu savundu.

Hart'ın makalesi ile birlikte, dünya dışı yaşam hakkında bilimsel teoriler ve olası modeller üretmeye yönelik çalışmalar için büyük çaba harcanmaya başladı. Bu çalışmaların çoğundaki teorik referans noktası Fermi paradoksu oldu. Bu problemi doğrudan ele alan pek çok bilimsel çalışma yapıldığı gibi, problemle ilgili çeşitli soruların cevapları da [[Gökbilim|astronomi]], [[biyoloji]], [[ekoloji]] ve [[felsefe]] gibi disiplinlerde arandı. [[Astrobiyoloji]] alanının ortaya çıkmasıyla birlikte, Fermi paradoksu ve dünya dışı yaşamın varlığı sorusu disiplinler arası bir yaklaşımla ele alınmaya başladı.

== Paradoksun temeli ==
Fermi paradoksu, yeterli büyüklük ve [[olasılık|olasılığa]] rağmen, gerekli [[wikt:kanıt|kanıtların]] bulunamamasından kaynaklanan tutarsızlıktır. Paradoksun temel bir [[wikt:tanım|tanımı]] şöyle yapılabilir:

{{quotation|Evrenin bilinen büyüklüğü ve yaşı, teknolojik açıdan gelişmiş durumda olan birçok dünya dışı uygarlığın var olmasını gerektirir. Ancak bu hipotez, destekleyci herhangi bir kanıtın henüz gözlenememiş olması sebebiyle, çelişkili gözükmektedir.}}

Paradoksun "ölçek argümanı" olarak adlandırılabilecek ilk görüşü, aslında temel olarak sayılardan oluşur: [[Samanyolu]]'da tahmini olarak 250 milyar (2.5 x 10<sup>11</sup>), [[gözlemlenebilir evren]]de ise 70 trilyon milyar (7 x 10<sup>22</sup>) yıldız vardır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/3085885.stm | başlık = "Astronomers count the stars" | erişimtarihi = 8 Nisan 2006 | yayımcı = BBC | yıl = 2003 | ilk = Andrew | son = Craig | iş = BBC News | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090219211012/http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/3085885.stm | arşivtarihi = 19 Şubat 2009 | ölüurl = hayır }}</ref> Zeki yaşamın, bu yıldızların etrafındaki gezegenlerin çok küçük bir kısmında ortaya çıktığı varsayılsa bile, sadece Samanyolu [[galaksi]]si dahilinde dahi hâlâ varlığını koruyan birçok uygarlık bulunması gerekir. Bu argümanda [[sıradanlık ilkesi]] de kullanılır. Buna göre [[Dünya]], özel bir gezegen değil, diğer gezegenlerle aynı doğa yasalarına ve etkilerine maruz kalan ve aynı sonuçların elde edildiği, tipik bir [[gezegen]]dir. Bu argümanı desteklemek için [[Drake denklemi]]nin kullanıldığı bazı tahmini hesaplamalar da yapılmıştır, ancak bu hesaplamaların ardındaki varsayımların doğruluğu da tartışmalıdır.

Fermi paradoksunun ikinci temel taşı, ölçek argümanında sorulan soruyu yanıtlar: Zeki yaşamın kıt kaynaklarla başa çıkabilme özelliği ve yeni [[habitat]]ları kolonize etmeye eğilimli olması dikkate alınırsa, gelişmiş uygarlıkların yeni kaynaklar aramaya başlamaları, böylece önce kendi [[gezegen sistemi|gezegen sistemlerini]] sonra da çevrelerindeki sistemleri kolonize etmeleri beklenir. Evrenin 13,7 milyar yıllık geçmişinde, Dünya'da ya da bilinen uzayın başka bir yerinde, kolonileşmeye dair kesin veya doğrulanabilir herhangi bir kanıt bulunmadığına göre, ya zeki yaşam oldukça nadirdir ya da zeki türlerin genel davranışına ilişkin yukarıdaki varsayım yanlıştır.

Fermi paradoksu iki şekilde sorulabilir: İlki "Neden uzaylılara ya da onlar tarafından yapılmış nesnelere burada fiziken rastlamıyoruz?" sorusudur. Eğer [[yıldızlar arası yolculuk]] mümkünse, "yavaş" bir yolculuk Dünya'daki mevcut teknolojiyle neredeyse elde edilebilir olduğuna göre, tüm galaksiyi kolonize etmek 5 ila 50 milyon yıl sürecektir.<ref>Crawford, I.A., [http://www.cc.nctu.edu.tw/~tseng327/nctu-origin/article/sc200007a.pdf "Where are They? Maybe we are alone in the galaxy after all"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090326090244/http://www.cc.nctu.edu.tw/~tseng327/nctu-origin/article/sc200007a.pdf |tarih=26 Mart 2009 }}, '' Scientific American,'' Temmuz 2000, s. 38-43, (2000).</ref> [[Jeolojik devirler|Jeolojik zaman ölçeğinde]] bile kısa bir zaman dilimi olan bu süre, [[Büyük Patlama kronolojisi|kozmolojik ölçekte]] çok daha kısadır. [[Güneş]]'ten daha yaşlı yıldızların mevcut olduğu ve zeki yaşamın evrenin başka bir köşesinde daha önce ortaya çıkmış olabileceği düşünüldüğünde, bu soru, galaksinin neden hâlâ kolonileştirilmemiş olduğu şeklinde de sorulabilir. Kolonileştirme uzaylı uygarlıklar için gereksiz ya da istenmeyen bir durum olabilir, ancak yine de galaksinin keşfine yönelik geniş çaplı araştırmaların var olması gerekir (teorik keşif araçları olarak kullanılabilecek sondalar hakkında detaylı bilgi [[#Uzaylılara ait yapılar|aşağıdadır]]). Ancak ne kolonileşmenin ne de keşif araştırmalarının izine rastlanabilmiştir.

Yukarıdaki argüman tüm evren için geçerli olmayabilir, çünkü uzak galaksilere ait zeki uygarlıkların varlığına dair Dünya üzerinde fiziksel kanıtların bulunmayışı, uzayda yolculuk için çok uzun sürelerin gerekli olmasıyla açıklanabilir. Böyle olsa bile paradoks, "Neden zeki yaşamın işaretlerini görmüyoruz?" şeklinde ifade edilebilir, zira yeterince gelişmiş<ref>[[Sovyet halkı|Sovyet]] [[gökbilimci]] [[Nikolay Kardaşev]]'e göre, [[Kardaşev ölçeği]]nde 3 değerine sahip bir [[Dünya dışı yaşam|dünya dışı uygarlık]], 10 milyar [[ışık yılı]] uzağa sinyaller gönderebilir.</ref> bir uygarlık, [[gözlemlenebilir evren]]in oldukça büyük bir bölümünden görülebilir.<ref>Shklovskii, I. S. ve Sagan, Carl. Intelligent Life in the Universe, s. 394</ref> Bu tür uygarlıklar çok nadir olsalar bile, ortaya çıkmaları muhtemel çoğu bölge Dünya'dan gözlenebilir olduğu için, keşfedilmiş olmaları gerekirdi. Ancak şimdiye kadar bu tür bir uygarlığın izine rastlanmadı.

Paradoksun bu iki versiyonundan şu anda hangisinin daha kuvvetli olduğu belirsizdir.{{Ref_label|A|a|none}}

== İsim ==
1950'de [[Los Alamos Ulusal Laboratuvarı]]'nda çalışan fizikçi [[Enrico Fermi]], öğle yemeğine giderken iş arkadaşları [[Emil Konopinski]], [[Edward Teller]] ve [[Herbert York]] ile günlük konular hakkında sohbet ediyordu. Biliminsanları, o günlerde artan [[Unidentified flying object|UFO]] raporları ile kaybolan çöp kutularını yağmacı uzaylıların çaldığını gösteren bir karikatür hakkında konuşuyorlardı. Konu daha sonra, insanların gelecek on yıl içinde herhangi bir maddenin [[ışık ötesi hız]]a ulaştığını görme ihtimaline geldi. Teller'a göre milyonda bir olan bu ihtimal, Fermi için neredeyse onda birdi. Sonra sohbet başka konularla devam etti ama yemek sırasında Fermi birdenbire ''"Neredeler?"'' (ya da alternatif anlatımlara göre ''"Herkes nerede?"'') diye sordu.<ref name="autogenerated1">Eric Jones, [http://www.fas.org/sgp/othergov/doe/lanl/la-10311-ms.pdf "Where is everybody?", Fermi'nin sorusunun öyküsü] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070629174738/http://www.fas.org/sgp/othergov/doe/lanl/la-10311-ms.pdf |tarih=29 Haziran 2007 }}, Los Alamos Technical report LA-10311-MS, March, 1985.</ref> Bunun ardından Fermi, bazı tahmini rakamlara dayanan hızlı hesaplamalar yaptı (Fermi, temel ilkeleri ve az miktarda veriyi kullanarak yaptığı doğru tahminlerle bilinirdi. Bkz. [[Fermi problemi]]). Bu hesaplamalar sonucunda Fermi'ye göre, Dünya çok uzun zamandan beri ve defalarca uzaylılar tarafından ziyaret edilmiş olmalıydı.<ref name="autogenerated1" /><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.space.com/searchforlife/shostak_paradox_011024.html | başlık = "Our Galaxy Should Be Teeming With Civilizations, But Where Are They?" | erişimtarihi = 8 Nisan 2006 | yayımcı = [http://www.space.com Space.com] | tarih = 25 Ekim 2001 | ilk = Seth | son = Shostak | iş = Space.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101210160714/http://www.space.com/searchforlife/shostak_paradox_011024.html | arşivtarihi = 10 Aralık 2010 | ölüurl = evet }}</ref>

== Drake denklemi ==
{{Ana|Drake denklemi}}
Fermi paradoksuna eşlik eden pek çok teori ve ilke vardır ancak bunlardan teoremle en ilişkili olanı [[Drake denklemi]]dir.

Denklem 1960'ta, [[Enrico Fermi]]'nin sorularını sormasından on yıl sonra, uzayda yaşam ihtimaline ilişkin birçok olasılığı sistematik bir şekilde değerlendirebilmek amacıyla, [[Frank Drake]] tarafından formüle edildi. Denklemin spekülatif faktörleri şunlardır: Bir galaksideki [[yıldız oluşumu|yıldız oluşum]] hızı, etrafında gezegenlerin bulunduğu yıldız sayısı, bu gezegenlerden yaşama uygun olanların sayısı, yaşama uygun gezegenlerde yaşamın ortaya çıkma oranı, yaşamın ortaya çıktığı gezegenlerde iletişim kurulabilecek bir medeniyet seviyesine ulaşılma ihtimali ve bu türde uygarlıkların muhtemel ömrü. Buradaki temel sorun, son dört faktörün tam anlamıyla bilinmiyor oluşudur. Dünya üzerindeki insan uygarlığı, bu konudaki tek örnek olması sebebiyle istatistiksel tahminlerde kullanılamamaktadır. Ayrıca bu örneğin kullanılması [[antropik sapma]]ya sebep olacaktır.

Daha önemli bir itiraz ise, Drake denkleminin, uygarlıkların kendi güneş sistemleri içinde ortaya çıkıp, yok olana kadar bu sistemde kaldıkları yönündeki varsayımına karşı öne sürülmektedir. Eğer yıldızlararası sömürgeleştirme mümkünse, bu varsayım geçersiz olur ve bu durumda [[popülasyon dinamiği]] denklemlerinin kullanılması gerekir.

