Kip Thorne sayfasının kaynağını görüntüle

{{Bilim insanı bilgi kutusu
| isim = Kip Thorne
| resim_adı = Kip Thorne in 2022.jpg
| resim_boyutu = 240px
| resim_başlığı = Kip Thorne, 2022
| doğum_ismi = Kip Stephen Thorne
| doğum_tarihi = {{Doğum tarihi ve yaşı|1940|6|1}}
| doğum_yeri = [[Logan, Utah]]
| ölüm_tarihi = 
| ölüm_yeri = 
| yaşadığı_yer = 
| milliyeti = Amerikalı
| çalıştığı_alan = [[Fizik]]
| çalıştığı_yerler = [[Caltech]]
| doktora danışmanı = [[John Archibald Wheeler]]
| doktora öğrencileri = [[William L. Burke]]<br>[[Carlton M. Caves]]<br>[[Teviet Creighton]]<br>[[Lee Samuel Finn]]<br>[[Yekta Gürsel]]<br>[[Sándor J. Kovács]]<br>[[David L. Lee]]<br>[[Alan Lightman]]<br>[[Ilya Mandel]]<br>[[William H. Press]]<br>[[Richard H. Price]]<br>[[Ian H. Redmount]]<br>[[Bernard F. Schutz]]<br>[[Wai mo Suen]]<br>[[Saul Teukolsky]]<br>[[Clifford Martin Will]]
| önemli başarıları = [[General relativity|Relativity]] ve [[kozmoloji]]
| ödülleri = [[Lilienfeld Ödülü]] <small>(1996)</small><br>[[Albert Einstein Madalyası|Einstein Madalyası]] <small>(2009)</small><ref>{{Web kaynağı | url = http://www.einstein-bern.ch/index.php?lang=en&show=medaille | başlık = einstein house bern > einstein medal | yayıncı = Einstein-bern.ch | erişimtarihi = 7 Aralık 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20151222090000/http://www.einstein-bern.ch/index.php?lang=en&show=medaille | arşivtarihi = 22 Aralık 2015 | ölüurl = evet }}</ref> <br> [[Nobel Fizik Ödülü]] (2017)
| footnotes = 
}}

'''Kip Stephen Thorne'''  (d. 1 Haziran 1940), [[astrofizik|astrofiziğe]] ve yer çekimi fiziğine katkılarıyla tanınan Amerikalı teorik fizikçi. Uzun süre [[Stephen Hawking]] ve [[Carl Sagan]] ile beraber çalışmıştır. 2009'a kadar [[Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü]]'nde teorik fizik “Feynman” profesörü olarak çalıştı<ref name="its.caltech.edu">[http://www.its.caltech.edu/~kip/scripts/biosketch.html "Kip S. Thorne: Biographical Sketch"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20130911225109/http://www.its.caltech.edu/~kip/scripts/biosketch.html |tarih=11 Eylül 2013 }}. Information Technology Services. [[California Institute of Technology]]. Retrieved January 6, 2013.</ref> [[Albert Einstein]]'ın [[genel görelilik]] kuramının astrofiziksel olarak uygulanması konusunda dünyanın önde gelen uzmanlarındandır. Günümüzde araştırmalarına devam etmektedir ve aynı zamanda 2014'te yayınlanan [[Yıldızlararası]] filminin bilimsel danışmanıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.mtv.com/news/1719107/interstellar-trailer-christopher-nolan/ | başlık = Christopher Nolan’s ‘Interstellar’ Trailer: Watch Now | yazar = Kevin P. Sullivan | tarih = 16 Aralık 2013 | yayıncı = [[MTV]] | erişimtarihi = 30 Ekim 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150802040025/http://www.mtv.com/news/1719107/interstellar-trailer-christopher-nolan/ | arşivtarihi = 2 Ağustos 2015 | ölüurl = hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = http://video.wired.com/watch/exclusive-the-science-of-interstellar-wired | başlık = Watch Exclusive: The Science of Interstellar - WIRED - WIRED Video - CNE | eser = WIRED Videos | erişimtarihi = 7 Aralık 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150619053950/http://video.wired.com/watch/exclusive-the-science-of-interstellar-wired | arşivtarihi = 19 Haziran 2015 | ölüurl = evet }}</ref>

