Mars sayfasının kaynağını görüntüle

{{Diğer anlamı2|Mars}}
{{Gezegen bilgi kutusu
| name                     = Mars
| symbol                   = [[Dosya:Mars symbol (bold).svg|24px|alt=♂|Mars'ın astronomik sembolü]]
| image                    = Mars - August 30 2021 - Flickr - Kevin M. Gill.png
| alt                      = Mars, her iki kutupta da görülebilen koyu lekeler ve beyaz buzullarıyla kırmızı-turuncu bir küre olarak görünür.
| caption                  = Mars, [[Birleşik Arap Emirlikleri Mars Görevi|Hope]] yörünge aracı tarafından çekilen gerçek rengiyle.
| background               = Moccasin
| adjectives               = [[Marslı]]
| orbit_ref                =&hairsp;<ref name="VSOP87" />
| epoch                    = [[J2000]]
| aphelion                 = {{dönüştürme|249261000|km|AU|abbr=on|disp=x|<br />(|)}}<ref name="NasaFactSheet"/>
| perihelion               = {{dönüştürme|206650000|km|AU|abbr=on|disp=x|<br />(|)}}<ref name="NasaFactSheet"/>
| time_periastron          = 21 Tem 2022<ref name=horizons-perihelion>{{web kaynağı|url=https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons_batch.cgi?batch=1&COMMAND=%27499%27&START_TIME=%272022-06-10%27&STOP_TIME=%272022-07-05%27&STEP_SIZE=%273%20hours%27&QUANTITIES=%2719%27|başlık=HORIZONS Batch call for 2022 perihelion|yayıncı=Solar System Dynamics Group, Jet Propulsion Laboratory|tür=Perihelion occurs when rdot flips from negative to positive|erişimtarihi=7 Eylül 2021|arşivtarihi=8 Eylül 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210908011840/https://ssd.jpl.nasa.gov/horizons_batch.cgi?batch=1&COMMAND=%27499%27&START_TIME=%272022-06-10%27&STOP_TIME=%272022-07-05%27&STEP_SIZE=%273%20hours%27&QUANTITIES=%2719%27|ölüurl=hayır}}</ref>
| semimajor                = {{dönüştürme|227939366|km|AU|abbr=on|disp=x|<br />(|)}}<ref name="Allen2000"/>
| eccentricity             = {{val|0.0934}}<ref name="NasaFactSheet"/>
| period                   = {{dönüştürme|686,980|d|years|abbr=on|lk=out|disp=x|<br />(|; {{val|668.5991}}&nbsp;sol)}}<ref name="NasaFactSheet"/>
| synodic_period           = {{dönüştürme|779,94|d|years|abbr=on|lk=out|disp=x|<br />(|)}}<ref name="Allen2000">{{Kitap kaynağı |soyadı1=Allen |ad1=Clabon Walter |url=https://books.google.com/books?id=4SWENr1tIJ0C&pg=PA294 |başlık=Allen's Astrophysical Quantities |soyadı2=Cox |ad2=Arthur N. |tarih=2000 |yayıncı=Springer Science & Business Media |isbn=978-0-387-95189-8 |sayfalar=294|dil=İngilizce|erişim-tarihi=18 Mayıs 2022 |arşiv-tarihi=1 Mart 2024 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20240301160836/https://books.google.com/books?id=4SWENr1tIJ0C&pg=PA294#v=onepage&q&f=false |ölüurl=hayır}}</ref>
| avg_speed                = 24,07 km/s<br />(86.430 km/sa; 53.700 mil)<ref name="NasaFactSheet"/>
| mean_anomaly             = 19,412°<ref name="NasaFactSheet"/>