Drake denklemi hem iyimser hem de kötümser görüşe sahip kişiler tarafından, birbirinden oldukça farklı sonuçlar çıkaracak şekilde kullanıldı. İyimser tahminleri kullanan Dr. [[Carl Sagan]] 1966'da, [[Samanyolu]] dahilinde iletişim kurulabilecek derecede uygarlaşmış bir milyon medeniyetin var olduğunu öne sürdü, ancak daha sonraki bir tahmininde bu sayının çok daha düşük olduğunu açıkladı. Konuya daha şüpheci yaklaşan [[Frank J. Tipler|Frank Tipler]] ise denklemde kötümser rakamlar kullanarak herhangi bir galaksideki ortalama medeniyet sayısının birden çok daha küçük olduğu sonucuna vardı.<ref>{{Kitap kaynağı| son = [[John D. Barrow|Barrow J. D.]] | ilk = ve [[Frank J. Tipler|Tipler, F. J.]] | yıl = 1986 | başlık = The Anthropic Cosmological Principle | yayımcı=Oxford Univ. Press |id= ISBN 0-19-282147-4 | sayfalar =s. 588}}</ref>{{Ref_label|B|b|none}}

Frank Drake denklemle ilgili olarak, Drake denkleminin Fermi paradoksunu çözmeye yaramadığını, bunun yerine, konu hakkındaki bilgisizliğimizi organize etmenin bir yolu olduğunu söylemişti.

== Paradoksun deneysel çözümü ==
Fermi paradoksunu çözümlemenin yollarından biri, dünya dışı zekaya dair kesin kanıtların bulunmasıdır. 1960'tan bu yana bu tür kanıtların bulunmasına yönelik çalışmalar yapılmış ve yapılmaktadır. İnsanların henüz [[yıldızlar arası yolculuk]] yapacak derecede gelişmiş bir teknolojileri bulunmadığı için bu çalışmalar, çok büyük uzaklıklarda ve ufak kanıtlar üzerinde yapılan dikkatli analizlerle yürütülmektedir. Bu durum sadece, çevrelerini fark edilir derecede değiştirebilen ya da radyo yayınları gibi çok uzaklardan tespit edilebilecek etkiler ortaya çıkarabilen uygarlıkların keşfedilebilmesini olası kılmaktadır. Teknolojik açıdan gelişmemiş uygarlıkların ise, Dünya tarafından yakın gelecekte keşfedilmeleri pek olası değildir.

Bu araştırmalardaki zorlayıcı bir konu da [[Antroposantrizm|insanmerkezci]] bir bakış açısına sahip olmamanın gerekmesidir. Dünya dışı zeka arayışında bulunmaya çalışılan kanıtlarla ilgili [[konjektür]], genelde insanların yapmakta oldukları ya da daha yüksek bir teknolojiye sahip olsalar muhtemelen yapacak oldukları faaliyetleri içerir. Zeki uzaylılar bu "beklenen" davranışları göstermeyebilir veya insanlar için tamamıyla yeni bazı faaliyetlerde bulunabilir.

=== Radyo yayımı ===
{{Ayrıca bakınız|SETI|Project Ozma|Project Cyclops|Project Phoenix (SETI)|SERENDIP|Allen Telescope Array}}
[[Radyo]] teknolojisinin ve bir [[radyo teleskop]] inşa edebilme kapasitesinin, yıldızlar arası uzaklıklardan tespit edilebilecek etkiler yaratabilecek teknolojiye sahip uygarlıklar için doğal bir gelişme olduğu varsayılır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.space.com/scienceastronomy/alien_intelligence_021202.html | başlık = "Alien Intelligence Depends on Time Needed to Grow Brains" | yayımcı = Space.com | yıl = 2002 | ilk = Leslie | son = Mullen | iş = Astrobiology Magazine | arşivurl = https://web.archive.org/web/20101114025039/http://www.space.com/scienceastronomy/alien_intelligence_021202.html | arşivtarihi = 14 Kasım 2010 | ölüurl =evet}}</ref> Örneğin, yeterince duyarlı gözlemciler Güneş Sistemi'ni izleseler, Dünya'daki televizyon ve telekomünikasyon yayınları sebebiyle, [[Yıldız#Sınıflandırma|G2]] sınıfındaki bir yıldız için olağan dışı yoğunlukta radyo dalgalarıyla karşılaşacaklardır. Böyle bir durumda, doğal bir sebebin var olmadığı açıkça ortaya çıktığında, uzaylı gözlemciler Dünya uygarlığını keşfetmiş olacaklardır.

Dolayısıyla, uzaydaki doğal olmayan radyo yayımlarının dikkatlice incelenmesi uzaylı uygarlıkların tespit edilmesini sağlayabilir. Bu sinyaller bir uygarlığın "kazara" yaydığı yan etkiler olabileceği gibi, CETI ([[Communication with Extraterrestrial Intelligence]]) tarafından gönderilen [[Arecibo mesajı]] gibi iletişim kurma amaçlı bilinçli denemeler de olabilir. Birçok astronom ve gözlemevi genelde [[SETI]] yoluyla veya [[SETI#Optical SETI experiments|optical SETI]] gibi diğer yaklaşımları kullanarak, bu tür kanıtları bulmaya çalışmış ve çalışmaktadır.

SETI analizinde onlarca yıl boyunca, birçok aday sinyal yakalanmasına rağmen, [[anakol|anakol yıldızlarından]] hiçbirinde olağan dışı yoğunlukta ya da anlamlı şekilde tekrar eden radyo yayını bulunamadı. 15 Ağustos 1977'de [[Wow! sinyali]], [[The Big Ear]] radyo teleskobu tarafından tespit edildi. Ancak Big Ear uzaydaki her noktayı sadece 72 saniye boyunca incelemekteydi ve aynı nokta yeniden incelendiğinde hiçbir şey bulunamadı. 2003'te [[Radio kaynağı SHGb02+14a]], [[SETI@home]] analizi ile izole edildi ancak sonraki çalışmalarda bu kaynak büyük ölçüde önemsiz bulundu. SETI'ye ilişkin pek çok teknik varsayım, radyo yayımının mevcut arama teknolojileriyle tespit edilememesine sebep olabilir. Bu varsayımlar [[#Teknik sebeplerden dolayı iletişim imkânsız|aşağıda]] anlatılmıştır.

=== Doğrudan gezegen gözlemi ===
[[Dosya:Earthlights dmsp 1994–1995.jpg|upright=1.51|küçükresim|Dünya'nın bileşik gece görüntüsü. İnsan uygarlığı uzaydan tespit edilebilir.]]
[[Güneş dışı gezegen]]lerin tespit edilmesi ve sınıflandırılması, temel astronomik araçlarda ve analiz yöntemlerinde son zamanlarda elde edilen iyileştirmelerin sonucudur. Astronominin yeni bir alanı olsa da - Güneş dışı bir gezegenin bulunduğunu öne süren ilk makale 1989'da yayınlandı - yaşamı destekleyecek şartlara sahip olması muhtemel bir gezegenin, yakın gelecekte bulunabilmesi olasıdır.

Bir Güneş dışı gezegenin atmosferindeki biyotik gazların (örneğin [[metan]] ve [[oksijen]]) - hatta teknolojik olarak ileri bir medeniyetin yarattığını endüstriyel [[hava kirliliği]]nin - [[Spektroskopi|spektroskopik analiz]] yoluyla tespit edilmesi, Dünya dışı yaşamın nihai kanıtı olabilir.<ref>[http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=2085&mode=thread&order=0&thold=0 Habitable Planet Signposts] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070929102307/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=2085&mode=thread&order=0&thold=0 |tarih=29 Eylül 2007 }}, ''Astrobiology magazine''.</ref> Gözlem olanaklarının daha da gelişmesi halinde, insan uygarlığının ürettiği (yanda görülen) etkilere benzer kanıtlar da doğrudan gözlenebilir.

Yine de, Güneş dışı gezegenler nadiren doğrudan gözlenebilir (bir gezegenin gözlendiğine dair ilk iddia 2004'te<ref>{{Dergi kaynağı | yazar=G. Chauvin; A.M. Lagrange; C. Dumas; B. Zuckerman; D. Mouillet; I. Song; J.-L. Beuzit; P. Lowrance | başlık=A giant planet candidate near a young brown dwarf | dergi=Astronomy & Astrophysics | yıl=2004 | cilt=425 | sayı= | sayfalar=L29 - L32| url=http://www.edpsciences.org/articles/aa/abs/2004/38/aagg222/aagg222.html |doi=10.1051/0004-6361:200400056 | erişimtarihi=7 Eylül 2008 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20060908015928/http://www.edpsciences.org/articles/aa/abs/2004/38/aagg222/aagg222.html | arşivtarihi=8 Eylül 2006 | ölüurl=evet}}</ref> ortaya atılmıştır). Bunun yerine, bu tür gezegenlerin varlığı genelde, etrafında döndükleri yıldız ya da yıldızlar üzerindeki etkilerinin incelenmesiyle tespit edilir. Bu yüzden çoğunlukla gezegenin sadece kütlesi ve [[yörünge]]si bilinebilir. Bu bilgilerle birlikte, gezegenin yıldızının ait olduğu [[Yıldız sınıflandırma|sınıf]] bilgisi ve eğitimli tahminlerin (genelde gezegenin kütlesi ve yıldızına olan uzaklığı kullanılır) sonuçları, gezegendeki koşullar hakkında kaba tahminler yapılmasına imkân verir.

Mevcut [[Güneş dışı gezegen tespit yöntemleri]] ile, yaşam barındıran Dünya benzeri gezegenlerin tespiti mümkün görünmemektedir. [[Kütleçekimsel mikromercekleme]] gibi yöntemler Dünya'dan daha küçük boyuttaki gezegenlerin varlığını tespit edebilir. Ancak bu yöntemde gezegen bir an için tespit edilir ve gezegenin takip edilmesi mümkün değildir. [[Güneş dışı gezegen tespit yöntemleri#Radyal hız|Radyal hız]] ve [[gökölçüm]] gibi yöntemlerde Güneş dışı gezegenlerin etkileri uzun süre gözlenebilir, ancak bu yöntemler Dünya'nın birkaç katı kütleye sahip gezegenlerde kullanılabilir. Bu tür gezegenler, Dünya benzeri yaşamın ortaya çıkmasının olası olmadığı gezegenlerdir. Yine de Güneş dışı gezegen tespiti ve sınıflaması, astronominin en aktif alt dallarından biridir. 1988 ile 2007 yılları arasında 241 gezegen tespit edilmiş,<ref name="Encyclopedia">{{Web kaynağı | url = http://exoplanet.eu/ | başlık = Interactive Extra-solar Planets Catalog | erişimtarihi = 25 Nisan 2007 | tarih = 25 Nisan 2007 | ilk = Jean | son = Schneider | iş = The Extrasolar Planets Encyclopedia | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151219043115/http://exoplanet.eu/ | arşivtarihi = 19 Aralık 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> bir yıldızın [[yaşanabilir bölge]]si dahilinde keşfedilen ilk [[karasal gezegen]] 2007'de bulunmuştur.<ref>Udry et al. (2007). "The HARPS search for southern extra-solar planets, XI. An habitable super-Earth (5 M⊕) in a 3-planet system". Astronomy and Astrophysics preprint: preprint.</ref> [[Güneş dışı gezegen tespit yöntemleri#Gelecekte kullanılacak yöntemler|Güneş dışı gezegen tespit yöntemlerindeki]] iyileştirmeler sayesinde daha fazla karasal gezegenin tespit edilebileceği ve daha uzun süreyle gözlemlenebileceği düşünülmektedir. Bu tür gözlem iyileştirmeleri ile, potansiyel olarak yaşam barındıran gezegenlerin genel özellikleri daha iyi anlaşılacak, evrendeki yaşamın nasıl olması gerektiği konusunda daha iyi tahminler yapılabilecek ve Fermi paradoksunun temelinde yer alan varsayımlar daha iyi anlaşılabilecektir.