2017 yılında [[Rainer Weiss]] ve [[Barry Barish]] ile birlikte [[kütleçekimsel dalga]]ları gözlemleme alanında yaptıkları katkılar nedeniyle [[Nobel Vakfı]] tarafından [[Nobel Fizik Ödülü]]'ne layık görüldü.<ref name=BBC>{{haber kaynağı|başlık=Nobel Fizik Ödülü yerçekimsel dalgaları gözlemleyen üç Amerikalı bilim insanına verildi 1 saat önce Paylaş Facebook  Paylaş Twitter  Paylaş|url=http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41483019|erişimtarihi=3 Ekim 2017|yayıncı=[[BBC Türkçe]]|tarih=3 Ekim 2017|arşivurl=https://web.archive.org/web/20171003174953/http://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-41483019|arşivtarihi=3 Ekim 2017|ölüurl=hayır}}</ref>

==Hayatı ve kariyeri==
[[Dosya:École de Physique des Houches (Les Houches Physics School) main lecture hall 1972.jpg|küçükresim|upright=1.09|Discussion in the main lecture hall at the [[École de Physique des Houches]] (Les Houches Physics School), 1972. From left, [[Yuval Ne'eman]], [[Bryce DeWitt]], Kip Thorne, [[Demetrios Christodoulou]].]]
Thorne, Logan, [[Utah]]’ta doğdu. Utah Eyalet Üniversitesi’nde toprak kimyası profesörü D. Wynne Thorne’un ve aynı üniversitede ekonomi profesörü Alison Thorne’un oğludur.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.las.iastate.edu/archive/plaza/one_name.php?id=1145 | başlık = Plaza of Heroines at Iowa State University | yazar = Grant Kimm, Webmaster - The College of Liberal Arts and Sciences at Iowa State University | yayıncı = Las.iastate.edu | erişimtarihi = 7 Aralık 2014 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150814205320/http://www.las.iastate.edu/archive/plaza/one_name.php?id=1145 | arşivtarihi = 14 Ağustos 2015 | ölüurl = evet }}</ref> Dört kardeşinden ikisi de profesördür. 8 yaşında güneş sistemi ile ilgili bir derse girdikten sonra bilime ilgi duymaya başladı. Daha sonra annesiyle beraber oluşturdukları güneş sistemi modeli üzerinde hesaplamalar yapmaya başladı.

Thorne, genç yaşta akademik alanda kendini kanıtladı ve [[Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü]]'nün en genç profesörü oldu. Lisans eğitimini 1962’de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünde, doktora eğitimini 1965’te [[Princeton Üniversitesi]]’nde tamamladı. Doktora tezini, “relativist” John Wheeler'ın danışmanlığında “Geometrodynamics of Cylindrical Systems” üzerine yazdı. 1967'de Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü'ne doçent doktor olarak döndü. 1970'te teorik fizik profesörü, 1981'de teorik fizik dalında “William R. Kenan, Jr.” profesörü, 1991'de de “Feynman” profesörü unvanlarını kazandı. Temmuz 2009'da yazarlık ve film yapımcılığı kariyerine başlamak için “Feynman” profesörlüğünden emekli oldu. İlk film projesi Christopher Nolan ile yaptığı Interstellar'dır.

Thorne, uzun yıllar boyunca dünyanın önde gelen “gözlemsel, deneysel ya da astrofiziksel genel görelilik yön” kuramcılarına tez danışmanlığı yaptı. Thorne'un danışmanlığında Caltech'de doktorasını bitirmiş olan yaklaşık 50 fizikçi vardır.

