Klima sayfasının kaynağını görüntüle

{{çoklu_sorun|{{üslup|tarih=Haziran 2020}}
{{kaynak yetersiz|tarih=Temmuz 2022}}}}
[[Dosya:2008-07-11 Air conditioners at UNC-CH.jpg|küçükresim|Bir binanın dışındaki klima kondenser üniteleri]]
[[Dosya:Mevrouw Klaasesz controleert de airconditioning in het koninklijk vertrek, Bestanddeelnr 252-2507.jpg|küçükresim|Tek kişilik oda olduğu için pencereye takılan klima]]

'''Klima''', elektrikli klima veya [[pasif soğutma]] ve havalandırmalı soğutma dahil olmak üzere çeşitli yöntemlerin kullanımıyla daha konforlu bir iç ortam elde etmek için kapalı bir alandaki havanın [[ısı]] ve [[nem]] miktarının kontrol edilmesi işlemidir. Klima, bir ortamın [[sıcaklık]], [[nem]] ve [[hava]] kalitesini kontrol eden ve istenilen iklim koşullarını sağlayan sistem ve teknikler ailesinin bir üyesidir.

Genellikle buhar sıkıştırmalı soğutma kullanan klimaların boyutları; araçlarda veya tek kişilik odalarda kullanılan küçük ünitelerden, büyük binalarda kullanılan devasa ünitelere kadar değişebilmektedir.<ref>{{Web kaynağı|tarih=27 Mart 2020|başlık=Cooling Tubes|url=https://earthshipbiotecture.com/cooling-tubes/|ölüurl=hayır|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=Earthship Biotecture|yayıncı=|arşivtarihi=28 Ocak 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210128013048/https://earthshipbiotecture.com/cooling-tubes/}}</ref><ref>{{Web kaynağı|başlık=Earth Tubes: Providing the freshest possible air to your building|url=http://www.ercshowcase.com/hvac/earth-tubes/|ölüurl=hayır|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=Earth Rangers Centre for Sustainable Technology Showcase|arşivtarihi=28 Ocak 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210128004436/http://www.ercshowcase.com/hvac/earth-tubes/}}</ref> [[Soğutma]] kadar ısıtma için de kullanılabilen ısı pompaları, çok soğuk iklimlerde giderek daha da yaygınlaşmaktadır. [[Uluslararası Enerji Ajansı|IEA]]'ya göre, 2018 yılı itibarıyla 1,6 milyar klima ünitesi kurulmuş olup, bu sayının 2050 yılına kadar 5,6 milyara ulaşması beklenmektedir.<ref name=":1" />

[[Birleşmiş Milletler]]; seçici gölgeleme, rüzgâr tutucular, daha iyi termal yalıtım ve pasif soğutma da dahil olmak üzere çeşitli teknikleri kullanarak [[İklim değişikliğini hafifletme|iklim değişikliğini hafifletmek]] için teknolojinin daha fazla [[Sürdürülebilirlik|sürdürülebilir]] hâle getirilmesi çağrısında bulunmuştur. Klimalarda kullanılan R-12 ve R-22 gibi CFC ve HCFC [[soğutucu]]ların, [[ozon tabakası]]na zarar verdiği görülmüş ve bunların yerini alması, ozon tabakasına daha az zarar vermesi için tasarlanan R-410A ve R-404A gibi HFC soğutucuları ise beklenen faydadan ziyade [[iklim değişikliği]]ni şiddetlendirmiştir.

Her iki sorun da onarımlar sırasında olduğu gibi soğutucu akışkanın atmosfere atılması nedeniyle olur. HFO soğutucu akışkanlar, çoğu yeni ekipmanda olmasa da bazılarında kullanılır, her iki sorunu da ozon hasar potansiyeli (ODP) sıfır ve HFC'lerin üç veya dört hanesine kıyasla tek veya çift hanelerde çok daha düşük küresel ısınma potansiyeli (GWP) ile çözer.

[[Dosya:Air Conditioner.jpg|küçükresim|sağ|Evlerde ve iş yerlerinde kullanılan günümüz kliması iç ünitesi]]
Klimalar; [[soğutma çevrimi]] kullanarak bir ortamı [[ısı]]dan arındıran (ortam sıcaklığını azaltan), ortamdaki fazla [[nem]]i alıp ortama taze hava sağlamak amacıyla tasarlanan cihazlardır. İnsanlar için ideal ortam sıcaklığı, bulunulan ortamdaki sıcaklık ve nem oranına bağlı olarak değişebilmektedir. Bu bağlamda ortamda bulunan aşırı nem, zaman zaman insanları sıcak havadan daha çok rahatsız eden bir durum olarak ortaya çıkabilmektedir. Çünkü ortamdaki nem oranı arttıkça insan vücudunun sıcaklık karşısındaki [[tepkime]]si yavaşlar. Örneğin 40&nbsp;°C sıcaklık ve %10 nispi neme sahip bir hava 30&nbsp;°C sıcaklık ve %80 nispi neme sahip bir havaya göre daha iyidir. Bu nedenle klimaların yalnızca havayı soğutması yeterli görülmemiş, aynı zamanda ortamdaki nem oranının ayarlanması için de çalışılmıştır. Bu işlemlerin yapılışı "klimalandırma" veya "iklimlendirme" olarak adlandırılabilir. Kullanılan donanım ise "klima" olarak (eng: air conditioner) adlandırılır.