| inclination              = [[Tutulum]]a 1,850°<br/>[[Güneş]] [[ekvator]]una 5,65°<br/>[[Değişmeyen düzlem]]e 1,63°<ref name="meanplane" />
| asc_node                 = {{val|49.57854|u=°}}<ref name="NasaFactSheet"/>
| arg_peri                 = {{val|286.5|u=°}}<ref name="Allen2000"/>
| satellites               = [[Mars'ın uyduları|2]] ([[Phobos (uydu)|Phobos]] ve [[Deimos (uydu)|Deimos]])
| allsatellites = yes
| physical_characteristics = yes
| equatorial_radius        = 3.396,2 ± 0,1 km{{efn|name=best-fit ellipsoid}}&thinsp;<ref name="Seidelmann2007" /><br />(2.110,3 ± 0,1 mil; 0,533 Dünya)
| polar_radius             = 3.376,2 ± 0,1 km{{efn|name=best-fit ellipsoid}}&thinsp;<ref name="Seidelmann2007" /><br />(2.097,9 ± 0,1 mil; 0,531 Dünya)
| mean_radius              = 3.389,5 ± 0,2 km{{efn|name=best-fit ellipsoid}}&thinsp;<ref name="Seidelmann2007" /><br />(2.106,1 ± 0,1 mil)
| flattening               = 0,00589 ± 0,00015<!-- calculated from data in ref name="Seidelmann2007" -->
| surface_area             = {{val|1.4437e8|u=km2}}<ref>{{Kitap kaynağı|ad1=Peter|soyadı1=Grego|başlık=Mars and How to Observe It|url=https://books.google.com/books?id=A3IMq5TTRP4C&pg=PA3&dq=Mars+surface+area+144,798,500+km2&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJ8eDuvt3XAhVS1GMKHVxECKkQ6AEIKDAA#v=onepage&q=Mars%2520surface%2520area%2520144%252C798%252C500%2520km2&f=false|yayıncı=Springer Science & Business Media|tarih=6 Haziran 2012|isbn=9781461423027|ile=Google Books}}</ref><br />(0,284 Dünya)<!--144,371,391 km2 in [http://www.peeep.us/7437231b] -->
| volume                   = {{val|1.63118|e=11|u=km3}}<ref name=lodders1998 /><br />(0,151 Dünya)
| mass                     = {{val|6.4171|e=23|u=kg}}<ref name=konopliv2011 /><br />(0,107 Dünya)
| density                  = 3,9335 g/cm<sup>3</sup><ref name="lodders1998" />
| surface_grav             = {{cvt|3,72076|m/s2|g0|4|lk=out}}<ref name="Hirt2012">{{Dergi kaynağı|başlık=Kilometer-resolution gravity field of Mars: MGM2011|dergi=Planetary and Space Science|soyadı1=Hirt|ad1=C.|soyadı2=Claessens|ad2=S. J.|soyadı3=Kuhn|ad3=M.|soyadı4=Featherstone|ad4=W. E.|cilt=67|sayı=1|sayfalar=147-154|tarih=Temmuz 2012|doi=10.1016/j.pss.2012.02.006|bibcode=2012P&SS...67..147H|hdl=20.500.11937/32270|url=https://espace.curtin.edu.au/bitstream/20.500.11937/32270/2/173469_Hirt2012_MGM2011_PSS_av%5b1%5d%20updated.pdf|erişim-tarihi=25 Ağustos 2019|arşiv-tarihi=1 Mart 2024|arşiv-url=https://web.archive.org/web/20240301160101/https://espace.curtin.edu.au/bitstream/handle/20.500.11937/32270/173469_Hirt2012_MGM2011_PSS_av&#91;1&#93;%20updated.pdf;jsessionid=1E3221E0465842BF0C2907102AA4216B?sequence=2|ölüurl=hayır|issn=0032-0633}}</ref>
| moment_of_inertia_factor = {{val|0.3644|0.0005}}<ref name="konopliv2011"/>