=== Uzaylılara ait yapılar ===
==== Sondalar, koloniler ve diğer yapılar ====
{{Ayrıca bakınız|Von Neumann sondası|Bracewell sondası}}
Evrenin yaşı ve büyüklüğü ile birlikte zeki yaşamın yayılma hızı dikkate alındığında, uzaylıların kolonileşme denemelerine dair kanıtların keşfedilmesi ihtimali akla yatkındır. Ayrıca, Dünya dışı canlıları taşımayan keşif amaçlı sondaların ve diğer bilgi toplama araçlarının da varlığına ilişkin deliller aranabilir.

[[Von Neumann sondası]] gibi bazı teorik tarama araçları ile [[Samanyolu]] büyüklüğündeki bir [[galaksi]]nin neredeyse tamamı yarım milyon yıl gibi kısa bir sürede, nispeten düşük maliyetler ve enerji miktarıyla taranabilir. Samanyolu dahilinde bir tek uygarlık bile bunu yapmış olsa, tüm galaksiye birçok sonda yayılmış olurdu. Bu tür sondaların varlığına ilişkin kanıtlar, Güneş Sistemi dahilinde - muhtemelen hammaddenin çok fazla ve kolay erişilebilir olduğu [[asteroit kuşağı]]nda<ref>{{Dergi kaynağı|yazar=Papagiannis, M. D. |başlık=Are We Alone or Could They be in the Asteroid Belt? |dergi=Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society |cilt=19 |sayfalar=277-281|yıl=1978 |url = http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1978QJRAS..19..277P&amp;data_type=PDF_HIGH&amp;whole_paper=YES&amp;type=PRINTER&amp;filetype=.pdf }}</ref> - bulunabilir.

Uzaylılara ait bir sondayla temasa geçmek için bir başka olasılık da, insanları aramakta olan bir [[Bracewell sondası]]na rastlamaktır. Bağımsız çalışan böyle bir sondanın amacı, sadece keşif amaçlı olan Von Neumann sondalarının aksine, uzaylı uygarlıkları bulmak ve onlarla iletişime geçmek olacaktır. Bu tür sondalar, birbirinden çok uzakta olan iki medeniyet arasında [[ışık hızı]]yla kurulacak nispeten yavaş iletişime bir alternatif olarak öne sürülmüştür. Radyo dalgaları yoluyla kurulacak olan iletişimdeki gecikmelere katlanmak yerine, [[yapay zekâ]]ya sahip böyle bir sonda, yakın çevresinde keşfedeceği medeniyetlerle daha kısa sürede temasa geçebilecektir. Böyle bir sondanın bulgularını kendi medeniyetine göndermesi için en hızlı yol hâlâ ışık hızı olacaktır, ancak bulunan medeniyetle yapılacak bilgi toplamaya yönelik diyalog gerçek zamanlı yürütülebilecektir.<ref>Bracewell, R. N. "Communications from Superior Galactic Communities," ''Nature,'' 186, 670–671 (1960). Yeniden basım: A.G. Cameron (editör), ''Interstellar Communication,'' W. A. Benjamin, Inc., New York, sayfa 243–248, 1963.</ref>

1950'lerden bu yana Güneş Sistemi'nin küçük bir bölümünde keşif çalışmaları gerçekleştirildi ancak sistemin uzaylı koloniciler ya da sondalar tarafından ziyaret edilmiş olduğuna dair hiçbir kanıt bulunamadı. Güneş Sistemi'nin, enerji kaynaklarının fazlaca bulunduğu [[asteroit]]ler, [[Kuiper kuşağı]], [[Oort bulutu]] ve çeşitli gezegen halkaları gibi bölgelerinde yapılacak detaylı çalışmalar, uzaylıların yaptıkları keşif faaliyetlerinin kanıtlarını ortaya çıkarabilir. Ancak çok büyük olan bu bölgelerin araştırılması zordur. Uzaylılar tarafından Güneş Sistemi'ne yapılan ziyaretlerin kanıtlarının ya da bahsi geçen uzaylı yapıların izlerinin bulunmasına yönelik olarak SATE ve SETV gibi ön çalışmalar yapıldı.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.setv.org/ |başlık=SETV projeleri |erişimtarihi=7 Eylül 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20070626110802/http://www.setv.org/ |arşivtarihi=26 Haziran 2007 |ölüurl=evet}}</ref> Ayrıca Dünya'nın yakınlarında bulunması olası Bracewell sondalarını sinyaller göndererek aktive etmeye yönelik olarak, [[Robert Freitas]] ve Francisco Valdes gibi bilim adamlarının katıldığı denemeler yapıldı.<ref>Freitas Jr., Robert A. and Valdes, Francisco. "The Search for Extraterrestrial Artifacts," ''Acta Astronautica,'' 12, Sayı 12, 1027–1034 (1985).</ref> Astronomların önemsiz bulduğu bu tür birçok çalışmanın sonucunda, herhangi bir uzaylı yapıya rastlanamadı.

Bu tür uzaylı yapılarının Dünya dışı oldukları, Dünya üzerinde keşfedilseler bile, anlaşılamayabilir. Uzaylıların farklı zekâ ve teknoloji seviyesi ile ürettiği bu yapılar algılanamayabilir ya da yapay oldukları fark edilemeyebilir. Örneğin [[biyomühendislik]] teknikleriyle ve [[yapay biyoloji]] yoluyla oluşturulmuş keşif araçları bir süre sonra parçalanarak geride iz bırakmadan yok olacaktır. [[Moleküler nanoteknoloji]]ye dayalı bilgi toplama cihazları sürekli çevremizde olsalar bile tespit edilemeyecektir. [[Clarke kanunları|Clarke'ın üçüncü yasasına]] göre, insan medeniyetine oranla oldukça gelişmiş durumdaki uzaylı bir medeniyetin keşif teknikleri, insanların henüz algılayamayacağı seviyede olabilir.

==== Gelişmiş yıldız-boyutlu yapılar ====
[[Dosya:Dyson Sphere Diagram-tr.svg|küçükresim|sağ|upright=1.14|Kuramsal [[Dyson küresi]]nin bir türü. Böylesine büyük ölçekli yapılar, bir yıldızın [[tayf]]ını ciddi oranda değiştirecektir.]]
{{Ayrıca bakınız|Dyson küresi|Kardaşev ölçeği|Alderson diski|Matruşka beyni|Yıldızsal motor}}

1959'da Dr. [[Freeman Dyson]], tüm gelişmiş insan uygarlıklarında enerji tüketiminin sürekli arttığını gözlemledi ve yeterli yaşa ulaşmış bir uygarlığın, kendi güneşi tarafından üretilen ''tüm'' enerjiye ihtiyaç duyacak hale geleceğini öne sürdü. Buna bir çözüm bulmak için gerçekleştirdiği [[düşünce deneyi]]nin sonucu olarak [[Dyson küresi]] fikri ortaya çıktı. Bu yapı, bir yıldızın etrafını kabuk ya da bulut gibi sararak, yıldızın yaydığı enerjinin mümkün olan en büyük kısmını toplamaya çalışan nesnelerden oluşur. Bu tür bir [[astromühendislik]] başarısı, Güneş'in gözle görülebilir [[tayf]]ını değiştirecek, doğal [[yıldız gazyuvarı]]nın normal [[tayf çizgileri]]nin en azından bir kısmını, muhtemelen [[kızılötesi]]nin en fazla görüleceği bir tür [[kara cisim ışınımı]]na dönüştürecektir. Dyson bu fikirden yola çıkarak, yıldızların tayflarında bu şekilde bir değişikliğin olup olmadığının araştırılması yoluyla, gelişmiş uzaylı uygarlıkların tespit edilebileceğini öne sürdü.<ref>Dyson, Freeman, "Search for Artificial Stellar Sources of Infra-Red Radiation", ''[[Science (dergi)|Science]],'' Haziran 1960.</ref>

O zamandan bu yana, birçok teorik yıldız-boyutlu [[megayapı]] türü öne sürüldü ancak temel fikir aynı kaldı. Bu fikre göre, yeterince gelişmiş durumdaki medeniyetler - [[Kardaşev ölçeği]]ne göre II. tip ve daha gelişmiş olanlar - çevrelerini, yıldızlar arası uzaklıktan fark edilecek ölçüde değiştirebilirler.

Ancak bu tür yapıların tespit edilmesi, düşünüldüğünden daha zor olabilir. Dyson küreleri düşünüldüğünden farklı yayılım tayflarının da oluşmasına sebep olabilir. Örneğin çok yüksek sıcaklığa ihtiyaç duyan bir yaşam formunun oluşturacağı Dyson küresindeki "artık ışınımın", önerildiği gibi kızılötesi değil, görülebilir tayf dahilinde olacaktır.<ref>[[Larry Niven|Niven, Larry]], "Bigger than Worlds", ''Analog,'' Mart 1974.</ref> Ek olarak, Dyson küresinin [[Matruşka beyni]] olarak adlandırılan ve çok uzaktan tespit edilmesi oldukça zor olan bir türünün de inşa edilebileceği öne sürülmüştür. Matruşka beyni, her biri birim alan başına bir içtekine göre daha az enerji yayan eş merkezli kürelerden oluşur. Böyle bir durumda en dıştaki kürenin sıcaklığı yıldızlar arası arka plan ışımasına yakın olabilir. Dolayısıyla bu yapı büyük uzaklıklardan tespit edilemez.

Dyson kürelerini veya Kardaşev ölçeğinde II. ya da III. tipteki medeniyetlerin yapmış olabileceği, merkez yıldızlarının tayfını değiştirecek büyüklükteki diğer yapıları tespit etmeye yönelik bazı ön çalışmalar yapıldı ancak henüz bir sonuç elde edilemedi. [[Fermilab]]'da Dyson kürelerinin bulunmasına yönelik bir program sürmektedir<ref>{{Web kaynağı | url = http://home.fnal.gov/~carrigan/infrared_astronomy/Fermilab_search.htm | başlık = Fermilab Dyson Sphere search program | erişimtarihi = 10 Şubat 2008 | yayımcı = [http://www.fnal.gov/ ''Fermi National Accelerator Laboratory''] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151117085842/http://home.fnal.gov/%7Ecarrigan/infrared_astronomy/Fermilab_search.htm | arşivtarihi = 17 Kasım 2015 | ölüurl = evet }}</ref> ancak program dahilindeki taramalar ön çalışma niteliğindedir ve henüz tamamlanmamıştır.

== Paradoksun teorik açıklaması ==
Bazı teorisyenler, kanıt yokluğunun dünya dışı yaşamın var olmadığını kanıtladığı kabul ederler ve bunun sebeplerini açıklamaya çalışırlar. Diğer bazı teorisyenler ise bu "büyük sessizliğin", bu tür bir yaşamın varlığını yok saymaksızın nasıl açıklanabileceğine dair, dünyadışı yaşamın davranış şekli ve teknolojik seviyesi hakkında fikirler öne sürerler. Aslında bu açıklama hipotezlerinin her biri, [[Drake denklemi]]nin bir ya da birkaç faktörünün değerini değiştirmek anlamına gelir. Bu teoriler genel olarak birbirlerini dışlamaz. Örneğin, yaşamın nadir olduğu hipotezi ile teknolojik olarak gelişmiş uygarlıkların kendilerini yok etmeye meyilli oldukları savı aynı anda doğru olabilir. Aşağıda söz edilen başka teorileri içeren benzer kombinasyonlar da düşünülebilir.