Kip Thorne, yer çekimi ve astrofizik alanında yapılan buluşları etkileyici ve heyecanlandırıcı bir dille sunmasıyla ünlüdür. 1999'da 21. yüzyılın aşağıdaki sorulara nasıl yanıtlar getireceği konusunda tahminlerde bulunmuştur:
* Evrenin kara deliklerden oluşan bir “karanlık tarafı” var mı?
* "Uzay-zaman eğriliği"nden yapılmış radyasyonu veya sözde “uzay-zaman eğriliği”ni kullanarak evrenin oluşumunu ve evrenin karanlık tarafını gözlemleyebilir miyiz?
* 21. yüzyılın teknolojisi gözle görülebilen nesnelerdeki “kuantum hareketleri”ni açıklayabilecek mi?

Thorne’un kara delikler, [[yer çekimi radyasyonu]], [[görelilik teorisi]], [[zamanda yolculuk]] ve [[solucan delikleri]] üzerindeki sunumları ABD'deki ve İngiltere'deki televizyon programlarında kullanılmaktadır.

Mormon olarak yetiştirilmiştir ancak şu an ateisttir.<ref>{{Web kaynağı | yazar1 = Rory Carroll | başlık = Kip Thorne: physicist studying time travel tapped for Hollywood film | url = http://www.theguardian.com/science/2013/jun/21/kip-thorne-time-travel-scientist-film | yayıncı = Guardian News and Media Limited | erişimtarihi = 30 Ekim 2014 | tarih = 21 Haziran 2013 | alıntı = Thorne grew up in an academic, Mormon family in Utah but is now an atheist. "There are large numbers of my finest colleagues who are quite devout and believe in God, ranging from an abstract humanist God to a very concrete Catholic or Mormon God. There is no fundamental incompatibility between science and religion. I happen to not believe in God." | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150911220816/http://www.theguardian.com/science/2013/jun/21/kip-thorne-time-travel-scientist-film | arşivtarihi = 11 Eylül 2015 | ölüurl = hayır }}</ref>

1960’ta Linda Jean Peterson ile evlendi. Çocukları Kares Anne ve Bret Carter mimardır. 1977’de Peterson ile boşanan Thorne, 1984’te Güney Kaliforniya Üniversitesi’nde biyokineziyoloji ve [[fizyoterapi]] profesörü olan Carolee Joyce Winstein le evlendi..

==Araştırmaları==
[[Dosya:Kip S. Thorne, 1972.jpg|küçükresim|1972'de Thorne]]
Thorne, göreceli astrofizik ve yer çekimi fiziği alanlarının  göreceli yıldızlar, karadelikler ve özellikle yer çekimi dalgaları dallarında araştırmalar yapmaktadır. Tartışmalı olan solucan deliklerinin zamanda yolculukta kullanılabilir olması teorisi oldukça ünlüdür. Uzay, zaman ve yer çekimi konularındaki çalışmaları genel göreliliğin bütün başlıklarına katkı sağlamıştır..

===Yer çekimi dalgaları ve LIGO===
Thorne’un işleri [[yer çekimi dalgalarını]] gücünü ve onların dünyada gözlenen geçici işaretlerini öngörmeyle alakalıdır. Bu işaretler LIGO (Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory) ile alakalıdır. LIGO 1984'te Thorn’un öncü savunuculuğunu yaptığı çoklu kurum dalga deneyidir. Bir veya daha fazla statik nokta arasındaki dalgalanmaları ölçmek veya fark etmek için LIGO’nun kuruluğunu yaptı; hesaplamaların gösterdiği gibi, böyle dalgalar yer çekimi dalgalarının kanıtı olabilir. Onun çalışmalarının önemli yanı, bu objeleri analiz etmek için gerekli matematiği geliştirmesidir. LIGO’nun deney temelli olarak geliştirilemeyen özelliklerini analiz etmek için teknik tasarımlarla da ilgileniyor ve dalgaları arayacak veri analiz algoritması üzerine önerileri vardır.