| escape_velocity          = {{dönüştürme|5,027|km/s|km/h|abbr=on|disp=x|<br />(|)}}<ref>{{Dergi kaynağı |soyadı1=Jackson |ad1=Alan P. |soyadı2=Gabriel |ad2=Travis S. J. |soyadı3=Asphaug |ad3=Erik I. |tarih=1 Mart 2018 |başlık=Constraints on the pre-impact orbits of Solar system giant impactors |url=http://academic.oup.com/mnras/article/474/3/2924/4628057 |dergi=Monthly Notices of the Royal Astronomical Society |dil=İngilizce|cilt=474 |sayı=3 |sayfalar=2924-2936|doi=10.1093/mnras/stx2901 |issn=0035-8711 |arxiv=1711.05285 |erişim-tarihi=23 Nisan 2022 |arşiv-tarihi=23 Nisan 2022 |arşiv-url=https://web.archive.org/web/20220423021614/https://academic.oup.com/mnras/article/474/3/2924/4628057 |ölüurl=hayır}}</ref>
| rotation                 = 1,02749125 gün<ref>{{web kaynağı |soyadı1=Allison |ad1=Michael |soyadı2=Schmunk |ad2=Robert |başlık=Mars24 Sunclock — Time on Mars |url=https://www.giss.nasa.gov/tools/mars24/help/notes.html |website=NASA GISS |erişimtarihi=19 Ağustos 2021 |arşivtarihi=24 Ocak 2017 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20170124071608/https://www.giss.nasa.gov/tools/mars24/help/notes.html |ölüurl=hayır}}</ref><br /> {{SAG|24|39|36}}
| sidereal_day             = 1,025957[[Gün|g]]<br />{{SAG|24|37|22,7}}<ref name="lodders1998" />
| rot_velocity             = {{dönüştürme|0,241|km/s|m/s km/h|order=out|abbr=on|disp=x|<br />(|)}}<ref name="NasaFactSheet"/>
| axial_tilt               = {{val|25.19|u=°}} (yörünge düzlemine)<ref name="NasaFactSheet"/>
| right_asc_north_pole     = {{val|317.269|u=°}}<ref name="iau2015">{{Dergi kaynağı |soyadı1=Archinal |ad1=B. A. |soyadı2=Acton |ad2=C. H. |soyadı3=A'Hearn |ad3=M. F. |soyadı4=Conrad |ad4=A. |soyadı5=Consolmagno |ad5=G. J. |soyadı6=Duxbury |ad6=T. |soyadı7=Hestroffer |ad7=D. |soyadı8=Hilton |ad8=J. L. |soyadı9=Kirk |ad9=R. L. |soyadı10=Klioner |ad10=S. A. |soyadı11=McCarthy |ad11=D. |soyadı12=Meech |ad12=K. |soyadı13=Oberst |ad13=J. |soyadı14=Ping |ad14=J. |soyadı15=Seidelmann |ad15=P. K. |tarih=2018 |başlık=Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2015 |url=http://link.springer.com/10.1007/s10569-017-9805-5 |dergi=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |dil=İngilizce|cilt=130 |sayı=3 |sayfa=22 |doi=10.1007/s10569-017-9805-5 |bibcode=2018CeMDA.130...22A |issn=0923-2958}}</ref>
| declination              = {{val|54.432|u=°}}<ref name="iau2015"/>
| albedo                   = 0,170 ([[geometrik albedo|geometrik]])<ref name="MallamaMars" /><br />0,25 ([[Bond albedo|Bond]])<ref name="nssdc" />
| single_temperature       = {{cvt|209|K|°C|0}} ([[Etkin sıcaklık|siyah cisim sıcaklığı]])<ref name="American Chemical Society 2013">{{web kaynağı | başlık=Atmospheres and Planetary Temperatures | website=American Chemical Society | tarih=18 Temmuz 2013 | url=https://www.acs.org/climatescience/energybalance/planetarytemperatures.html | erişimtarihi=3 Ocak 2023| arşivurl=https://web.archive.org/web/20230127144936/https://www.acs.org/climatescience/energybalance/planetarytemperatures.html