==Klima türleri==

===Mini-split ve multi-split sistemler===
[[Dosya:GALANZ II.jpg|küçükresim|sağ|Evaporatör, iç ünite veya terminal, kanalsız split tip klimanın tarafı]]

Kanalsız sistemler (veya mini split) sistemler tipik olarak bir binanın tek veya birkaç odasına, kanalsız ve merkezi olmayan bir şekilde şartlandırılmış ve ısıtılmış hava sağlar.<ref>{{Web kaynağı|başlık=M-Series Contractor Guide|url=https://www.mitsubishipro.com/pdfs/m-series-catalog.pdf|ölüurl=hayır|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210318225607/https://www.mitsubishipro.com/pdfs/m-series-catalog.pdf|arşivtarihi=18 Mart 2021|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=Mitsubishipro.com|yayıncı=[[Mitsubishi Electric United States]]|sayfa=19}}</ref> Çok bölgeli veya multi-split sistemler, kanalsız sistemlerin yaygın bir uygulamasıdır ve her biri kendi iç ünitesine sahip olup aynı anda tek bir dış üniteden sekiz adede kadar odanın (bölge veya konum) birbirinden bağımsız olarak şartlandırılmasına izin verir. Çok bölmeli sistemlerdeki ana sorun, dış üniteyi iç ünitelere bağlamak için soğutucu hatlarının uzunluğudur.

İlk mini split sistemler 1954-1968'de [[Mitsubishi Electric]] ve [[Toshiba]] tarafından [[Japonya]]'da satıldı ve gelişiminin nedeni küçük ev boyutlarıydı.<ref>{{Web kaynağı|başlık=Air-conditioning Systems - Overview - Milestones|url=http://www.mitsubishielectric.com/bu/air/overview/milestones.html|ölüurl=hayır|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=[[Mitsubishi Electric]]|arşivtarihi=28 Şubat 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210228202327/http://www.mitsubishielectric.com/bu/air/overview/milestones.html}}</ref><ref>{{Web kaynağı|tarih=April 2016|başlık=Toshiba Carrier Global {{!}} Air conditioner {{!}} About Us {{!}} History|url=https://www.toshiba-carrier.co.jp/global/about/history.htm|ölüurl=hayır|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=Toshiba Carrier Corporation|yayıncı=[[Toshiba]]|arşivtarihi=9 Mart 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210309011149/https://www.toshiba-carrier.co.jp/global/about/history.htm}}</ref><ref>{{Web kaynağı|soyadı=|ad=|başlık=1920s–1970s {{!}} History {{!}} About|url=https://www.mitsubishielectric.com/en/about/history/1920s-70s/index.page|ölüurl=hayır|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=Mitsubishi Electric Global Website|yayıncı=[[Mitsubishi Electric]]|arşivtarihi=8 Mart 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210308111609/https://www.mitsubishielectric.com/en/about/history/1920s-70s/index.page}}</ref> Çok bölgeli kanalsız sistemler 1973'te [[Daikin]] tarafından icat edildi ve [[Değişken soğutucu akışlı|değişken soğutucu akışlı sistemler]] (daha büyük multi-split sistemler olarak da düşünülebilir) 1982'de Daikin tarafından icat edildi. Her ikisi de ilk olarak Japonya'da satıldı.<ref>{{Web kaynağı|başlık=History of Daikin Innovation {{!}} Corporate Information|url=https://www.daikin.com/corporate/overview/summary/history/digest/|ölüurl=hayır|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|website=[[Daikin]]|arşivtarihi=5 Haziran 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200605045033/https://www.daikin.com/corporate/overview/summary/history/digest/}}</ref> Değişken soğutucu akışkan akış sistemleri, bir [[hava işleyicisi]] tarafından merkezi tesis soğutması ile karşılaştırıldığında, büyük soğuk hava kanallarına, hava işleyicilerine ve soğutuculara olan ihtiyacı ortadan kaldırır; bunun yerine soğuk soğutucu akışkan, şartlandırılacak alanlardaki iç ünitelere çok daha küçük borular aracılığıyla taşınır. Böylece alt tavanların üzerinde daha az alan ve daha düşük bir yapısal etki sağlarken, aynı zamanda daha bireysel ve boşlukların bağımsız sıcaklık kontrolüne izin verir ve dış ve iç üniteler binaya yayılabilir.<ref>{{Haber kaynağı|soyadı=Feit|ad=Justin|tarih=20 Aralık 2017|başlık=The Emergence of VRF as a Viable HVAC Option|iş=BUILDINGS.com|yayıncı=Stamats Communications, Inc.|url=https://www.buildings.com/articles/28170/emergence-vrf-viable-hvac-option|erişimtarihi=12 Mayıs 2021|arşivtarihi=3 Aralık 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20201203234715/https://www.buildings.com/articles/28170/emergence-vrf-viable-hvac-option|ölüurl=hayır}}</ref> Değişken soğutucu akışlı iç üniteler, kullanılmayan alanlarda ayrı ayrı da kapatılabilir.

