Iribarren sayısı sayfasının kaynağını görüntüle

{{çoklu resim
 | direction = vertical
 | width = 300
 | footer = Kırılma dalgası türleri: [[serbest yüzey]] ve kabarcık tüyleri, [[dalga kanalı]] deneyi sırasında çekilen fotoğraflardan yeniden çizilmiştir.<ref>{{Kaynak | başlık = Bølge brydning, fysisk beskrivelse |çeviribaşlık=Wave breaking, physical description | dil = da | ad = S.P. | soyadı = Kjeldsen | yıl = 1968 | institution = Technical University of Denmark | ssyok = yes | sayfalar =M.Sc. thesis, 110 pp}}</ref>
 | image1 = Spilling breaker.gif
 | alt1 = Dökülen kırıcı.
 | caption1 = Dökülen kırıcı.
 | image2 = Plunging breaker.gif
 | alt2 = Dalış kırıcı.
 | caption2 = Dalış kırıcı.
 | image3 = Collapsing breaker.gif
 | alt3 = Çöken kırıcı.
 | caption3 = Çöken kırıcı.
 | image4 = Surging breaker.gif
 | alt4 = Kabaran kırıcı.
 | caption4 = Kabaran kırıcı.
}}

[[Akışkanlar dinamiği]]nde, '''Iribarren sayısı''' veya '''Iribarren parametresi''' – ayrıca '''sörf benzerlik parametresi''' ve '''kırıcı parametresi''' olarak da bilinir – [[plaj]]lar ve [[kıyı]] yapıları üzerindeki (kırılan) [[yüzey gravite dalgası]]nın çeşitli etkilerini modellemek için kullanılan bir [[boyutsuz nicelik|boyutsuz parametre]]dir. Bu parametre, eğimli plajlarda dalga kırılmasını tanımlamak amacıyla İspanyol mühendis [[Ramón Iribarren|Ramón Iribarren Cavanilles]] (1900–1967) tarafından tanıtılmıştır.<ref>{{Kaynak |yazar=[[Spanish Royal Academy of Sciences|Real Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales (Spanish Royal Academy of Sciences)]] |başlık=Relación de Académicos desde el Año 1847 hasta el 2003 |dil=es |yıl=2003 |url=http://www.rac.es/ficheros/doc/00186.pdf |sayfalar=24-25 |erişim-tarihi=25 Mayıs 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200715115650/http://www.rac.es/ficheros/doc/00186.pdf |arşivtarihi=15 Temmuz 2020 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{harvtxt|Iribarren|Nogales|1949}}</ref> Bu parametre, plajlardaki [[dalga kırılması]] türlerini; veya plajlar, [[dalgakıran]]lar ve [[set]]lerde [[dalga çıkışı]]nı ve yansımasını tanımlamak için kullanılır.<ref name="Battjes">{{harvtxt|Battjes|1974}}</ref><ref name="Holthuijsen">{{harvtxt|Holthuijsen|2007}}</ref><ref>{{harvtxt|Bruun|1984}}</ref>
[[Dosya:IribarrenNumberPlot.png|alt=Plaj eğim açısının sabit olduğu durumda dalga yüksekliğine göre Iribarren Sayısı'nın bir grafiği.|küçükresim|upright=1.37|Plaj eğiminin sabit olduğu durumda dalga yüksekliğine göre Iribarren Sayısı (''ξ''<sub>0</sub>) grafiği, 7.5 derece eğim ile.]] Iribarren'in çalışması, 1974 yılında [[Jurjen Battjes]] tarafından daha da geliştirilmiş ve parametreye Iribarren'in adı verilmiştir.<ref name= Battjes /><ref name=":0">{{dergi kaynağı |soyadı1=Iribarren Cavanilles |ad1=R. |soyadı2=Nogales y Olano |ad2=C. |tarih=1952 |başlık=Spanish practice in harbor design |url=https://doi.org/10.9753/icce.v3.13 |dergi=Coastal Engineering Proceedings |cilt=1(3) |sayı=13 |sayfa=13 |doi=10.9753/icce.v3.13 |erişim-tarihi=5 Aralık 2022 |doi-access=ücretsiz |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240725032618/https://icce-ojs-tamu.tdl.org/icce/article/view/1560 |arşivtarihi=25 Temmuz 2024 |ölüurl=hayır }}</ref><ref name="BBS">{{kitap kaynağı |soyadı1=Schiereck |ad1=G.J. |url=http://resolver.tudelft.nl/uuid:df203dde-6cca-4375-85d2-8b2dbce613cb |başlık=Introduction to bed, bank and shoreline protection |soyadı2=Verhagen |ad2=H.J. |tarih=2016 |yayıncı=VSSD |isbn=978-90-6562-306-5 |yer=Delft, The Netherlands |sayfa= |yazarbağı= |erişim-tarihi=25 Mayıs 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20240728233814/https://repository.tudelft.nl/record/uuid:df203dde-6cca-4375-85d2-8b2dbce613cb |arşivtarihi=28 Temmuz 2024 |ölüurl=hayır }}</ref>

{{Blockquote
|text=Bu parametrenin eğimlerde kırılan dalgaların birçok yönü için önemli olması, ona özel bir ad verilmesini haklı kılmaktadır. Yazarın görüşüne göre, bu parametreyi tanıtan ve su dalgaları konusundaki bilgimize birçok değerli katkıda bulunan kişi onuruna "Iribarren sayısı" (Ir) olarak adlandırılması uygundur.
|author=Jurjen A. Battjes
|title="Surf Similarity"
|source=''Proceedings of the 14th International Conference on Coastal Engineering'' (1974)<ref name=Battjes />
}}