=== Şu anda mevcut olan başka uygarlık yok ===
Açıklamalardan biri, insan uygarlığının galakside tek olduğu yönündedir. Bu fikre paralel olarak, akıllı yaşamın neden oldukça nadir ya da çok kısa ömürlü olması gerektiğine dair birçok teori öne sürülmüştür. Bu hipotezlerin sonuçları [[Büyük Filtre]] başlığı altında değerlendirilir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://hanson.gmu.edu/greatfilter.html | başlık = The Great Filter — Are We Almost Past It? | erişimtarihi =  | yıl = 1998 | ilk = Robin | son = Hanson | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150112155640/http://hanson.gmu.edu/greatfilter.html | arşivtarihi = 12 Ocak 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>

==== Başka bir uygarlık hiç ortaya çıkmadı ====
{{ayrıca bakınız|Nadir Dünya hipotezi}}
Dünya dışı yaşamın var olmadığına inananlara göre, [[hayat]]ın - ya da en azından karmaşık hayat formlarının - gelişmesi için gerekli olan şartlar çok nadir ortaya çıkar, hatta bu durum sadece Dünya'ya özeldir. Bu görüş, ''[[Nadir Dünya hipotezi]]'' olarak adlandırılır. Bu hipotezi savunanlar, [[sıradanlık ilkesi]]ni kabul etmeyip Dünya'nın tipik bir gezegen değil, sıra dışı ve hatta benzersiz bir gezegen olduğunu öne sürerek Fermi paradoksuna bir çözüm getirmeye çalışırlar. Eşsiz Dünya düşüncesi geçmişte felsefe ve din kökenli destekler almıştır. Ancak Nadir Dünya hipotezi, [[Ökaryot|çok hücreli]] hayatın evrende oldukça nadir olduğunu, çünkü zaten Dünya benzeri gezegenlerin oldukça nadir olduğunu ve/veya olağandışı bir dizi rastlantının birleşerek [[canlı|Dünya'da karmaşık yaşama]] imkân verdiğini öne süren ölçülebilir ve [[istatistik]]i argümanlar ortaya koyar.<ref>Peter Ward ve Donald Brownlee. ''Rare Earth: Why Complex Life is Uncommon in the Universe.'' Copernicus Books. Ocak 2000. ISBN 0-387-98701-0.</ref> Bazı görüşler, karmaşık yaşamın Dünya'ya özel şartlar haricindeki bazı mekanizmalar sonucu ortaya çıkabileceği yönündedir. Ancak Dünya'daki yaşamın oldukça uzun süredir var olduğu dikkate alındığında, uzay yolculuğu yapabilecek ve radyo dalgalarıyla iletişim kurabilecek kadar ileri bir uygarlığın sadece bir tek tür tarafından geliştirilebilmiş olması, teknolojik açıdan ileri toplumların evrende nadir olduğu savını destekler.

Örneğin, zekânın ortaya çıkışı [[evrim]]sel bir rastlantı olabilir. [[Geoffrey Miller]] insan zekâsının, tahmin edilemez yönlerde ilerleyebilen [[cinsel seçilim]]in kontrolden çıkmasının bir sonucu olduğunu ileri sürer. [[Steven Pinker]] ''How the Mind Works (Akıl Nasıl Çalışır)'' isimli kitabında, yeterli karmaşıklık seviyesine ulaşmış olan bir yaşam formunda evrim sürecinin sonucunda zeki canlıların ortaya çıkacağına dair fikrin, temelinde "evrim merdiveni" düşüncesinin yer alması sebebiyle hatalı olduğunu savunur: [[Evrim]] belirli bir amaca ulaşmaya çalışmaz, sadece rastgele gerçekleşir. Belirli bir [[ekolojik niş]] için en kullanışlı [[adaptasyon]]u seçer. Dünya üzerinde, bu seçimin sonucunda konuşabilen bilinçli bir canlıya sadece bir defa ulaşılabilmiş olması, bu adaptasyonun sadece nadir durumlarda en iyi adaptasyon olduğunu gösteriyor olabilir. Öyleyse, elde edilmiş olan sonuç, [[Yaşam ağacı (bilim)|yaşam ağacının]] mutlaka varacağı son nokta değildir.

Bu görüşlere paralel bir başka teoriye göre, [[yaşam]] için gerekli koşullar tüm kâinatta ortak olsa bile, hem yeniden üreyebilme, hem temel bileşenlerini çevresindeki ortamdan temin edebilme, hem de yaşamsal reaksiyonları için (ya da en azından, potansiyel olarak yaşamı destekleyebilecek bir gezegendeki ilk [[abiyogenez]] için) gerek duyulan enerjiyi herhangi bir formda elde edebilme kapasitesine sahip olan karmaşık bir molekül dizisinin ortaya çıkarak yaşamı oluşturması, oldukça seyrek bir durum olmalıdır.

Ek olarak, ilk yaşam formlarından insana ulaşan, doğrusal olmayan ve çeşitli yönlere budaklanan gelişim dikkate alındığında, [[prokaryot]] hücrelerden [[ökaryot]] hücrelere ya da tek hücreli organizmalardan [[çok hücreli organizmalar]]a geçiş ("[[kambriyum patlaması]]") gibi bazı önemli olayların da gerçekleşme ihtimali düşüktür.

Bir başka olasılık da, zeki yaşamın yaygın, ancak endüstriyel uygarlıkların nadir olmasıdır. Örneğin Dünya'da endüstrileşmenin ortaya çıkışı, temelde [[fosil yakıtlar]] gibi uygun enerji kaynaklarının varlığı sayesindedir. Evrenin başka bölgelerinde bu tür enerji kaynaklarının nadir olması ya da mevcut olmaması durumunda, oralarda ortaya çıkmış olabilecek zeki uygarlıklar, iletişime geçilebilecek teknolojik ilerlemeyi hiçbir zaman sağlayamayacaklardır.

Nadir Dünya hipotezi, Dünya üzerindeki yaşama ve onun oluşma sürecine özel bir önem verdiği ölçüde, [[antropik sapma]]nın bir türevi haline gelir. Antropik sapmanın bu versiyonunda, evrenin sadece insan zekâsının gelişimine uygun olduğu öne sürülür. Bu felsefi tutum, hem [[sıradanlık ilkesi]]nin, hem de evrendeki herhangi bir yerin diğerine göre daha ayrıcalıklı olmadığını savunan [[Kopernik ilkesi]]nin aksini savunur. Ayrıca, Dünya üzerindeki zeki, dil ya da alet icat eden veya kullanan tek türün insanlar olmadığına dair artan sayıdaki kanıtlar, bu fikir ile çelişir.<ref>Inside Animal Minds, National Geographic, March 2008</ref>

Bu görüşün karşıtları, hipotezin bir [[Totoloji (mantık)|totoloji]] olduğunu - evrende insan yaşamının gelişmesi için bir koşul gerekliyse, bu koşul zaten mevcut olmalıdır, çünkü insan yaşamı mevcuttur - ve [[argumentum ad ignorantiam]]a örnek teşkil ettiğini savunur. Buna göre, Nadir Dünya hipotezi, Dünya üzerinde yaşamın nasıl ortaya çıktığı ile nasıl ortaya çıkmış olabileceği sorusuna verilebilecek yanıtlardan birini birbirine karıştırmaktadır.<ref>Athena Andreadis. [http://www.setileague.org/reviews/rarearth.htm "E. T., Call Springer-Verlag!"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160416013015/http://www.setileague.org/reviews/rarearth.htm |tarih=16 Nisan 2016 }} ''[[SETI]] League Publications,'' 2000.</ref> Dünya'daki belirli koşulların tekrarlanabilmesi ihtimali çok düşük olabilir; ancak karmaşık yaşam türlerinin gelişmesi için gerekli olan koşulların neler olduğu tam anlamıyla bilinmemektedir.

==== Zeki yaşam, doğası gereği kendini yok eder ====
{{ayrıca bakınız|Kıyamet argümanı}}
Teknolojik uygarlıklar genelde ya da her zaman, radyo veya uzay yolculuğu teknolojisini geliştirmeden hemen önce ya da geliştirdikten hemen sonra kendini yok etmesi olasıdır. Yok oluş sebebi [[nükleer savaş]], [[biyolojik savaş]] ya da kaza sonucu bulaşan hastalıklar, [[grey goo|nanoteknolojik yıkım]], kötü yönetilen fizik deneyleri{{Ref_label|C|c|none}}, kötü programlanmış bir yapay süper-zekâ ya da gezegenin [[ekosfer]]indeki kötüleşmenin sonucu ortaya çıkan [[Malthus felaketi]] olabilir. Bu ihtimal, kurgu eserlerde sıklıkla ele alındığı gibi, ana akım bilimsel teorilere de konu edilmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.nickbostrom.com/existential/risks.doc | başlık = Existential Risks Analyzing Human Extinction Scenarios and Related Hazards | erişimtarihi = 29 Temmuz 2008 | yazar = Nick Bostrom | biçim = DOC | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150201031246/http://www.nickbostrom.com/existential/risks.doc | arşivtarihi = 1 Şubat 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> Dünya için, insanlığın sonunun uzak gelecekte değil de yakın gelecekte gerçekleşeceğine ilişkin [[:wikt:olasılıklı|olasılıklı]] görüşler mevcuttur. Örneğin, 1966'da [[Carl Sagan|Sagan]] ve [[Iosif Shklovsky|Shklovsky]], teknolojik olarak gelişmiş uygarlıkların ya yıldızlar arası iletişim yeteneğine eriştikten sonraki yüz yıl içinde kendilerini yok edeceklerini ya da kendilerini yok etmeye yönelik bu eğilimi baskılayarak milyarlarca yıl boyunca hayatta kalacaklarını öne sürmüştü.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.daviddarling.info/encyclopedia/E/etcivhaz.html | başlık = "Extraterrestrial intelligence, hazards to" | erişimtarihi = 11 Mayıs 2006 | yayımcı = Worlds of David Darling | ilk = David | son = Darling | iş = ''[http://www.daviddarling.info/encyclopedia/ETEmain.html The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight]'' | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130921190338/http://www.daviddarling.info/encyclopedia/E/etcivhaz.html | arşivtarihi = 21 Eylül 2013 | ölüurl = evet }}</ref> Öte yandan, kendini yok etme durumu [[termodinamik]] kapsamında da ele alınabilir: yaşamın, düzensizlik eğilimine karşın kendini devam ettirmeye çalışan düzenli bir sistem olduğu düşünülürse; "dış iletişim" safhası, sistemin kararsız hâle gelerek kendini yok edeceği nokta olabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.hawking.org.uk/lectures/life.html | başlık = "Life in the Universe" | erişimtarihi = 11 Mayıs 2006 | yayımcı = University of Cambridge | ilk = Stephen | son = [[Stephen Hawking|Hawking]] | iş = Public Lectures | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090201123632/http://www.hawking.org.uk/lectures/life.html | arşivtarihi = 1 Şubat 2009 | ölüurl =evet}}</ref>

[[Charles Darwin|Darwinci]] bakış açısına göre, bir toplumun kendini yok etmesi, başarılı evrimin mantığa aykırı sonucu olacaktır. İnsan evrimi süresince kıt kaynaklar için verilen mücadele sırasında gelişen [[evrimsel psikoloji]], insanları saldırgan ve içgüdüsel davranışlara maruz bırakmıştır. Bunun sonucunda, insanlar kaynakları kullanmaya, yaşam süresini uzatmaya ve üremeye yönelmiştir ki bunlar teknolojik bir toplum geliştirmenin ardında yatan güdülerin bir kısmıdır. Zeki bir dünya dışı uygarlığın da aynı şekilde gelişmesi ve dolayısıyla kendini yok etme ihtimaline ulaşması beklenebilir. Kendini yok etme durumunun Fermi paradoksuna genel bir cevap olabilmesi için, evrensel olarak geçerli olması gerekir. Ayrıca, başarılı bir uzaylı türün, tıpkı ''[[Homo sapiens]]'' gibi, bir [[süper avcı]] olması gerektiği öne sürülmüştür.<ref>Archer, Michael. "Slime Monsters Will Be Human Too," ''Nature Australia,'' cilt 22, 1989.</ref>

Kendini yok etme görüşünde, uygarlıkların tamamen yok olmaları gerekmez. Teknolojik bir uygarlık, teknoloji öncesi döneme geri dönebilir. Yaşamın bu yolla devam etmesi, hatta gelişmesi evrimsel açıdan mantıklı olabilir. Çünkü evrim teknolojik ya da zekaya ilişkin "gelişmeyi" değil, hayatta kalmayı yaşamın asıl amacı olarak dayatır.

