Işık ötesi hız sayfasının kaynağını görüntüle

'''Işık ötesi hız''' (ayrıca '''faster-than-light''', '''superluminal''' ve '''FTL''' ya da Türkçede '''IDH''' yani '''Işıktan Daha Hızlı''' olarak da bilinir), [[ışık]]tan hızlı [[Işıktan hızlı iletişim|bilgi aktarımı]] ve ışıktan hızlı [[yıldızlar arası yolculuk|yolculuk]], [[bilgi]]nin ve [[madde]]nin [[ışık hızı]]nın daha üstünde hızlarla hareket etmesi halinde kazanacağı hız. [[Özel görelilik kuramı]]na göre, kütlesi olan ve ışık hızından düşük hıza sahip olan bir parçacığın ışık hızına ulaşabilmesi için sonsuz enerjiye ihtiyacı vardır. Ne var ki özel görelilik, ışıktan hızlı hareket eden kütleli parçacıkların varlığını her zaman yasaklamaz (bakınız: [[takyon]]).

Evrenin hız kotası olarak tanımlayabileceğimiz ışık hızının üstüne çıkılması madde korunurluğuyla mümkün değildir. (Madde olma, madde olarak bulunma halini koruma.) Herhangi bir maddenin ışık hızının üstüne çıkması durumunda enerji ile eş hatta daha fazla bir hıza sahip olacaktır. Bu ise maddenin kütlesi ile orantılı olarak enerjiye dönüşeceğini gösterir. (E=mc2)

Diğer yandan bazı fizikçiler, "''apparent''" (görünür) ya da "''effective''" (etkili)<ref>{{Dergi kaynağı | soyadı = Gonzalez-Diaz | ad = Pedro F. | başlık = Warp drive space-time | dergi = Physical Review D | cilt = 62 | yıl = 2000 | sayfalar = 044005-1-044005-7 | url = http://omnis.if.ufrj.br/~mbr/warp/etc/PRD62_44005.pdf | doi = 10.1103/PhysRevD.62.044005 | biçim = PDF | erişimtarihi = 15 Eylül 2009 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070614105929/http://omnis.if.ufrj.br/~mbr/warp/etc/PRD62_44005.pdf | arşivtarihi = 14 Haziran 2007 | ölüurl = evet }} {{arxiv | arşiv = gr-qc | id = 9907026}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://arxiv.org/pdf/gr-qc/0107097 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=15 Eylül 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190713110828/https://arxiv.org/pdf/gr-qc/0107097.pdf |arşivtarihi=13 Temmuz 2019 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>[http://arxiv.org/pdf/gr-qc/9810026 PDF for gr-qc/9810026<!-- Bot generated title -->]</ref><ref>[http://arxiv.org/pdf/gr-qc/9908023 PDF for gr-qc/9908023<!-- Bot generated title -->]</ref> ışık ötesi hız olarak adlandırılan bir [[hipotez]] ortaya atmışlardır. Bu hipoteze göre [[uzayzaman]]ın olağandışı biçimde bozulmuş bölgeleri, maddenin çok uzaktaki bölgelere "normal" bir rotada yapacağı seyahatten çok daha kısa sürede (ışık hızını aşmaksızın) ulaşmasına olanak verebilir.

Görünür FTL hipotezi [[genel görelilik]]le çelişmez. Görünür FTL tasarısı örnekleri [[Alcubierre aracı]] ve [[Solucandeliği|seyahat edilebilir solucandelikleri]] sayılabilir. Ne var ki bu çözümlerin fiziksel olabilirliği belirsizdir.

== FTL(IDH) Işık ötesi bilgi-dışı iletim ==
FTL bilginin veya maddenin, ışığın boşluk içinde sabit (299,792,458&nbsp;m/s) olan ışık hızından (c) daha hızlı iletimidir. Bu durum ışık hızından hızlı iletim olarak ifade edilmez.

Şöyle ki:

Işık hızından daha hızlı iletim görülen olan bazı olaylarda bilgi iletimi yoktur (İleriki bölümde örnekler verilecektir.)

Işık boşluk dışında bir ortam içerisinde hareket ettiğinde c/n (n ortamın kırılım indeksi olmak üzere ) hızında hareket eder ve bazı ortamlarda bazı parçacıklar ışığın bu ortam içindeki c/n hızından hızlı ancak hala c hızından düşük hareket eder.

Bu olayların hiçbiri özel göreliliği ihlal etmez veya nedensellikle ilgili bir sorun yaratmazlar. Bu nedenle FTL (IDH ) olayı olarak tanımlanmazlar.

Aşağıdaki örnekler, ışıktan hızlı iletime örnek gösterilebilecek belirli olayları içermektedir. Ancak bu durumlarda enerji veya bilginin ışıktan hızlı iletimi söz konusu değildir ve Özel Göreliliği ihlal etmezler.