===Karadelik kozmolojisi===
Thorne, “Hoop Conjecture”ı ortaya atarak “naked  singularity” kavramını geçersiz kılmıştır.Hoop Conjecture, belli ve kritik bir çevresi olan bir çember, içeriye doğru patlayan bir yıldızın etrafına yerleştirilebiliyorsa ve etrafında döndürülebiliyorsa içeriye doğru patlayan yıldızın kara deliğe dönüşebileceğini belirtir.<ref>Thorne, Kip (January 1, 1995). ''[[Black Holes and Time Warps|Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy]]'', W. W. Norton & Company; Reprint edition. ISBN 0-393-31276-3.</ref> M kütleli bir nesnenin [[kara delik]] oluşturabilmesi için çevresi  <math>\begin{matrix} \frac{4 \pi GM}{c^2} \end{matrix}</math> olan bir çemberin M kütleli nesnenin etrafına yerleştirilebilmesi ve etrafında dönebilmesi gerekmektedir. Thorne, bir kara deliğin ve evrenin  [[enflasyon modelindeki]] bir kozmolojik tabakanın entropilerinin [[kuantum]] [[istatistiksel mekanik]] kaynağını araştırdı. Wojciech Zurek ile beraber kütlesi, [[açısal momentumu]] ve [[elektriksel yükü]] bilinen bir kara deliğin entropisinin, kara deliğin yaratılabileceği yolların [[logaritmasına]] eşit olduğunu ispatladı. Igor Novikov ve Don Page ile birlikte  kara deliklerin etrafındaki ince yığılma disklerin  [[genel görelilik]] teorisini oluşturdu ve bu teoriyi kullanarak bir kara deliğin ulaşabileceği maksimum  dönme

===Solucan Delikleri ve Zamanda Yolculuk===
Kip Thorne, fizik kurallarının, uzay zamanın çoklu bağlama olmasına imkân verip vermediği (zaman makinesi mümkün mü?) konusunda yapılan bilimsel araştırmalara önayak olan insanlardan biridir. Sung-Won Kim ile birlikte uzay zamanının “closed timelike curve” ler oluşturmasını önleyen (zamanda geriye yolculuk etmeyi imkânsız kılan) evrensel bir fiziksel mekanizma tanımladı. Ulvi Yurtsever ve Mike Morris ile birlikte sadece enerji durumuna uymayan kuantum hallerindeki kuantum  alanlarının aykırı Lorentzian solucandelilerin uzay zaman yapısının içerisinde varolabileceğini ispatlamıştır (çok geniş alanlara yayılan renolmalize edilmiş negative enerji). Bu, kuantum alanlarının böyle genişletilmiş negative enerjiye sahip olabilmesi üzerine yapılan araştırmaları tetiklemiştir. Thorne' un son araştırmaları, aykırı solucan deliklerinin içinden geçen kütlelerin paradokslara neden olamayacağını (zamanda yolculuk sağlandığında paradokslara neden olan başlangıç şartları olamaz) gösterdi. Genellemek gerekirse, zamanda yolculuk senaryolarında varsayılan paradokslar kesin bir fiziksel bağlamda formüle edilemez.

===Göreleli yıldızlar, Çok Kutuplu Momentler Ve Diğer Çalışmaları=== 
Thorne, Anna Zytkow ile birlikte [[kızıl devlerin]] ve [[nötron yıldızların]] varlıklarını öngördü. Göreli yıldızların atınım ve yaydıkları yer çekimi radyasyonları açıklayan teorinin temellerini attı.
[[Genel görelilik]] kuramını kullanarak kara deliklerin ve diğer göreli cisimlerin hareket ve devinim yasalarını türetti. Ayrıca evrenin genişleme hızını artırmak için gereken egzotik maddeyi teorik olarak buldu. Öğrencisi olan Clifford Will ile birlikte göreli kütleçekim teorileri üzerine yapılan deneylerin teorik olarak yorumlanmasının temellerini attı. Daha sonra öğrencisi Clifford Will bunu ilerletti. Güncel olarak klasik uzayın ve zamanın kuantum kütleçekim teorisinin kuantum köpüğüne dayanan temelleri üzerine çalışmaktadır.
.