 |arşivtarihi=27 Ocak 2023}}</ref>
| magnitude                = -2,94 ile +1,86 arası<ref Name="MallamaSky" />
| angular_size             = 3,5–25,1″<ref name="nssdc" />
| abs_magnitude            = -1,5<ref name="IMCCE">{{web kaynağı | başlık=Encyclopedia - the brightest bodies | website=IMCCE | url=https://promenade.imcce.fr/en/pages5/572.html | erişimtarihi=29 Mayıs 2023 | arşivtarihi=24 Temmuz 2023 | arşivurl=https://web.archive.org/web/20230724225002/https://promenade.imcce.fr/en/pages5/572.html |ölüurl=hayır}}</ref>
| temperatures = yes
| temp_name1   = [[Kelvin]]
| min_temp_1   = 130&nbsp;K
| mean_temp_1  = 210&nbsp;K<ref name="nssdc" />
| max_temp_1   = 308&nbsp;K
| temp_name2   = [[Celsius]]
| min_temp_2   = −110&nbsp;°C<ref name=hot/>
| mean_temp_2  = -60&nbsp;°C<ref name=Marstemp>{{Web kaynağı |soyadı1=Sharp |ad1=Tim |soyadı2=Gordon |ad2=Jonathan |soyadı3=Tillman |ad3=Nola |tarih=31 Ocak 2022 |başlık=What is the Temperature of Mars? |url=https://www.space.com/16907-what-is-the-temperature-of-mars.html |erişimtarihi=14 Mart 2022 |website=Space.com |dil=İngilizce|arşivtarihi=22 Nisan 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200422175412/https://www.space.com/16907-what-is-the-temperature-of-mars.html |ölüurl=hayır}}</ref>
| max_temp_2   = 35&nbsp;°C<ref name=hot />
| temp_name3   = [[Fahrenhayt]]
| min_temp_3   = −226&nbsp;°F<ref name=cold />
| mean_temp_3  = −82&nbsp;°F
| max_temp_3   = 95&nbsp;°F<ref name=hot />
| atmosphere   = yes
| atmosphere_ref =<ref name="nssdc" /><ref name="barlow08" />
| surface_pressure = 0,636 (0,4–0,87)&nbsp;[[Pascal (birim)|kPa]]<br />0,00628 [[Atmosfer (birim)|atm]]
| atmosphere_composition = {{Yalın liste|
* %95,97 [[karbondioksit]]
* %1,93 [[argon]]
* %1,89 [[azot]]
* %0,146 [[oksijen]]
* %0,0557 [[karbonmonoksit]]
* %0,0210 [[su buharı]]
* %0,0100 [[azot oksit]]
* %0,00025 [[neon]]
* %0,00008 [[ağır su]]
* %0,00003 [[kripton]]
* %0,00001 [[ksenon]]
}}
}}
'''Mars''' (Eski Türkçede '''Bakır Sokım''',<ref name="ercilasun" /> '''Merih'''<ref name=":0" />), [[Güneş Sistemi]]'nin [[Güneş]]'ten itibaren dördüncü [[gezegen]]i. [[Roma mitolojisi]]ndeki savaş tanrısı [[Mars (mitoloji)|Mars]]'a ithafen adlandırılmıştır. [[Yüzey]]indeki yaygın [[demiroksit|demir oksit]]ten dolayı [[Kırmızı|kızılımsı]] bir görünüme sahip olduğu için "Kızıl Gezegen" olarak da bilinmektedir.

İnce bir [[atmosfer]]i olan Mars gerek [[Ay]]'daki gibi [[meteor krateri|meteor kraterlerini]], gerekse [[Dünya]]'daki gibi [[volkan]], [[vadi]], [[çöl]] ve [[kutup bölgeleri]]ni içeren çehresiyle bir [[karasal gezegen]]dir. Ayrıca dönme periyodu ve [[mevsim]] dönemleri [[Dünya]]’nınkine çok benzer. 2 adet uydusu bulunmaktadır.