===Kanallı merkezî sistemler===
Bölünmüş sistemli merkezî klimalar, borulu soğutucu akışkanın ikisi arasında dolaştırıldığı iki [[ısı eşanjörü]]nden, ısının çevreye verildiği bir dış ünite ([[Kondenser (ısı transferi)|kondenser]]) ile bir iç ısı eşanjöründen ([[fan coil ünitesi]] kısaca FCU veya [[evaporatör]]) oluşur. FCU daha sonra [[Kanal (akış)|havalandırma kanalları]] ile soğutulacak mahallere bağlanır.<ref name=gov/>

== Klimaların Çalışma Prensipleri ==
[[Dosya:Heatpump.svg|küçükresim|upright=1.14|sağ|Klimalarda kullanılan soğutma çevrimi Şeması:<br/> 1) [[Kondansör]] (Yoğuşturucu)<br/> 2) Genişleme Vanası (Kısılma Vanası olarak da rastlanabilir)<br/>3) [[Evaporatör]] (Buharlaştırıcı)<br/>4) [[Gaz kompresörü|Kompresör]]]]
 
Klimanın çalışma yöntemi, belirli bir [[basınç]] altında bulunan [[sıvı]] hâldeki soğutucu akışkanın istenilen sıcaklıkta [[buhar]]laştırılması ve buhar hâlden tekrar sıvı hâle döndürülmesi şeklindedir. Çalışma prensibini [[Termodinamik|termodinamiğin ikinci kanunu]] açıklar.

Çevrim malzemesi olarak kullanılan [[gaz]] bir [[gaz kompresörü|kompresör]] aracılığıyla emilip sıkıştırılarak sıvılaştırılır. Sıkıştırma sırasında çıkan ısı bir fan vasıtası ile dış ortama atılır. Bu sıvı daha sonra genleşme valfi tarafından üzerindeki basıncın düşürülmesi ile bulunduğu ortamdan ısı çekerek [[gaz]] hâline dönüşür. Sıvı bu esnada bulunduğu ortamdan ısı çektiği için ortam sıcaklığını düşürmüş olur. Soğutma [[akışkan]]ı kompresör tarafından emilerek çevrim aynı şekilde tekrarlanır.
[[Dosya:Air conditioning unit-en.svg|küçükresim|upright=1.14|Pencere tipi klima iç yapısı]]

== Soğutucu Akışkanlar ==
{{Ana|Soğutucu Akışkanlar}}
Soğutma makinelerinde soğutucu akışkan olarak önceleri [[amonyak]] ve [[karbondioksit]] kullanılmıştır. Günümüzde ise [[freon]] kullanılmaktadır. Soğutucu akışkanlar şu özelliklere sahip olmalıdır:

* Buharlaşması ve sıvılaşması uygulanabilir [[basınç]]lar altında olmalıdır.
* Buharlaşma ısısı mümkün olduğunca düşük olmalıdır.
* Kimyasal olarak ayrışmamalı, yanmamalı, zehirli olmamalı ve [[metal]] yüzeylerle tepkimeye girmemelidir – paslandırmamalıdır.
* Düşük güç ile çalışabilmelidir.
* Maliyeti düşük olmalı ve kolay temin edilebilmelidir.
* Çevreyi kirletmemelidir.

En çok kullanılan soğutma akışkanları şunlardır:
* [[Freon]] 12
* [[Freon]] 22
* [[Freon]] 134a
* [[Freon]] 407c
* [[Freon]] 410A (Ozona zararsızdır) 407c'nin muadili olup daha verimli olduğundan 407c'nin yerini tamamen almıştır.
* [[Amonyak]] (Amonyak; patlayıcı, yanıcı ve zehirlidir)
* Freon 12
* Frigen 12
* Kaltron 12
* Genetron 12
* [[Kükürtdioksit]]

'''Freon 12''', freon gazının F11, F12, F13, F22, F502 gibi türleri vardır. Bileşiğinde C, Cl ve F bulunur. Çoğunlukla klima cihazlarında bu gaz kullanılır. F12'nin atmosferik basınçta kaynama noktası –29,8&nbsp;°C, donma noktası –157,78&nbsp;°C'dir. Yoğunluğu havanın yoğunluğundan büyüktür. [[Renk]]siz bir [[gaz]]dır.