== Tanım ==
Genellikle ''Ir'' veya ''ξ'' olarak gösterilen Iribarren sayısı şu şekilde tanımlanır:<ref name="Holthuijsen"/>

:<math>\xi = \frac{\tan \alpha}{\sqrt{H/L_0}},</math> {{pad|2em}} burada {{pad|2em}} <math>L_0 = \frac{g}{2\pi}\, T^2,</math>

burada ''ξ'' Iribarren sayısıdır, <math>{\displaystyle\alpha}</math> yapının denize bakan eğim açısıdır, ''H'' [[dalga yüksekliği]]dir, ''L''<sub>0</sub> derin su [[dalga boyu]]dur, ''T'' [[frekans|periyot]]tur ve ''g'' [[Yerçekimi|yerçekimi ivmesi]]dir. Kullanım amacına bağlı olarak, ''H'' ve ''T'' için farklı tanımlar kullanılabilir, örneğin: periyodik dalgalar için derin su dalga yüksekliği ''H''<sub>0</sub> veya sörf bölgesinin kenarındaki kırılma dalgası yüksekliği ''H''<sub>b</sub>; veya, rastgele dalgalar için, belirli bir yerdeki [[önemli dalga yüksekliği]] ''H''<sub>s</sub>.

== Kırıcı türleri ==

[[Dosya:Breaking wave types.svg|right|küçükresim|Kırıcı türleri.]]

Kırılan dalga türü – dökülen, dalan, çöken veya kabaran – Iribarren sayısına bağlı olarak değişir. {{harvtxt|Battjes|1974}}'e göre, düz bir plajda ilerleyen [[Periyodik fonksiyon|periyodik dalga]]lar için Iribarren sayısının iki olası tanımı vardır:

:<math>\xi_0 = \frac{\tan \alpha}{\sqrt{H_0 / L_0}}</math> {{pad|2em}} veya {{pad|2em}} <math>\xi_b = \frac{\tan \alpha}{\sqrt{H_b / L_0}},</math>

burada ''H''<sub>0</sub>, [[Dalga (su)|derin su]]da kıyıdan uzak dalga yüksekliğini ve ''H''<sub>b</sub>, dalgaların kırılmaya başladığı noktadaki dalga yüksekliğini ifade eder. Iribarren sayısına (''ξ''<sub>0</sub> veya ''ξ''<sub>b</sub>) bağlı olarak kırıcı türleri yaklaşık olarak şu şekilde sınıflandırılır:<ref name="Battjes"/>

{| class="wikitable"  style="text-align:center;"
|-
! kırıcı türü
! ''ξ''<sub>0</sub>–aralığı
! ''ξ''<sub>b</sub>–aralığı
|-
! kabaran veya çöken
| ''ξ''<sub>0</sub> > 3.3
| ''ξ''<sub>b</sub> > 2.0
|-
! dalan
| 0.5 < ''ξ''<sub>0</sub> < 3.3
| 0.4 < ''ξ''<sub>b</sub> < 2.0
|-
! dökülen
| ''ξ''<sub>0</sub> < 0.5
| ''ξ''<sub>b</sub> < 0.4
|}

==Kaynakça==

=== Dipnotlar ===
{{Kaynakça}}

=== Diğerleri ===
{{kaynak başı}}
* {{Kitap kaynağı|doi= 10.9753/icce.v14.26
| soyadı = Battjes
| ad = J.A.
| yazarbağı = Jurjen Battjes
| kısım = Surf similarity
| başlık = Proceedings 14th International Conference on Coastal Engineering
|  yıl = 1974
| cilt = 1
| sayı = 14
| sayfalar =466-480}}
* {{Kaynak
| başlık = Design and construction of mounds for breakwaters and coastal protection
| editör-soyadı = Bruun
| editör-ad = P.
| yayıncı = Elsevier
| seri = Developments in geotechnical engineering
| cilt = 37
| yıl = 1984
| isbn = 0-444-42391-5
| sayfalar =xi & 39}}
* {{Kaynak
| yayıncı = World Scientific
| isbn = 978-9814282406
| soyadı = Goda
| ad = Yoshimi
| başlık = Random seas and design of maritime structures 
| seri = 3rd
| yıl = 2010
| sayfa = 213
}}
* {{Kaynak
| yayıncı = Cambridge University Press
| isbn = 978-1139462525
| soyadı = Holthuijsen
| ad = L.H.
| başlık = Waves in oceanic and coastal waters
| yıl = 2007
| sayfa = 242
}}
* {{ Kaynak
| soyadı1 = Iribarren
| ad1 = C.R.
| soyadı2 = Nogales
| ad2 = C.
| katkı = Protection des ports
| yıl = 1949
| başlık = Proceedings XVIIth International Navigation Congress, Section II, Communication
| yer =Lizbon| cilt = 4
| sayfalar =31-80}}
{{kaynak sonu}}

{{Akışkanlar mekaniğindeki boyutsuz sayılar}}

[[Kategori:Akışkanlar mekaniği boyutsuz sayıları]]
[[Kategori:Dalgalar (su)]]