=== Günlük gökyüzü hareketi ===
Dünyadaki bir gözlemci için, gökyüzü cisimleri dünya çevresinde 1 turunu 1 günde tamamlar. Güneş sistemine en yakın yıldız olan [[Proxima Centauri]] yaklaşık 4 ışık yılı uzaklıktadır. &nbsp;Bir daire çevresinde dönen cismin hızı; cismin açısal hızının ve dairenin yarıçapının çarpımı olduğu için; dünyadaki bir gözlemciye göre, [[Proxima Centauri]]'nin hızı c'den defalarca fazla olabilir. &nbsp;Dünyadaki bir gözlemciye göre ayrıca örneğin kuyruklu yıldızların hızları ışık hızı altı ve üstü seviyelerde değişiklik gösterebilir. Kuyruklu yıldızların 1000 AU'dan büyük yörüngeleri olabilir. 1000 [[Astronomik birim|AU]]'luk bir yarıçapa sahip dairenin 1 ışık gününden fazla çevresi olabilir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.oarval.org/furthest.htm |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Ocak 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170910211613/http://www.oarval.org/furthest.htm |arşivtarihi=10 Eylül 2017 |ölüurl=evet }}</ref> Diğer bir deyişle; bu uzaklıktaki bir [[kuyruklu yıldız]], yeryüzündeki bir gözlemci için ışık hızının üstünde bir hıza sahip görünebilir.

=== Işık noktaları ve gölgeler ===
Eğer bir lazer ışını uzak bir nesne üzerinde gezdirilirse, lazer ışığının düştüğü nokta nesne üzerinde ışık hızından daha yüksek bir hızla kaydırılabilir. Benzer şekilde, uzak bir nesne üzerine yansıtılan bir gölge de ışık hızından yüksek bir hızda hareket edebilir.<ref name=":0">Gibbs, Philip (1997).&nbsp;[http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/FTL.html "Is Faster-Than-Light Travel or Communication Possible?"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100310205556/http://math.ucr.edu/home/baez/physics/Relativity/SpeedOfLight/FTL.html |tarih=10 Mart 2010 }}. University of California, Riverside. Retrieved&nbsp;20 August&nbsp;2008.</ref> Her iki durumda da, ne kaynaktan nesneye ulaşan ışık, c'den daha hızlı hareket eder ne de ışıktan hızlı bir bilgi iletimi söz konusudur.<ref name=":0" /><ref>Salmon, Wesley C. (2006).&nbsp;[https://books.google.com/books?id=FHqOXCd06e8C ''Four Decades of Scientific Explanation''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170321033334/https://books.google.com/books?id=FHqOXCd06e8C |tarih=21 Mart 2017 }}. University of Pittsburgh Pre. p.&nbsp;107.&nbsp;</ref><ref>Steane, Andrew (2012).&nbsp;[https://books.google.com/books?id=4m14K1PpJwMC ''The Wonderful World of Relativity: A Precise Guide for the General Reader''] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170321051642/https://books.google.com/books?id=4m14K1PpJwMC |tarih=21 Mart 2017 }}. Oxford University Press. p.&nbsp;180. [https://books.google.com/books?id=4m14K1PpJwMC&pg=PA180 Extract of page 180] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170320230030/https://books.google.com/books?id=4m14K1PpJwMC&pg=PA180 |tarih=20 Mart 2017 }}</ref>

=== Statik alan etkilerinin iletimi ===
Sabit bir hızla hareket eden yerçekimi ve statik elektrik alan kaynaklarının pozisyonlarında bir "gecikme" veya "kayma" etkisi görülmediği için, statik alan etkisi ışıktan hızlı hareket ediyormuş gibi gözlemlenebilir. Bununla beraber, referans çerçevedeki bir değişiklikle, statik kaynağın düzgün hareketi ortadan kaldırılabilir ve bu statik alanın yönünün tüm uzaklıklarda anında &nbsp;değişmesine neden olur. Ancak bu bir kaynak hareketinin taşınması değildir ve bu değişiklik kaynaktan bir bilginin iletimi amacıyla kullanılamaz. Kaynaktan gözlemciye gelen ışık hızından hızlı iletilen bir bilgi veya madde söz konusu değildir.

=== Yaklaşma hızları ===
Tek bir referans çerçevede birbirine yaklaşan iki nesnenin hızı karşılıklı hız veya yaklaşma hızı olarak anılır. Eğer bu nesneler ışık hızına yakın bir hızla zıt yönlerde uzaklaşıyorlarsa, yaklaşma hızları ışık hızının iki katına çıkabilir.

Bir parçacık hızlandırıcıda birbirine yaklaşan yüksek hızlı iki parçacık hayal edin. Yaklaşma hızı bu iki cismin arasındaki uzaklığın azalması oranında olacaktır. Hızlandırıcıya göre sabit durumda olan bir gözlemciye göre, bu hız; &nbsp;ışık hızının iki katının bir miktar altında olacaktır.

Özel görelilik, bu durumla çelişmez ve bu parçacıkların göreli hızının hesaplanmasında Galileo göreliliğinin kullanılmasının yanlış olduğunu ifade eder.

Özel görelilik bu şekilde birbirlerine göre v ve -v hızlarında hareket eden ve yaklaşma hızları 2v>c olan nesneler için kendi hesaplama yöntemini sunar. Söz konusu nesnelerin hız c'nin katları olarak &nbsp;β =&nbsp;''v''/''c ;'' şeklinde fade edilirse;

<math>\beta _{rel}={\beta +\beta \over 1+\beta ^{2}}={2\beta \over 1+\beta ^{2}}\leq 1</math>

=== Öz hızlar ===

=== Dünyadan uzaklık ===

=== c'nin üzerindeki faz hızları ===

=== c'nin üzerindeki grup hızları ===

=== Evrensel genişleme ===

=== Astronomik gözlemler ===

=== Kuantum mekaniği ===

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Işıktan hızlı yolculuk| ]]
[[Kategori:Bilimkurgu konuları]]
[[Kategori:Görelilik]]
[[Kategori:Kurguda fizik]]
[[Kategori:Yıldızlar arası yolculuk]]
[[Kategori:Takyonlar]]