* [[Freon]] 32

'''R-32 Gazın Özellikleri'''

HFC-32 olarak da bilinen R-32, CH₂F₂ formülüne sahip organik bir hidroflorokarbon bileşiğidir. Suda çözünmeyen, renksiz, kokusuz, hafif yanıcı bir gazdır. 
R-32'nin artan popülaritesinin birincil itici gücü, verimlilik ve düşük çevresel etki kombinasyonudur. 675 GWP'si ve 0 ODP'si ile R-32, CFC öncüllerine göre çevre üzerinde çok daha az etkiye sahiptir.

'''Artıları'''

R-32'nin başlıca faydaları, verimliliği ve R-22 gibi HCFC'lere ve R-410A gibi soğutucu akışkan karışımlarına göre azaltılmış çevresel etkisidir. Performansı ve çalışma özellikleri, R-410A'ya çok benzer, ancak Küresel Isınma Potansiyelinin kabaca üçte birine sahiptir.

'''Eksileri'''

Milyonlarca ünitenin güvenli bir şekilde kurulması ve kullanılması ve düşük yanma hızı nedeniyle R-32'nin gerçek ateşlemesinin çok zor olması nedeniyle R-32'nin hafif yanıcı olarak adlandırılması konusundaki endişeler son yıllarda azalmıştır.

İki soğutucunun çalışma basınçları arasındaki fark da not edilmelidir. Şiddetli olmasa da, fark önemsiz değildir.

Diğer bir potansiyel dezavantaj, R-32'nin bilinmeyen geleceğidir. Eski HFC'lere kıyasla düşük GWP'sine rağmen, 675, R-32'nin soğutucu akışkan ortamına girişini izleyen yıllarda geliştirilen soğutucu akışkanlarınkiyle karşılaştırıldığında oldukça yüksek bir sayıdır. R-1234yf ve R-1234ze gibi HFO'ların yanı sıra son yıllarda popülaritesi artan karbondioksit gibi doğal soğutucuların hepsinin Küresel Isınma Potansiyeli 5'in altında.

Performans açısından R-32 ve R-410A arasında çok az fark vardır, ancak R-32 önemli ölçüde daha verimlidir. Örneğin, R-32 üzerinde çalışan teorik bir 36" x 70" 2 sıralı kondenser, aynı gereksinimi karşılamak için R-410A üzerinde çalışan aynı bobinden %40 daha az soğutucu akışkana ihtiyaç duyacaktır.

== Soğutma yöntemleri ==
Soğutma veya klima tekniğinde üç yöntem uygulanır:
# '''Fiziksel Yöntem:''' Sıvılar buharlaşırken çevreden ısı çekerler, buharlaşan sıvının çevreden ısı çekmesi, ısı çekilen ortamın sıcaklığının düşmesine neden olur. Isı kaybının neden olduğu sıcaklık düşmesine ya da sıcaklık azalmasına soğuma denir. [[Fiziksel]] soğutma yönteminin [[endüstri]]de kullanılanlarının en önemlisi, soğurmada soğutma yöntemidir. Bu sistemde ısı [[enerji]]sinden yararlanılır. Herhangi [[mekanik]] parçası yoktur. Soğutma devresinde soğutucu olarak [[silikojel]] ve [[su]] kullanılır. [[Silika jel|Silikojel]] nem tutucu ya da emici siliko-sodyuma maddesel bir asitin etkimesiyle oluşur. Bu bileşik daha sonra yıkanıp kurutulabilir. Çok küçük tanecikler halinde soğutma devresine yerleştirilen silikojel amonyağı emer. Amonyak düşük sıcaklıklarda suda kolayca çözülür. Bu çözelti 65&nbsp;°C sıcaklıkta ısıtıldığı zaman buharlaşır ve sudan ayrışır. Suyun işlevi soğutma devresindeki amonyağı çözmektir. Sistem; soğurma cihazı, [[kondansör]] (''yoğuşturucu'') ve (''evaporatör'') buharlaştırıcıdan oluşur.
# '''Kimyasal Yöntem:''' Normal sıcaklıkta oldukları halde bazı [[kimyasal]] maddeler belirli aralarda birbirleriyle karıştırıldıkları zaman daha düşük sıcaklıklar elde edilebilir. Bunun nedeni karışım oluşurken çevreden bir miktar ısı alınmasıdır. Örneğin kar veya [[buz]]la [[yemek tuzu]] karıştırıldığında soğuma elde edilir. %65 kar veya buz,% 35 tuz (NaCl) karıştırıldığında ilk sıcaklık 0&nbsp;°C, karışım sıcaklığı –20&nbsp;°C'dir. %60 kar ya da buz %40 tuzun ilk sıcaklığı 0&nbsp;°C, karışım sıcaklığı –30&nbsp;°C'dir.
# '''Mekanik Yöntem:''' Mekanik yöntemle soğutma dışarıdan [[mekanik iş|iş]] verilerek soğutucu akışkanın basınç ve sıcaklığının yükseltilmesi esasına dayanır. Termodinamiğin 2. kanununa göre ters [[Carnot çevrimi]] prensibine göre çalışır.