==== Zeki yaşam, doğası gereği başkalarını yok eder ====
{{ayrıca bakınız|Teknolojik tekillik|Von Neumann sondası}}
Belirli bir teknolojik kapasitenin üzerindeki zeki türlerin, diğer zeki uygarlıkları buldukları anda yok etmeleri de bir başka olasılıktır. Evrendeki tüm zeki yaşamı yok eden birilerine ya da bir şeye ilişkin temalar [[bilimkurgu]]da olduğu kadar bilimsel literatürde de sıklıkla işlenmiştir.<ref name="Brin"/> Bir tür böyle bir yok edişi; yayılmacı amaçlarla, paranoya sonucu ya da saldırgan doğası gereği yapmaya kalkışabilir. Kozmolojist [[Edward Robert Harrison]]'ın 1981'de öne sürdüğü üzere bu tutumun sebebi ihtiyatlılık da olabilir: Kendi yok edici güdülerini baskılamış olan zeki bir uygarlık, bunu başaramamış diğer akıllı yaşam formlarını tüm galaksiyi etkileyecek bir virüs gibi görebilir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1745 | başlık = "SETI and the Cosmic Quarantine Hypothesis" | erişimtarihi = 3 Mayıs 2006 | yayımcı = [http://www.space.com Space.com] | yıl = 2005 | ilk = Steven | son = Soter | iş = Astrobiology Magazine | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070929092545/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=1745 | arşivtarihi = 29 Eylül 2007 | ölüurl = evet }}</ref>

Bu teori doğru ise, ulaşılabilir uygarlıkların azlığının buna bağlı iki sebebi olacaktır: çoğu uygarlık yok edilmiş olacaktır ve birçok başka uygarlık da yok edilme tehlikesinden korunmak için sessiz kalmayı tercih edecektir (bkz. [[#Bizimle iletişime geçmemeyi tercih ediyorlar]]).

==== İnsanlar yalnız yaratıldı ====	 
Dünya dışı yaşama ilişkin dinî ya da felsefi tartışmalar, bilimsel sorguların çok daha öncesine dayanır. [[Yahudiler|Yahudi]] [[rasyonalist]] [[haham]] [[Hasdai Crescas]] (yak. 1340–1410/1411)<ref>Or Hashem 4:2</ref> ve [[Hristiyan]] filozof [[Cusalı Nicholas]] (1401–1464) gibi bazı din düşünürleri, dünya dışı zeki yaşam ihtimalinden söz etmiştir. Öte yandan, Batı din dünyasındaki birçok geleneksel görüşe göre, insanlık ilahi yaratının tek zeki varlığıdır. Bu görüşleri savunanlar, diğer dünyalarda zeki yaşam olabileceği fikrine karşı çıkarlar.<ref>{{Web kaynağı | url = http://catholiceducation.org/articles/religion/re0591.html | başlık = Christianity and the Search for Extraterrestrial Life | erişimtarihi =  | yayımcı = crisismagazine.com | ilk = Benjamin D. | son = Wiker | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140522041923/http://catholiceducation.org/articles/religion/re0591.html | arşivtarihi = 22 Mayıs 2014 | ölüurl = hayır }}</ref> 
	
Dünya dışı zeki yaşamın varlığı hakkındaki şüphenin dinsel sebepleri, [[Nadir Dünya hipotezi]]nin bazı türlerini andırır. Burada öne sürülen görüş, [[antropik sapma]]nın [[teleolojik]] bir çeşididir: evren, insanın (ve sadece insanın) varlığı için tasarlanmıştır<ref>Örneğin: Gonzalez, Guillermo ve Richards, Jay W. ''The Privileged Planet,'' Regnery, 2004.</ref>

=== Varlar, ancak kanıtları bulamıyoruz ===

Teknolojik dünya dışı uygarlıklar varsa bile, çeşitli kısıtlardan dolayı insanlar bu uygarlıklarla iletişime geçemeyebilir. Ölçek ya da teknoloji sorunları, uzaylıların doğaları gereği anlayamayacağımız şekilde iletişim kurmaya çalışmaları ya da insanlığın var olan kanıtlarını görmeyi reddediyor oluşu, bu sebeplerden bazıları olabilir.

==== Ölçek sorunları sebebiyle iletişim imkânsızdır ====
{{ayrıca bakınız|Eşzamanlılığın göreliliği}}

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Zeki uygarlıklar yer ya da zaman açısından birbirine çok uzaklar'''
[[Dosya:Terrestrial Planet Finder PIA04499.jpg|küçükresim|sağ|upright=1.14|[[NASA]] projesi olan [[Terrestrial Planet Finder]] (TPF - Karasal Gezegen Kaşifi) için önerilen sistemlerden biri]]

Teknolojik açıdan gelişmiş ancak kolonileşme amacı gütmeyen uzaylı uygarlıklar var olsa bile, anlamlı bir çift yönlü iletişimi gerçekleştiremeyecek kadar uzakta olabilirler.<ref>Webb, Stephen. ''If the Universe Is Teeming With Aliens...Where Is Everybody?'', Springer, 2002, pp. 62–71</ref> İki uygarlık arasında birçok [[ışık yılı]] uzaklık bulunması hâlinde, karşılıklı iletişim kurulana kadar, uygarlıkların biri ya da her ikisi ortadan kalkabilir. Araştırmalar sonucunda bu tür uygarlıkların varlıkları tespit edilebilirse de, uzaklık sebebiyle iletişim imkânsız olacaktır. İletişimin [[Bracewell sondası|Bracewell sondaları]] yardımıyla kurulması hâlinde, bu sorun kısmen çözülebilir. Bu durumda, en azından bir taraf diğeri hakkında anlamlı bilgiler edinebilecektir. Bunun dışında, herhangi bir uygarlık kendine ait çeşitli bilgileri yayınlayıp, bunları yorumlama konusunu alıcıya bırakabilir. Böyle bir bilgi aktarımı, antik uygarlıkların kaydettikleri çeşitli bilgilerin çağdaş uygarlıklar tarafından yorumlanmasına benzeyecektir.<ref>Douglas Vakoch, [http://www.seti.org/site/apps/nl/content2.asp?c=ktJ2J9MMIsE&b=194993&ct=221014 Decoding E.T.: Ancient Tongues Point Way To Learning Alien Languages] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060927083942/http://www.seti.org/site/apps/nl/content2.asp?c=ktJ2J9MMIsE&b=194993&ct=221014 |tarih=27 Eylül 2006 }}, SETI Institute, 15 Kasım 2001</ref>

Uzaklık problemi, bir uygarlığı belirlemek ya da onunla iletişime geçmek için gerekli olan zaman dilimini ifade eden "fırsat penceresinin" çok dar olmasıyla da ilişkilidir. [[Galaksi]]miz dahilinde gelişmiş uygarlıklar belirli aralıklarla doğuyor ve yok oluyor olabilir; ancak bu olay nadiren gerçekleşiyorsa, bu tür iki uygarlığın aynı anda var olma olasılığı oldukça düşüktür. Dünya'daki zeki uygarlığın ortaya çıkışından önce ya da yok olmasının ardından, galaksimizde başka zeki uygarlıklar var olmuş ya da olacak olabilir. Ancak büyük ihtimalle "şu anki" tek zeki uygarlık Dünya üzerindedir. Görelilik çerçevesinde [[uzayzaman]]ın doğası ve [[ışık hızı]]nın sonlu olması, "şu anda" terimini karmaşıklaştırır. Işıktan daha hızlı yolculuk ederek Dünya yakınlarına gelecek teknolojiye sahip olmayan bir uygarlığın 1.000 ışık yılı uzakta olduğu varsayıldığında, bu uygarlığın tespit edilebilmesi için, 1.000 yıl önce de aktif olması gerekir. Dolayısıyla araştırmalar, uzayın Dünya'nın geçmiş [[ışık konisi]] içinde kalan kısmında yapılmalıdır, çünkü bunun dışındaki uygarlıkların tespiti mümkün değildir.

Derin uzay araştırmaları sırasında, geçmiş uygarlıklara ait [[Dyson küresi]] benzeri yapılar gibi çeşitli [[arkeolojik]] kanıtlar bulunabilir. Ancak halen gelişmekte olan bir uygarlığa ait izlerin bulunması daha muhtemeldir.

Bu konuyla ilişkili bir görüşe göre şu anda mesaj gönderen ve uzayı araştıran başka uygarlıklar da mevcuttur; ancak bunlara ait mesajlar ve sondalar henüz Dünya'ya ulaşmamıştır.<ref>{{Dergi kaynağı|yazar=Newman, W.T. ve Sagan, C. |yıl=1981 |başlık=Galactic civilizations: Population, dynamics and interstellar diffusion |dergi=Icarus |cilt=46 |sayfalar=293-327}}</ref> Bu görüşe getirilen eleştirilere göre, bu durumun gerçek olması için, boş galaksinin dolmaya başladığı çok özel bir zaman diliminde bulunuyor olmamız gerekir. Galaksinin yaşı dikkate alındığında, bu özel zaman diliminde yaşıyor olma ihtimalimiz çok düşüktür.<ref>Brin, sayfa 287 ve 298.</ref>

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Tüm galaksiye fiziksel yayılım çok pahalı'''
{{ayrıca bakınız|Daedalus Projesi|Orion Projesi|Longshot Projesi}}

Uzaylı bir kültürün diğer yıldızları kolonileştirebilme yetkinliğine dair varsayımların büyük bölümü, yıldızlararası yolculuğun teknolojik bakımdan mümkün olduğu fikrine dayanır. Fizik kuralları hakkındaki mevcut bilgiler [[ışık ötesi hız]]ın mümkün olmadığını gösterir, ancak daha "yavaş" yıldızlararası gemiler inşa edilmesinin önünde teorik açıdan bir engel yoktur. Bu fikre göre, [[Von Neumann sondası]] ve [[Bracewell sondası]] gibi yapılar, dünya dışı zekanın kanıtları olabilir.

Yıldızlararası kolonileşmenin mümkünlüğünün ve maliyetinin, mevcut bilimsel bilgiler dahilinde tam olarak hesaplanamaması olasıdır. Böyle bir girişimde, anlaşılamamış teorik engeller sonradan ortaya çıkabilir veya malzeme ve enerji maliyeti hiçbir uygarlığın karşılayamacağı kadar yüksek olabilir. Yıldızlararası yolculuk ve kolonileşme mümkün olsa dahi, [[süzme teorisi]]ne göre bir kolonileşme modelinin ortaya çıkması çok zor olabilir.<ref>[[Geoffrey A. Landis|Landis, Geoffrey]]. [http://www.sff.net/people/Geoffrey.Landis/percolation.htp "The Fermi Paradox: An Approach Based on Percolation Theory"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060927154115/http://www.sff.net/people/Geoffrey.Landis/percolation.htp|tarih=27 Eylül 2006}}, ''Journal of the British Interplanetary Society,'' Londra, cilt 51, sayfa 163–166, 1998.</ref> Kolonileşme çabaları, durdurulamaz bir hücum şeklinde değil de, dışa doğru her yönde dengeli olmayan bir "süzülme" şeklinde gerçekleşebilir. Bu durumda, yüksek maliyet göz önüne alındığında, bu yayılım zamanla yavaşlayacak ve bir noktadan sonra duracaktır. Ayrıca kolonilerde de oralara özgü kültürler ve uygarlıklar ortaya çıkmaya başlayacaktır. Öyleyse kolonileşme, kümeler halinde gerçekleşecek ve belirli bir anda, kolonileşmemiş büyük alanlar mevcut olacaktır.