==Yayınlar==
Thorne yer çekimi teorisi ve yüksek-enerji astrofiziği ile ilgili kitaplar yazmıştır.1973'te gravitation adlı kitabın yardımcı yazarlığını yapmıştır bu kitabı yazarken Charles Misner ve John Wheeler ile çalışmıştır.<ref>{{Kitap kaynağı
  | soyadı = Misner  | ad = Charles W. |yazar2=Kip S. Thorne |yazar3=John Archibald Wheeler   | başlık = Gravitation  | url = https://archive.org/details/gravitation0000misn_o3a5  | yayıncı = W. H. Freeman   |yer= San Francisco  |tarih=Eylül 1973  | isbn = 0-7167-0344-0 }}</ref>
1994'te  Black Holes and Time Warps: Einstein's Outrageous Legacy yayınlamıştır. Bu kitapla ödül kazanmıştır ve kitap 6 dile çevrilmiştir.2014'te Interstellar filminin bilimsel alt yapısının yazarlığını yapmıştır. Thorne'nin 150'den fazla makalesi gazetelerde yayınlanmıştır.

== Dış bağlantılar ==
* [http://www.its.caltech.edu/~kip/ Home page]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170308094825/http://www.its.caltech.edu/~kip/ |tarih=8 Mart 2017 }}
* [https://web.archive.org/web/20070703063220/http://www.ligo.caltech.edu/docs/G/G020325-00/G020325-00.pdf Crunch Time]
* [http://www.usd.edu/phys/courses/phys300/gallery/clark/thorne.html/ Founding Fathers of Relativity]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060811164147/http://www.usd.edu/phys/courses/phys300/gallery/clark/thorne.html/ |tarih=11 Ağustos 2006 }}

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}

{{Shaw Astronomi Ödülü sahipleri}}
{{Kavli Astrofizik Ödülü sahipleri}}
{{Nobel Fizik Ödülü}}
{{2017 Nobel Ödülü kazananlar}}
{{Otorite kontrolü}}

{{DEFAULTSORT:Thorne, Kip}}
[[Kategori:1940 doğumlular]]
[[Kategori:Amerikalı astronomlar]]
[[Kategori:Amerikalı ateistler]]
[[Kategori:Rusya Bilimler Akademisi'nin yabancı üyeleri]]
[[Kategori:Amerikalı Nobel Ödülü sahipleri]]
[[Kategori:Nobel Fizik Ödülü sahipleri]]
[[Kategori:Albert Einstein Madalyası sahipleri]]
[[Kategori:Parçacık fizikçileri]]
[[Kategori:Ulusal Bilimler Akademisi üyeleri]]
[[Kategori:Yaşayan insanlar]]
[[Kategori:Utah doğumlu bilim insanları]]
[[Kategori:Ateist fizikçiler]]
[[Kategori:21. yüzyıl Amerikalı fizikçileri]]
[[Kategori:Amerikalı görelilik teorisyenleri]]
[[Kategori:Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü öğretim üyeleri]]
[[Kategori:Cornell Üniversitesi öğretim üyeleri]]
[[Kategori:Amerikan Bilim ve Sanat Akademisi üyeleri]]
[[Kategori:Amerikan Fizik Topluluğu üyeleri]]
[[Kategori:Amerikan Felsefe Topluluğu üyeleri]]
[[Kategori:Princeton Üniversitesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Utah Üniversitesi öğretim üyeleri]]