== Klima ile ilgili kavramlar ==

* '''Nemli Hava:''' Çevremizi saran hava yalnızca N<sub>2</sub> ve O<sub>2</sub>'den oluşmaz, yüksek oranda su da bulundurur. Su buharı miktarı, çevre şartlarına bağlı olarak değişir. Havanın içerisindeki aşırı nem, insanlar için rahatsız edici boyutlardadır. Sıcaklığı aynı olmasına rağmen nem oranı yüksek hava, nem oranı düşük olandan daha çok rahatsız edicidir.
* ''' [[Mutlak nem]]:''' 1 m<sup>3</sup> nemli havanın içerdiği su buharı miktarının kuru hava miktarına oranına mutlak nem denir. Mutlak nemi 1&nbsp;kg kuru havanın içerdiği su buharı miktarı olarak da tanımlamak mümkündür.
* '''Bağıl Nem:''' Mevcut havada bulunan su buharı miktarının aynı sıcaklıkta doymuş havada bulunan su buharı miktarına oranıdır.
* '''Çiy Noktası:''' Havanın içindeki su buharının yoğuşmaya başladığı sıcaklıktır. Başka bir ifadeyle mevcut havanın, içindeki su buharı miktarını değiştirmeden doyma durumuna getirildiğinde ölçülen sıcaklığıdır.
* '''Yaş Termometre Sıcaklığı:''' Belirli bir su kütlesinin doygun olmayan hava tarafından etkilendiğini varsayalım, suyun
sıcaklığı bu havanın sıcaklığından daha büyük olursa sudan havaya ısı geçişi başlar ve su ağır ağır buharlaşarak soğur. Suyun sıcaklığı havanın sıcaklığına eşit olunca sudan havaya ısı akımı durur. Ancak hava doygunlaşmadığı için buharlaşma devam eder. Buharlaşmanın devam etmesi suyun sıcaklığının havanın sıcaklığının altına düşmesine neden olur. Bu durumda da havadan suya ters ısı akımı başlar. Belli bir noktadan sonra ısıl denge sağlanır. Havayla suyun arasındaki [[ısıl denge]]nin sağlandığı sıcaklığa [[termodinamik]]te ve klima tekniğinde '''yaş [[termometre]] sıcaklığı''' denir. Üzerine ıslak pamuk sarılmış bir termometrenin gösterdiği sıcaklık yaş termometre sıcaklığıdır. Kısaca mevcut havanın ısısını değiştirmeden doyma durumuna getirilerek ölçülen sıcaklığa yaş termometre sıcaklığı denir.
* '''Kritik Basınç:''' [[Gaz kompresörü|Kompresörün]] çalışması için gerekli olan basınçtır.

== İnverter Klima ==
DC motorlu değişken devirli klimalardır. AC motor akımlarından farklı olarak çalışan bu tarz klimalar enerji verimliliği ile elektrikten çekilen yükü azaltarak daha az enerji ile maksimum fayda sağlayan klimalara denir.

Birçok dünya devi klima üreticisi günümüzde inverter klima üretmektedir. -15 derecede bile performans veren klima türüdür. Bugün [[Avrupa Birliği]] üyelerinde satışı yasaklanan B Enerji Türü klimalara oranla %50 ila %70 oranda daha az enerji harcarlar.

2007 ve 2008 yılları arasında yaygınlaşma eğilimi gösteren ve 2010 yılı itibarıyla %99 oranında bütün markaların ürettiği bu klima tipi için bu terim birçok ülkede kullanılmaktadır.

Süper Inverter Terimi (Super Invertech)
DC motorların ([[Doğru akım motoru]]) daha sessiz çalıştırılarak elde edilen klima çalışma teknolojisinin genel adıdır. İnsan vücudunun yaydığı ısıdan kişilerin mekândaki yerini ve hareketlerini algılayan teknoloji sensörü ile klimadan üflenen havayı en ideal şekilde yönlendirir. Ortamda herhangi bir kişi olup olmadığını tespit ederek klimanın çalışmasını kontrol eder ve bu yolla yüksek enerji tasarrufu sağlar.

== Soğutma Birimi ==
Klimaların soğutma değerini ifade eden birim, kısaltılmış hâli [[BTU]] olan British Thermal Unit'tir. Watt ve Joule arasında direkt ilişki kurulabilen bu birim soğutma gücü için özellikle kullanılmaktadır. Soğutulacak odanın özellikleri, soğutma için gereken BTU değerini vermektedir. Aşağıda bir odayı soğutmak için verilmesi gereken BTU değerinin, odanın özelliklerinden nasıl etkilendiğini görebileceksiniz.