Benzer bir görüşe göre, yıldızlararası yolculuk mümkün olabilir ama yıldızlararası iletişime kıyasla çok daha maliyetlidir. Dahası, gelişmiş bir uygarlık için, [[zihin aktarımı]] ve benzeri teknikler sayesinde, yolculuğun yerini iletişim almış olabilir.<ref>{{Dergi kaynağı|yazar=Scheffer, L.K. |yıl= 1994 |başlık=Machine Intelligence, the Cost of Interstellar Travel and Fermi's Paradox |url=http://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1994QJRAS..35..157S&amp;data_type=PDF_HIGH&amp;whole_paper=YES&amp;type=PRINTER&amp;filetype=.pdf |dergi=Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society |cilt=35 |sayfalar=157|biçim=PDF}}</ref> Dolayısıyla, ilk uygarlık galaksisini fiziki yollarla dolaşmış ve kolonileştirmiş olsa da, sonraki uygarlıklar diğerleriyle iletişime geçerek bilgi toplamayı daha ucuz, hızlı ve kolay bulabilirler. Bu senaryoya göre, fiziki yolculuk çok nadir olacağı ya da hiç olmayacağı için, bu yollarla iletişim kuran ya da bilgi toplayan uygarlıkların varlığına dair yıldızlararası uzaklıklardan tespit edilebilir kanıtlar çok az sayıda olacaktır.

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;İnsanlık, dünya dışı yaşamı yeterince uzun zamandır aramıyor<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;İnsanlık, başkaları tarafından bulunmasına yetecek kadar uzun zamandır mevcut değil'''

İnsanlığın dünya dışı zeki yaşamı bulma ve onlarla anlaşma yeterliliği kısa bir süredir — eğer [[radyo teleskobu]]nun keşfi bu konuda milat olarak kabul edilirse, 1937'den bu yana — mevcuttur. Ayrıca ''[[Homo sapiens]]'' jeolojik ölçekte çok yeni bir türdür. İnsanın var olduğu zaman diliminin tamamı (yaklaşık [[insan evrimi|200.000 yıl]]), kozmolojik ölçekte oldukça kısa bir süre iken, [[radyo]] yayınları ise sadece 1895'ten beri yapılabilmektedir. Dolayısıyla insanlık, ne başka bir uygarlığı keşfetmek için yeterli süre boyunca araştırma yapmıştır, ne de diğer uygarlıklar tarafından keşfedilecek denli uzun süre var olmuştur.

Bir milyon yıl önce araştırma yapan varsayımsal dün dışı kaşifler, Dünya üzerinde insana rastlamamış olacaklardır. Zaman içinde daha da geriye gidildiğinde Dünya, zeki yaşamın ortaya çıkacağına dair gittikçe daha az ipucu verecektir. Hâlen oldukça büyük ve yaşlı olan evrende, zeki uzaylı türlerin kaşifleri, zeki yaşamın ortaya çıkması için Dünya'ya kıyasla çok daha elverişli birçok başka gezegeni ziyaret etmeyi tercih etmiş olabilirler. Dahası, "bir yerin, sonsuz zaman dilimi içinde bile hiç ziyaret edilmemesi ihtimali, sıfırdan büyüktür."<ref>Kinouchi, Osame. [http://arxiv.org/abs/cond-mat/0112137 "Persistence solves Fermi Paradox but challenges SETI projects,"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160331181505/http://arxiv.org/abs/cond-mat/0112137 |tarih=31 Mart 2016 }} ''Condensed Matter,'' 0112137 v1, Aralık 2001.</ref> dolayısıyla, evrenin bir yerinde zeki yaşam yayılıyor olsa dahi, hiçbir zaman keşfedilmemesi istatistiksel olarak mümkündür.

==== Teknik sebeplerden dolayı iletişim imkânsız ====

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;İnsanlar gerekli şekilde dinlemiyor'''

[[SETI]] arama programının temellerindeki bazı varsayımlar, araştırmacıların mevcut sinyalleri fark edememelerine sebep olabilir. Örneğin, radyo araştırmacıları bugüne kadarki araştırma yöntemleri sebebiyle, yüksek oranda sıkıştırılmış bazı veri akışlarını fark edemeyecektir, çünkü sıkıştırma algoritmasını çözümleyemeyenler için bu mesajların [[beyaz gürültü]]den farkı olmayacaktır. Uzaylılar ayrıca, Dünya atmosferini aşamayan ya da bilim adamlarının sinyal taşımayacağını düşündükleri frekanslarda yayın yapıyor olabilirler. Veya, Dünya'daki araştırmacılar tarafından incelenmeyen [[kipleme]] stratejileri kullanabilirler. Sinyallerin veri hızı elektronik sistemlerimiz tarafından işlenemeyecek kadar hızlı ya da bir mesaj oldukları anlaşılamayacak kadar yavaş olabilir. Basit yayın teknikleri kullanılsa dahi mesajlar, araştırmalarda düşük öncelikli olan [[anakol]] dışı yıldızlardan geldiği için fark edilmeyebilir; çünkü mevcut arama programları, uzaydaki yaşamın çoğunun [[Güneş benzeri yıldızlar]] etrafındaki gezegenlerde olduğunu varsaymaktadır.<ref>Margaret C. Turnbull ve Jill C. Tarter. "Target selection for SETI: A catalog of nearby habitable stellar systems," ''The Astrophysical Journal Supplement Series'', 145: 181–198, Mart 2003.</ref>

En büyük sorun, sinyal aramak için yapılması gereken araştırmanın büyüklüğü karşısında, SETI'ye ayrılan kaynakların sınırlı olması ve mevcut cihazların hassaslık seviyesidir. Örneğin SETI'nin tahminlerine göre, [[Arecibo Gözlemevi]] hassaslığında bir radyo teleskobu kullanıldığında, Dünya'nın televizyon ve radyo yayınları en fazla 0,3 [[ışık yılı]] uzaklıktan tespit edilebilir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://setifaq.org/faq.html#1.2.3 |başlık=''SETI's FAQ,'' Sec 1.2.3 |erişimtarihi=7 Eylül 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20101127213552/http://setifaq.org/faq.html#1.2.3 |arşivtarihi=27 Kasım 2010 |ölüurl=evet }}</ref> Dolayısıyla Dünya benzeri bir uygarlığı uzaktan açıkça tespit edebilmek zordur. Bir sinyal, enerjisi dar bir frekans aralığına yoğunlaştırıldıysa (dar bantlı iletişim) ve/veya uzayın belirli bir bölgesine yönlendirildiyse daha kolay tespit edilebilir. Bu tür sinyallerin milyonlarca ışık yılı öteden bile tespit edilmesi mümkündür.<ref>{{Web kaynağı |url=http://setifaq.org/faq.html#1.6 |başlık=SETI's FAQ, Sec 1.6 |erişimtarihi=7 Eylül 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20101127213552/http://setifaq.org/faq.html#1.6 |arşivtarihi=27 Kasım 2010 |ölüurl=evet }}</ref> Ancak yine de alıcıların, gerekli frekans aralığını ve sinyalin yönlendirildiği uzay bölgesini dinliyor olmaları gerekir. Oysa, ilk projelerden biri olan [[Cyclops Projesi]]'nden itibaren birçok SETI araştırması, uzaylı uygarlıkların, fark edilmek amacıyla belirli bir tür mesaj (örn. [[Arecibo mesajı]] benzeri) göndermeleri gerektiği varsayımıyla çalışır.

Dolayısıyla uzaylı bir uygarlığı tespit edebilmek için, Dünyalı gözlemcilerin ya daha hassas cihazlara sahip olmaları ya da bazı tesadüfi durumların gerçekleşmesini umut etmeleri gerekmektedir: uzaylıların radyo teknolojisinin Dünya'daki teknolojiye göre çok daha güçlü olması, SETI programlarından birinin uzayın doğru bir parçasında doğru bir frekans aralığını dinliyor olması veya uzaylıların Arecibo mesajı benzeri bir mesajı Dünya yönüne odaklayarak gönderiyor olmaları gibi.

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Uygarlıklar tespit edilebilir radyo sinyallerini kısa bir süre boyunca yayımlar'''

Uzaylı uygarlıkların, radyo sinyallerini sadece kısıtlı bir süre boyunca gönderiyor olmaları durumunda, bu uygarlıkların radyo sinyalleri aracılığıyla tespiti zor olacaktır. Bu konuda iki olasılık vardır: uzaylı uygarlıklar teknolojik gelişmenin devam etmesi sonucunda radyo teknlojosininden daha ileri teknolojilere geçerler ya da tersine, kaynakların tükenmesi bu uygarlıkların radyo yayınlarını sürdürmelerini engeller.

İlk olasılık, yani uygarlıkların [[radyo]] teknolojisinin ötesine geçmeleri, "[[fiberoptik]] itiraz" denilen durumun sonucudur: yüksek güçte radyo yayınını, orta ve düşük kazançlı antenler (yönsel olmayan antenler) kullanarak uzak mesafelere yaymaya çalışmak, spektrum israfına yol açar, ancak bu tür dalgaların yıldızlar arası uzaklıklardan tespitini sağlayan şey, tam olarak bu "israftır." İnsanlar, elektrik kabloları, fiberoptik, dar ışınlı [[mikrodalga]]lar ve [[lazer]]ler gibi yönsel veya güdümlü yayın kanallarına yönelmekte, yönsel olmayan antenlerle yapılan radyo yayınları ise [[cep telefonları]] ve [[Wi-Fi]] ağları gibi düşük güçlü ve kısa erimli uygulamalarda kullanılmaktadır. Yönsel yayın yoluyla gönderilen sinyallerin ise uzaydan tespiti daha zordur. Yirminci yüzyıl ortalarında geliştirilen analog televizyonlar, alıcılara yardımcı olmak ve daha kolay [[kip çözümü]] sağlamak amacıyla, güçlü taşıyıcı dalgalar kullanır. Bu tür taşıyıcılar, çok kolay tespit edilebilen ve yapay olmaları dışında hiçbir bilgi taşımayan spektral çizgilerdir. Dünya'dan yayılan ve yıldızlar arası uzaklıktan tespit edilebilen en yapay ve belirgin sinyaller UHF televizyon sinyalleridir. Bu sebeple, neredeyse tüm SETI projeleri, bu tür taşıyıcı sinyalleri arar. Ancak teknolojik gelişmeler sonucunda analog televizyonlar yerine, spektrumu daha verimli kullanan, taşıyıcılar gibi sinyallerin belirgin olmasını sağlayan çeşitli unsurları yok eden [[dijital televizyon]] teknolojisi kullanılmaya başlamıştır. Dünya üzerindeki deneyim bir örnek olarak alınırsa, gezegenin "radyo görünürlüğü" 12 Aralık 1901 tarihinde [[Guglielmo Marconi]]'nin Cornwall, İngiltere'den Newfoundland, Kanada'ya ilk radyo sinyallerini göndermesiyle başlamış,<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.bbc.co.uk/cornwall/marconi/marconibg.shtml |başlık=BBC - Cornwall - Marconi 100 |erişimtarihi=7 Eylül 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090520043806/http://www.bbc.co.uk/cornwall/marconi/marconibg.shtml |arşivtarihi=20 Mayıs 2009 |ölüurl=hayır}}</ref> dijital televizyonun analog yayının yerini almasıyla da sona ermiş ya da en azından ciddi oranda azalmıştır. Bu deneyimin tipik olduğu varsayılırsa, bir uygarlığın radyo görünürlüğü yaklaşık yüz yıl sürmektedir. Dolayısıyla uzaylı bir uygarlık, örneğin 1325 ile 1483 yılları arasında radyo yayını yapmış ancak Dünya'da bu tespit edilmemiş olabilir. Bu durum, paradoksun "herkes yayın yapıyor ancak kimse dinlemiyor" şeklinde ifade edilen çözümünü oluşturur.