;Oda alanının BTU etkisi

::<math>\ BTU_{alan} = Genislik (m) \cdot Uzunluk (m) \cdot 337</math>

337 sayısı bölge katsayıdır. [[Türkiye]] için

* [[Akdeniz]] 445
* [[Doğu Anadolu Bölgesi]] 308
* [[Ege]] 423
* [[Güneydoğu Anadolu Bölgesi]] 462
* [[İç Anadolu Bölgesi]] 346
* [[Karadeniz]] 385
* [[Marmara]] 395 alınmalıdır.
;Pencerelerin BTU etkisi

::<math>\ BTU_{guney} = Guneye Bakan Pencere Alani \cdot Pencere Sayisi \cdot 870</math>

::<math>\ BTU_{kuzey} = Kuzeye Bakan Pencere Alani \cdot Pencere Sayisi \cdot 165</math>

::<math>\ BTU_{pencere} = BTU_{guney} + BTU_{kuzey}</math>

;Odayı paylaşan kişi sayısı

::<math>\ BTU_{insan} = KisiSayisi \cdot 400</math>

;Aletler ve aydınlatma araçlarının ürettiği ısı miktarı (Watt toplamı)

::<math>\ BTU_{alet} = Aletlerin Enerjisi \cdot 3,5</math>

::<math>\ BTU_{aydinlatma} = Aydinlatmanin Enerjisi \cdot 4,25</math>

* Bu değerlerin toplamı, genel soğutma ihtiyacını BTU olarak verecektir:

::<math>\ BTU_{oda} = BTU_{alan} + BTU_{pencere} + BTU_{insan} + BTU_{alet} + BTU_{aydinlatma} </math>

== Otomobil endüstrisinde klima ==

=== Otomobillerde kullanılan klimaların ana parçaları ===

* '''1. [[Kompresör|Kompresör (Sıkıştırıcı)]] :''' Sistemin içinde gaz halinde bulunan akışkanı yüksek basınçlı gaz haline dönüştürüp devreye pompalar.
* '''2. [[Kondenser]] (Yoğunlaştırıcı) :''' Yüksek basınç ve sıcaklıkta, gaz halindeki akışkanın yoğuşma gizli ısısını atarak sıvı hale geldiği yerdir.
* '''3. [[Evaporatör]] (Buharlaştırıcı) :''' Düşük basınç ve sıcaklıktaki sıvı akışkanın buharlaşma gizli ısısını ortamdan çekip akışkanın gaz haline geldiği yerdir.
* '''4. Receiver (Alıcı):''' Sistemin içinde dolaşan akışkanı depolar, içindeki nem ve pislikleri alır.
* '''5. Evaporatör Fanı :''' Elektrik motorundan aldığı tahrikle çalışan fan evaporatörün üzerinden aldığı soğuk havayı kanallara üfler
* '''6. Kondenser Fanı :''' Elektrik motorlu fan kondenser ısındığı zaman termostatı sayesinde devreye girerek soğutma yapar
* '''7. Kompresör Kasnağı :''' Motor kayışından aldığı tahrikle kompresörün çalışmasını sağlar

=== Klima kullanımının sürüş güvenliğine etkisi ===

Sıcaklığın 21 ile 27 derece arasında olduğu bir ortamda yapılan test sürüşünde otomobilin içine yerleştirilen [[hoparlör]]lerden zil çalması, [[korna]] sesleri, [[itfaiye]] sireni gibi sesler verilerek sürücünün bu sesleri zamanında duyup duymadığını kontrol etmek için bir pedala basması istenmiş. 27 dereceye ulaşıldığında sürücünün seslere gösterdiği [[reaksiyon]] süresinin % 20 ve daha da üzerinde oranlarda arttığı saptanmış. Ayrıca sıcaklık 27 derecedeyken 21 derecenin iki katı oranında sinyal dikkate alınmayarak atlanmış. Yüksek ısıdan etkilenen sürücünün 0,5 promil oranında [[alkol]] alan bir sürücüyle aynı durumda olduğu saptanmış. 
Birçok kazaya yol açan saniyelik uykunun %32'si yüksek sıcaklık nedeniyle meydana gelmektedir.

==Etki==
===Sağlık etkileri===
Sıcak havalarda klima, [[sıcak çarpması]], [[dehidrasyon]]'un aşırı [[terleme]] ve [[hipertermi]] ile ilgili diğer sorunları önleyebilir.<ref>{{Web kaynağı|tarih=2 Ocak 2019|başlık=Heat Stroke (Hyperthermia)|url=https://www.health.harvard.edu/a_to_z/heat-stroke-hyperthermia-a-to-z|urlerişimi=aboneli|ölüurl=hayır|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|website=[[Harvard Health]]|yayıncı=[[Harvard Health Publishing]]|arşivtarihi=29 Ocak 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210129121907/https://www.health.harvard.edu/a_to_z/heat-stroke-hyperthermia-a-to-z}}</ref> [[Isı dalgaları]] gelişmiş ülkelerdeki en ölümcül hava olayı türüdür. Klima (filtreleme, nemlendirme, soğutma ve dezenfeksiyon dahil), hastane ameliyathanelerinde ve uygun atmosferin hasta güvenliği ve refahı için kritik olduğu diğer ortamlarda temiz, güvenli, [[hipoalerjenik]] bir atmosfer sağlamak için kullanılabilir. Bazen [[alerji]]leri, özellikle [[küf]] olan kişiler tarafından evde kullanılması önerilir.

Bakımı kötü olan su soğutma kuleleri, [[Legionnaires hastalığından]] sorumlu bulaşıcı ajan olan ''[[Legionella pneumophila]]' gibi mikroorganizmaların büyümesini ve yayılmasını teşvik edebilir. Soğutma kulesi temiz tutulduğu sürece (genellikle [[klor]] işlemiyle), bu sağlık tehlikelerinden kaçınılabilir veya azaltılabilir. New York eyaleti, [[Legionella]]'ya karşı koruma sağlamak için soğutma kulelerinin tescili, bakımı ve test edilmesiyle ilgili gereksinimleri kodlamıştır.<ref>{{Web kaynağı|tarih=7 Haziran 2016|başlık=Subpart 4-1 - Cooling Towers|url=https://regs.health.ny.gov/content/subpart-4-1-cooling-towers|ölüurl=hayır|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|website=[[New York Codes, Rules and Regulations]]|arşivtarihi=13 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210513150257/https://regs.health.ny.gov/content/subpart-4-1-cooling-towers}}</ref>

===Çevresel etkiler===
Birçok ülke [[hidroflorokarbon]]ların tüketimini ve üretimini azaltmak için [[Kigali Değişikliği]]'ni henüz onaylamadığından, soğutucu akışkanlar [[ozon incelmesi]] ve [[iklim değişikliği]] dahil olmak üzere ciddi çevresel sorunlara neden oldu ve neden olmaya devam ediyor.<ref>{{Web kaynağı|soyadı=Gerretsen|ad=Isabelle|tarih=8 Aralık 2020|başlık=How your fridge is heating up the planet|url=https://www.bbc.com/future/article/20201204-climate-change-how-chemicals-in-your-fridge-warm-the-planet|ölüurl=hayır|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|website=[[BBC Future]]|arşivtarihi=10 Mayıs 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210510055033/https://www.bbc.com/future/article/20201204-climate-change-how-chemicals-in-your-fridge-warm-the-planet}}</ref>

Mevcut iklimlendirme, küresel olarak binalardaki [[enerji tüketimi]]nin %20'sini oluşturur ve iklim değişikliği ve teknoloji alımı nedeniyle iklimlendirme kullanımında beklenen artış, enerji talebinde önemli bir artışa neden olacaktır.<ref>{{Haber kaynağı|tarih=15 Mayıs 2018|başlık=Air conditioning use emerges as one of the key drivers of global electricity-demand growth|iş=[[International Energy Agency]]|url=https://www.iea.org/news/air-conditioning-use-emerges-as-one-of-the-key-drivers-of-global-electricity-demand-growth|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|arşivtarihi=18 Şubat 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210218023013/https://www.iea.org/news/air-conditioning-use-emerges-as-one-of-the-key-drivers-of-global-electricity-demand-growth|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Mutschler|ad1=Robin|soyadı2=Rüdisüli|ad2=Martin|soyadı3=Heer|ad3=Philipp|soyadı4=Eggimann|ad4=Sven|tarih=15 Nisan 2021|başlık=Benchmarking cooling and heating energy demands considering climate change, population growth and cooling device uptake|dergi=[[Applied Energy]]|cilt=288|sayı=|sayfalar=116636|doi=10.1016/j.apenergy.2021.116636|issn=0306-2619|doi-access=ücretsiz}}</ref> Sürekli iklimlendirmeye alternatifler arasında pasif soğutma, pasif güneş enerjisiyle soğutma doğal havalandırma, güneş kazancını azaltmak için çalışan gölgelikler, [[güneş kazancını]] azaltmak için ağaçlar, mimari gölgelikler, pencereler (ve pencere kaplamaları kullanmak) sayılabilir.