Varsayımsal olarak, gelişmiş uzaylı uygarlıklar, elektromanyetik tayf dahilindeki yayınlardan tamamıyla vazgeçip, henüz anlayamadığımız fizik prensiplerine dayalı yeni iletişim yöntemleri geliştirmiş olabilir. Bazı bilim adamlarının hipotezlerine göre uzaylılar, [[nötrino]] sinyalleri gönderebilirler.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.bigear.org/vol1no3/neutrino.htm |başlık=Cosmic Search Vol. 1 No. 3 |erişimtarihi=7 Eylül 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20101027210854/http://bigear.org/vol1no3/neutrino.htm |arşivtarihi=27 Ekim 2010 |ölüurl=evet }}</ref> Bu tür sinyaller mevcutsa, ancak henüz yapım aşamasında olan [[nötrino dedektörü|nötrino dedektörleri]] aracılığıyla tespit edilebilecektir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://arxiv.org/abs/0805.2429 |başlık=Galactic Neutrino Communication |erişimtarihi=7 Eylül 2008 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150712122349/http://arxiv.org/abs/0805.2429 |arşivtarihi=12 Temmuz 2015 |ölüurl=hayır}}</ref> Kararlı [[solucandelikleri]] oluşturulup iletişim için kullanılabilirse, yıldızlar arası yayınlar büyük oranda gereksizleşecektir. Dolayısıyla Dünya'nın mevcut radyo sinyali tabanlı arama yöntemleri ile diğer uygarlıkların tespiti, radyo yayınlarını keşfetmeleri ile daha ileri teknolojilere geçiş yapmaları arasındaki kısa süre boyunca mümkün olacaktır.

Bu konudaki bir başka argüman ise, kaynak kısıtlarının bir süre sonra teknolojik yetkinlikte azalmaya sebep olacağıdır. İnsan uygarlığı yıldızlar arası radyo iletişimini birkaç on yıldır sürdürmektedir ve daha şimdiden [[fosil yakıt]]ları hızla tüketmeye başlamıştır. Birkaç on yıl içinde enerji çok daha pahalı hâle gelebilir. Böylece, iletişim için gerekli elektronik cihazları ve bilgisayarları üretmek ve işletmek zor olmaya başlayabilir. Enerji kaynaklarına ilişkin bu tür bir sıkıntı diğer uygarlıklar için de geçerli ise, radyo teknolojisi kısa ömürlü bir fenomen olabilir. İki uygarlığın, birbirine çok yakın olmaları ve aynı anda iletişim yeteneği geliştirmeleri durumu haricinde, birbirleriyle "konuşmaları" neredeyse imkânsız olacaktır.

Kaynak yetersizliği görüşüne karşı çıkanlara göre, enerji tüketen bir uygarlık sadece fosil yakıtlara bağımlı kalmayacaktır. Yenilenebilir olan ve teknolojik sınırları zorlayacak potansiyele sahip [[güneş enerjisi]] gibi alternatif enerji kaynakları mevcuttur.<ref>[http://www.solarenergy.com/info_history.html History of Solar Energy] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070813152604/http://www.solarenergy.com/info_history.html |tarih=13 Ağustos 2007 }}, www.solarenergy.com</ref> Fosil yakıtların tükenmesi sebebiyle teknolojinin yok olabilmesi için, uygarlığın [[yenilenebilir enerji]] kaynaklarını kullanamamasına sebep olacak bir teknolojik gerileme de aynı anda ortaya çıkmalıdır.

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Uzaylılar teknolojik tekilliğe ulaştı'''
{{Ayrıca bakınız|Sezgi zekası|Matruşka beyni}}

Bir başka olasılık da, teknolojik uygarlıkların değişmez biçimde [[teknolojik tekillik]] durumunda olmaları ve [[insanötesi]] bir karakter sergilemeleridir. Bu tür teorik uygarlıklar, insanların iletişme geçemeyeceği derece değişmiş bireylerden oluşur. Tekillik ötesine geçmiş bu uygarlıklarla iletişim için, yıldızlar arası mesafelerde gerçekleştirilebilenden çok daha fazla bilgi alış verişi gerekli olacaktır. Belki de insanlığın vereceği her türlü bilgiyi o kadar basit bulacaklardır ki, iletişime değer olmadığına karar vereceklerdir. Bu durum, insanların karıncalarla iletişime geçmeyi denemeleri gibidir.

Tekillik sonrası yaşam formları için çok daha uç örneklere edebiyatta yer verilmiştir: kendilerini fiziksel ortamdan soyutlayan varlıklar, büyük ve yapay bir sanal çevre oluştururlar ve kendileri bu çevreye [[zihin aktarımı]] yoluyla taşıyarak, fiziksel dünyayı umursamadıkları sanal bir dünya içinde yaşamaya başlarlar. Bilimkurgu edebiyatının oldukça erken dönemlerinde bu yönde çeşitli eserler görülür. Örneğin [[Lewis Padgett]]'ın 1943 tarihli öyküsü ''[[Mimsy were the Borogoves]]'', gelişmiş varlıkların bilinen fiziksel evreni terk edip daha kabul edilebilir alternatif bir evrene geçişini anlatır.

Bu bakış açısının bir başka versiyonu ise, tekillik uzmanı [[John Smart]]'ın öne sürdüğü ve aşağıdaki hayvanat bahçesi hipotezinin bir çeşitlemesi olan, SETI'nin bu türden geçişlere ait "fosiller" bulacağına dair tahminlerdir.<ref>Smart, John, [http://www.accelerating.org/articles/answeringfermiparadox.html "Answering the Fermi Paradox: Exploring the Mechanisms of Universal Transcension"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20091231172307/http://www.accelerating.org/articles/answeringfermiparadox.html |tarih=31 Aralık 2009 }}, ''Journal of Evolution and Technology'', Haziran 2002.</ref>

==== Bizimle iletişime geçmemeyi tercih ediyorlar ====

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Dünya özellikle izole edilmiş durumda (Hayvanat bahçesi hipotezi)'''
{{Ana|Hayvanat bahçesi hipotezi}}
Uzaylı ırkların insan türüyle iletişime geçmek isteyeceği inancı bir [[safsata]] olabilir; yani uzaylılar, iletişime geçebilecek teknik yetkinlikte olsalar bile insanlarla iletişim kurmamayı tercih edebilirler. Bu yöndeki bir tercihin muhtemel sebeplerinden biri, ''hayvanat bahçesi hipotezi'' olarak adlandırılır: Dünya uzaylılar tarafından sürekli kontrol altında tutulan izole edilmiş bir "hayvanat bahçesi ya da vahşi ortamdır".<ref>John A. Ball. "The Zoo Hypothesis," ''Icarus,'' cilt 19, sayı 3, sayfa 347–349, Temmuz 1973.</ref>

Uzaylı bir ırkın insanlarla iletişime geçmemeyi tercih etmesi için birçok başka neden de öne sürülmüştür. Uzaylılar iletişime geçmek için, insanların belirli etik, politik ya da teknolojik standartlara ulaşmalarını, örneğin yoksulluğu ya da savaşları sona erdirmelerini veya yıldızlar arası yolculuk yapabilecek teknik yeterliğe ulaşmalarını bekliyor olabilirler. İnsanların doğal bağımsız gelişimlerine müdahil olmak istemeyebilirler ya da Dünya iletişimin zarar vereceği bir deneyin yapılması için oluşturulmuş bir ortam olabilir.<ref>Laura Knight-Jadczyk (2006), "The High Strangeness"</ref>

Bu fikirler ancak, erişilebilecek uzaklıkta bir tek uzaylı uygarlık varsa ya da Dünya'nın iletişimden yalıtılması için uzaylı uygarlıklar arasında kabul edilmiş bir yasa mevcutsa geçerli olacaktır. Aksi durumda bu teoriler "güdünün tekliği" kusuruna sahip olacaktır: Tüm zeki uygarlıkların, gelişimleri boyunca aynı evrelerden geçerek benzer bir yere varmaları beklenemez. Dolayısıyla, Dünya'nın içinde bulunduğu bölgede ne kadar fazla uygarlık varsa, Dünya ile iletişime geçilmemesi yönündeki kuralın bozulma ihtimali de o kadar yüksek olacaktır.<ref>Crawford, Temmuz 2000.</ref> Bu teori ancak, galaksimizde oldukça düşük sayıda uygarlık bulunduğuna dair tahminler dahilinde ya da her uygarlığın benzer kültürel değerleri paylaşmakta olduğu varsayımıyla geçerlilik kazanacaktır.

İlişkili bir başka fikir de algılanan evrenin [[sahte gerçeklik]] olduğudur. ''Gökevi hipotezi''<nowiki>'</nowiki>ne<ref>Baxter, Stephen, 2001, [http://www.bis-spaceflight.com/sitesia.aspx/page/358/id/890/l/en The Planetarium Hypothesis: A Resolution of the Fermi Paradox] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070927223450/http://www.bis-spaceflight.com/sitesia.aspx/page/358/id/890/l/en |tarih=27 Eylül 2007 }}, Journal of the British Interplanetary Society, Cilt 54, sayı 5/6, sayfa 210-216.</ref> göre uzaylı uygarlıklar, başka hayat formlarının mevcut olmadığı bir evren görüntüsünü bizim için [[simülasyon|simüle etmiş]] olabilirler. Bostrom'un ''simülasyon argümanı''<nowiki>'</nowiki>na<ref>Nick Bostrom, 2003, Are You Living In a Computer Simulation? Philosophical Quarterly, 2003, cilt 53, sayı 211, sayfa 243-255. Ayrıca: [http://www.simulation-argument.com/ simülasyon argmanı hakkında bir web sitesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081204055726/http://www.simulation-argument.com/ |tarih=4 Aralık 2008 }}.</ref> göre, böyle bir simülasyonda başka uygarlıklar var olsa dahi bizimle aynı seviyede olmaları gerekir, çünkü daha ileri bir uygarlığı simüle etmek çok daha zor olacaktır.

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Düşündüğümüzden çok daha farklılar'''
{{Ayrıca bakınız|Teknolojik tekillik}}
Bir başka olasılık da, insanların uzaylı yaşam formlarının Dünya'daki canlılardan ne derece farklı olabileceğini yeterince dikkate almamış olmalarıdır. Uzaylı psikolojisi insanlara göre çok farklı olabilir. Bu sebeple iletişim kurmuyor ya da kurmak istemiyor olabilirler. İnsanlığa ait [[matematik]], [[lisan]], araç kullanımı, iletişim yeteneği ve benzeri kavramlar Dünya'ya özgü ve dünya dışı canlılar için anlamsız olabilir.<ref>Schombert, James. [http://zebu.uoregon.edu/~js/cosmo/lectures/lec28.html "Fermi's paradox (i.e. Where are they?)"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20040417010200/http://zebu.uoregon.edu/~js/cosmo/lectures/lec28.html |tarih=17 Nisan 2004 }} ''Ders notları'', University of Oregon.</ref>

'''&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Teknolojik değiller'''

Zeki bir uygarlığın mutlaka teknolojik olarak gelişmiş olması gerekip gerekmediği açık değildir. Uzaylı bir tür, kendi çevresinde uygun şartlar olmadığı için, geliştirmemeyi tercih ettiği için ya da başka bir sebepten dolayı teknoloji geliştirmemiş olabilir. Bu durumdaki bir uygarlığın insanlık tarafından keşfi çok zor olacaktır.<ref name="Tarter-NYAS">J. Tarter, (2001)[http://www.annalsnyas.org/cgi/content/abstract/950/1/269 What is SETI] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070927230306/http://www.annalsnyas.org/cgi/content/abstract/950/1/269 |tarih=27 Eylül 2007 }}, Annals of the New York Academy of Sciences '''950''', sayfa. 269–275 (2001)</ref> Zekâ, yaşamın tersine, tek başına yıldızlar arası uzaklıklardan fark edilebilecek bir unsur değildir. Yaşam barındırabilecek gezegenlerin uzaktan tespitine yönelik çeşitli teknikler geliştirilmiştir. Ancak bunların hiçbiri, teknolojik olmayan zeki bir uygarlığı, zeki olmayan bir uygarlıktan ayırt edemez. Bu tespitin, bir astronotun ya da sondanın ziyareti olmaksızın yapılabileceğine ilişkin teorik yöntemler dahi önerilememiştir. Bu durum zaman zaman, "algae vs. alumnae (suyosunu mu, üniversite mezunları mı?) problemi" olarak adlandırılır.<ref name="Tarter-NYAS"/>

==== Buradalar ancak fark edilmiyorlar ====
Uzaylı zeki yaşam formları mevcut olmakla kalmayıp, Dünya üzerinde bulunuyor da olabilirler. Ancak; fark edilmek istememeleri, insan teknolojisinin yeterli olmaması ya da varlıklarına dair kanıtlarının insanlar tarafından kabul edilmek istenmemesi sebebiyle, varlıkları tespit edilemiyor olabilir.<ref>Webb, sayfa 27–60</ref>

Dünya'ya kadar yolculuk edebilecek derecede üstün teknolojiye sahip bir yaşam formunun, Dünya'da fark edilmeden varlığını sürdürebilmesi de muhtemeldir. Bu görüşe göre uzaylılar, Dünya'ya ya da Güneş Sistemi'ne ulaşmışlar ve varlıklarını açığa vurmaksızın gezegeni gözlemlemeye başlamışlardır. Bu gözlemleri, fark edilmesi oldukça zor olan birçok farklı yöntemle gerçekleştiriyor olabilirler. Örneğin, [[moleküler nanoteknoloji]] ile geliştirilmiş karmaşık bir mikroskobik izleme sistemi Dünya'ya gönderilmiş ve fark edilmeden çalışmaya başlamış olabilir. Karmaşık cihazların yardımıyla, Dünya dışından pasif izleme de gerçekleştirilebilir.
 
Birçok [[UFO]] araştırmacısı ve gözlemcisine göre toplum, uzaylılarca kaçırılma, UFO gözlemleri ve [[Roswell UFO vakası|uzaylılarla karşılaşma]] gibi iddialara karşı haksız bir önyargıya sahiptir. Bu sebeple, uzaylıların Dünya'yı ziyaret ediyor oluşuna ilişkin kanıtlar görmezden gelinmektedir.<ref>Swords, Michael D. "The Extraterrestrial Hypothesis and Science", sayfa 368-373<br />
[[Jerome Clark]]'ın ''The UFO Encyclopedia: The Phenomenon from the Beginning''<nowiki/>'i içinde, 2. baskı, 1998, Omingraphics. ISBN 0-7808-0097-4</ref> Karmaşık [[komplo teorileri]]ni öne süren diğer kişilere göre, uzaylılar ile insanlar arasındaki temasın boyutunu saklamak isteyen politik güçler, uzaylıların Dünya'yı ziyaretlerine ilişkin kanıtları gizlemektedir. Bu tür senaryolar on yıllardır [[popüler kültür]]ün bir parçası olarak ortaya çıkarılmaktadır.

== Ayrıca bakınız ==
* [[Fermi problemi]]
* [[Antropik ilke]]
* [[Yıldızlar arası yolculuk]]

== Notlar ==
<div class="references">
'''<small>a</small>.''' {{Note_label|A|a|none}} <math>r</math> yarıçaplı alanda (birim hacme düşen) görülebilecek uygarlık sayısı <math>N(r)</math> olsun. Galaksinin yarıçapının ise <math>R_g</math> olduğu varsayılırsa, görülebilecek uygarlık sayısı şu formülle hesaplanabilir:
:<math> \int_0^{R_g} N(r) 4 \pi r^2\,dr + \int_{R_g}^\infty N(r) 4 \pi r^2 \,dr</math>
Burada ilk [[integral]] galaksi içindeki, ikincisi ise galaksi dışındaki uygarlık sayısını verir. Hangi integralin sonucunun daha büyük olduğu <math>N(r)</math> değerinin hangi hızla küçüldüğüne bağlıdır ki bu bilinmemektedir. Bu gözlem, Kardaşev'e aitttir.

'''<small>b</small>.''' {{Note_label|B|b|none}}Galaksimiz dahilinde en azından bir medeniyet var olsa dahi, bu denklemin sonuçlarına göre galaksimizdeki "ortalama" ya da "muhtemel" medeniyet sayısı birden küçük olabilir. Diğer bir deyişle, bu galakside en azından bir medeniyetin var olması, bu durumun en olası durum olduğunu göstermez. Bu, [[antropik sapma]]nın en güzel örneklerinden biridir. Hiçbir medeniyet, kendi varlığını bir galakside medeniyetin var olma ihtimalini hesaplamakta kullanamaz, çünkü en azından bir medeniyet var olmasaydı, böyle bir soru da ortaya çıkmazdı.

'''<small>c</small>.''' {{Note_label|C|c|none}}[[CERN]]'deki [[Büyük Hadron Çarpıştırıcısı]]'nda ya da [[New York]]'taki Göreceli Ağır İyon Çarpıştırıcısı'nda gerçekleştirilen deneyler hakkındaki çekinceler, bu duruma örnektir. Bu deneylerde, çarpışma sonucunda [[kara delik]]lerin oluşabileceği gibi fikirler öne sürülmüştü; ancak bunlar bilimadamları tarafından dikkate alınmadı, çünkü her gün Dünya'ya ve Ay'a çok daha yüksek enerjili kozmik ışınlar çarpmaktadır ([http://www.nytimes.com/2008/06/21/science/21blackhole.html NYT makalesi] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150922231059/http://www.nytimes.com/2008/06/21/science/21blackhole.html |tarih=22 Eylül 2015 }}, [http://lsag.web.cern.ch/lsag/LSAG-Report.pdf Teknik rapor]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100414160742/http://lsag.web.cern.ch/lsag/LSAG-Report.pdf |tarih=14 Nisan 2010 }}). Yine de genel kaygı geçerlidir.
</div>

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
* Ben Zuckerman ve Michael H. Hart, Extraterrestrials: Where Are They? ISBN 0-521-44803-4 [http://www.amazon.com/dp/0521448034 Amazon] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20151105211617/http://www.amazon.com/dp/0521448034 |tarih=5 Kasım 2015 }}
* {{Kitap kaynağı| son = Savage | ilk = Marshall T. | başlık = The Millennial Project: Colonizing the Galaxy in 8 Easy Steps | url = https://archive.org/details/millennialprojec0000sava | yayımcı = Empyrean Publishing | yer = Denver | yıl = 1992 |id= ISBN 0-9633914-8-8}}
* {{Kitap kaynağı| son = Webb | ilk = Stephen | başlık = If the Universe Is Teeming with Aliens... Where Is Everybody? | yayımcı = Copernicus Books | yıl = 2002 |id= ISBN 0-387-95501-1}}
* {{Kitap kaynağı| son = Michaud | ilk = Michael | başlık = Contact with Alien Civilizations: Our Hopes and Fears about Encountering Extraterrestrials | yayımcı = Copernicus Books | yıl = 2006 |id= ISBN 978-0-387-28598-6}}
* {{Kitap kaynağı| son = Gold | ilk = Thomas | başlık = The Deep Hot Biosphere | yayımcı = Springer | yıl = 1998 |id= ISBN 978-0-387-95253-6 }}
* ''Evolving the Alien: The Science of Extraterrestrial Life''

== Dış bağlantılar ==
* [https://web.archive.org/web/20080408140718/http://www.terrybisson.com/meat.html They're Made Out Of Meat]
* [http://www.guardian.co.uk/science/story/0,,1993006,00.html So much space, so little time: why aliens haven't found us yet] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070707035737/http://www.guardian.co.uk/science/story/0,,1993006,00.html |tarih=7 Temmuz 2007 }} by Ian Sample,''The Guardian'' [[January 18]], 2007
* [http://www-personal.engin.umich.edu/~fritx/Ftlessay/essay.html The Possibilities of FTL: Or Fermi's Paradox Reconsidered] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080820081047/http://www-personal.engin.umich.edu/~fritx/Ftlessay/essay.html |tarih=20 Ağustos 2008 }} by F.E. Freiheit IV 
* [https://web.archive.org/web/20040417010200/http://zebu.uoregon.edu/~js/cosmo/lectures/lec28.html Fermi's Paradox (i.e. Where are They?)] by [https://web.archive.org/web/20000817201034/http://zebu.uoregon.edu/~js/ James Schombert]
* [https://web.archive.org/web/20070930204757/http://members.verizon.net/~vze3fs8i/astro/litu.pdf Life in the Universe], by [[Eric Schulman]], ''[[Mercury (dergi)|Mercury]]'' Magazine (May/June to November/December 2000)
* [https://web.archive.org/web/20091231172307/http://www.accelerating.org/articles/answeringfermiparadox.html Answering the Fermi Paradox: Exploring the Mechanisms of Universal Transcension] by [[John Smart (futurist)|John Smart]]
* ''[http://www.rfreitas.com/Astro/ResolvingFermi1983.htm Extraterrestrial Intelligence in the Solar System: Resolving the Fermi Paradox]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20041208080419/http://www.rfreitas.com/Astro/ResolvingFermi1983.htm |tarih=8 Aralık 2004 }}'', which argues that our observations are incomplete, and ''[http://www.rfreitas.com/Astro/ThereIsNoFermiParadox1985.htm There Is No Fermi Paradox] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080723151815/http://www.rfreitas.com/Astro/ThereIsNoFermiParadox1985.htm |tarih=23 Temmuz 2008 }}'', arguing that the paradox is based on a logical flaw, both by [[Robert Freitas]]
* [https://web.archive.org/web/20081014050027/http://blissful.co.nz/library/exotic-civilizations-beyond-ka.php Exotic Civilizations: Possible Answer to Fermi's Paradox] by Paul Hughes
* [https://web.archive.org/web/20090416054059/http://www.astrobio.net/news/article242.html Fermi Paradox debate] ''Astrobiology Magazine'' July 2002. Michael Meyer, Frank Drake, Christopher McKay, Donald Brownlee, & David Grinspoon.
* [http://www.fermisparadox.com Introduction and Drake equations for the Fermi paradox] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201029132333/http://fermisparadox.com/ |tarih=29 Ekim 2020 }}
* [http://sentientdevelopments.blogspot.com/2007/08/fermi-paradox-back-with-vengeance.html The Fermi Paradox: Back With a Vengeance] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071019083319/http://sentientdevelopments.blogspot.com/2007/08/fermi-paradox-back-with-vengeance.html |tarih=19 Ekim 2007 }} by [[George Dvorsky]].
* [http://michaelgr.com/2008/05/09/virtual-reality-could-explain-the-fermi-paradox/ Virtual Reality Could Explain the Fermi Paradox] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080514142825/http://michaelgr.com/2008/05/09/virtual-reality-could-explain-the-fermi-paradox/ |tarih=14 Mayıs 2008 }} by Michael Graham Richard
* [http://www.manxman.com/spb/fermi/index.html Songs about Fermi's Paradox]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100413113439/http://www.manxman.com/spb/fermi/index.html |tarih=13 Nisan 2010 }}
{{Dünya dışı yaşam}}
{{Yıldızlararası mesajlar}}
{{Bilimkurgu}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Enrico Fermi|Paradoks]]
[[Kategori:Dünya dışı yaşam]]
[[Kategori:Astrobiyoloji]]
[[Kategori:Paradokslar]]