2018'de [[Birleşmiş Milletler]], iklim değişikliğini azaltmak için teknolojinin daha sürdürülebilir hale getirilmesi çağrısında bulundu.<ref>{{Haber kaynağı|tarih=30 Haziran 2019|başlık=Keeping cool in the face of climate change|iş=[[UN News]]|url=https://news.un.org/en/story/2019/06/1041201|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|arşivtarihi=6 Mart 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210306164328/https://news.un.org/en/story/2019/06/1041201|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Rapor kaynağı|url=https://rmi.org/wp-content/uploads/2018/11/Global_Cooling_Challenge_Report_2018.pdf|başlık=Solving the Global Cooling Challenge: How to Counter the Climate Threat from Room Air Conditioners|soyadı1=Campbell|ad1=Iain|soyadı2=Kalanki|ad2=Ankit|tarih=2018|yayıncı=[[Rocky Mountain Institute]]|soyadı3=Sachar|ad3=Sneha|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|arşivtarihi=14 Mart 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210314092139/https://rmi.org/wp-content/uploads/2018/11/Global_Cooling_Challenge_Report_2018.pdf|ölüurl=hayır}}</ref>

=== Ekonomik etkiler ===
Klima, özellikle 1970'lerden başlayarak Amerika Birleşik Devletleri'nin demografisinde çeşitli değişikliklere neden oldu:

* [[doğum oranı]] ilkbaharda 1970'lere kadar diğer mevsimlere göre daha düşüktü, ancak bu fark sonraki 30 yılda azaldı<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Barreca|ad1=Alan|soyadı2=Clay|ad2=Karen|soyadı3=Deschênes|ad3=Olivier|soyadı4=Greenstone|ad4=Michael|soyadı5=Shapiro|ad5=Joseph S.|tarih=1 Şubat 2016|başlık=Adapting to climate change: the remarkable decline in the U.S. temperature-mortality relationship over the 20th century|url=https://escholarship.org/content/qt08c6t2hs/qt08c6t2hs.pdf?t=pe6irw|dergi=Journal of Political Economy|cilt=124|sayı=1|doi=10.1086/684582|s2cid=15243377|erişimtarihi=13 Mayıs 2021|arşivtarihi=13 Mart 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200313053858/https://escholarship.org/content/qt08c6t2hs/qt08c6t2hs.pdf?t=pe6irw|ölüurl=hayır}}</ref>
* Yaz aylarında sıcak hava dalgasına maruz kalan bölgelerde daha yüksek olan yaz mevsimi [[ölüm oranı]] da dengelendi.
* [[Güneş Kemeri]], 20. yüzyılın başında Amerikalıların %24'ünün yaşadığı zaman, şimdi toplam ABD nüfusunun %30'unu içerir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Glaeser|ad1=Edward L.|soyadı2=Tobio|ad2=Kristina|tarih=April 2007|başlık=The Rise of the Sunbelt|url=https://www.nber.org/system/files/working_papers/w13071/w13071.pdf|dergi=Southern Economic Journal|cilt=74|sayı=3|sayfalar=610-643|doi=10.3386/w13071|erişimtarihi=31 Ocak 2020|doi-access=ücretsiz|arşivtarihi=29 Ocak 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210129234008/https://www.nber.org/system/files/working_papers/w13071/w13071.pdf|ölüurl=hayır}}</ref>
<ref name="R-32 Gazın özellikleri" {{haber kaynağı |soyadı1=Usta |ad1=Yaser |başlık=R-32 Gazın Özellikleri |url=https://www.7-24acilservis.com/r-32-gazin-ozellikleri/ |erişimtarihi=27 Mayıs 2022 |eser=R-32 Gazın özellikleri |yayıncı=7-24 Acil servis |tarih=27 Mayıs 2022 |kaynak=R-32 Gazın özellikleri}}</ref>

İlk olarak basın ve büyük fabrikalar gibi hedeflenen sektörlere fayda sağlamak için tasarlanan buluş, klima ile donatılmış yerlerde %24'e yakın verimlilik artışı iddiaları ile çalışmalarla hızla kamu kurum ve kuruluşlarına yayıldı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Nordhaus|ad=William D.|tarih=10 Şubat 2010|başlık=Geography and macroeconomics: New data and new findings|dergi=Proceedings of the National Academy of Sciences|cilt=103|sayı=10|sayfalar=3510-3517|doi=10.1073/pnas.0509842103|issn=0027-8424|pmc=1363683|pmid=16473945|doi-access=ücretsiz}}</ref>

== Ayrıca bakınız ==
* [[İklimlendirme]]
* [[Termodinamik]]
* [[HVAC]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

{{HVAC}}
{{Beyaz eşyalar}}
{{Çatı}}
{{Elektronik sistemler}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:İklimlendirme]]
[[Kategori:Taşıt parçaları]]
[[Kategori:Antik Mısır'da teknoloji]]
[[Kategori:Antik Roma'da teknoloji]]
[[Kategori:gaz teknolojileri]]
[[Kategori:beyaz eşyalar]]
[[Kategori:Soğutma teknolojisi]]
[[Kategori:ısıtma]]
[[Kategori:bina otomasyonu]]
[[Kategori:Amerika Birleşik Devletleri icatları]]
[[Kategori:1902 tanıtımları]]