Mars’taki Olimpos Dağı ([[Olympus Mons]], yüksekliği 21 km) , [[Güneş Sistemi]]’nde bilinen en yüksek dağdır ve Marineris Vadisi ([[Valles Marineris]], uzunluğu 4.000 km) adı verilen kanyon en büyük kanyondur. Ayrıca Haziran 2008’de Nature dergisinde yayımlanan üç makalede açıklandığı gibi, Mars’ın kuzey yarımküresinde 10.600 km uzunluğunda ve 8.500 km genişliğindeki dev bir meteor kraterinin varlığı saptanmıştır. Bu krater, bugüne kadar keşfedilmiş en büyük meteor kraterinin (Ay'ın güney kutbu kısmındaki Atkien Havzası) dört misli büyüklüğündedir.<ref>Ashley Yeager (July 19, 2008). "[http://www.sciencenews.org/view/generic/id/33622/title/Impact_may_have_transformed_Mars_ Impact May Have Transformed Mars] {{Webarşiv|url=https://archive.today/20120914153420/http://www.sciencenews.org/view/generic/id/33622/title/Impact_may_have_transformed_Mars_ |tarih=14 Eylül 2012 }}". ScienceNews.org.</ref><ref>Ian Sample (June 26,2008). "[http://www.guardian.co.uk/science/2008/jun/26/mars.asteroid?gusrc=rss&feed=science Cataclysmic impact created north-south divide on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080628030623/http://www.guardian.co.uk/science/2008/jun/26/mars.asteroid?gusrc=rss&feed=science |tarih=28 Haziran 2008 }}". Science @ guardian.co.uk.</ref>

Mars, Dünya hariç tutulursa, hâlen Güneş Sistemi’ndeki gezegenler içinde sıvı su ve yaşam içermesi en muhtemel [[gezegen]] olarak görülmektedir.<ref>Trudy E. Bell and Tony Phillips (March 12, 2002). " [http://science.nasa.gov/headlines/y2002/12mar%5Fwaterplanet.htm Once Upon a Water Planet] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080601051757/http://science.nasa.gov/headlines/y2002/12mar_waterplanet.htm |tarih=1 Haziran 2008 }} ".Science @ NASA. Retrieved on 2008-06-21.</ref> Mars Express ve Mars Reconnaissance Orbiter keşif projelerinin [[radar]] verileri gerek kutuplarda (Temmuz 2005)<ref name="esa.int">{{Web kaynağı |url=http://www.esa.int/SPECIALS/Mars_Express/SEMGKA808BE_0.html |başlık=Water ice in crater at Martian north pole |erişimtarihi=7 Şubat 2009 |arşivurl=https://www.webcitation.org/6B75zjwiu?url=http://www.esa.int/SPECIALS/Mars_Express/SEMGKA808BE_0.html |arşivtarihi=2 Ekim 2012 |ölüurl=hayır }}</ref> gerekse orta bölgelerde (Kasım 2008)<ref name="jsg.utexas.edu">{{Web kaynağı |url=http://www.jsg.utexas.edu/news/rels/112008.html |başlık=Scientists Discover Concealed Glaciers on Mars at Mid-Latitudes |erişimtarihi=7 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110725200229/http://www.jsg.utexas.edu/news/rels/112008.html |arşivtarihi=25 Temmuz 2011 |ölüurl=evet}}</ref> geniş miktarlarda su buzlarının var olduğunu ortaya koymuş bulunmaktadır. 31 Temmuz 2008’de [[Phoenix (uzay gemisi)|Phoenix Mars Lander]] adlı robotik uzay gemisi Mars toprağının sığ bölgelerindeki su buzlarından örnekler almayı başarmıştır.<ref>NASA (2008-07-31). "[http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080731.html NASA Spacecraft Confirms Martian Water, Mission Extended] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120418005710/http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080731.html |tarih=18 Nisan 2012 }}". Science @ NASA.</ref>

Günümüzde, Mars, yörüngelerine oturmuş üç [[uzay gemisi]]ne evsahipliği yapmaktadır: ''Mars Odyssey'', ''Mars Express'' ve ''Mars Reconnaissance Orbiter''. Mars, Dünya hariç tutulursa, Güneş Sistemi’ndeki herhangi bir sıradan gezegenden ibaret değildir. Yüzeyi pek çok uzay aracına ev sahipliği yapmıştır. Bu uzay araçlarıyla elde edilen jeolojik veriler şunu ortaya koymuştur ki, Mars önceden su konusunda geniş bir çeşitliliğe sahipti; hatta geçen on yıllık süre sırasında gayzer (kaynaç) türü su fışkırma veya akıntıları meydana gelmişti.<ref>"[http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110807005557/http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html |tarih=7 Ağustos 2011 }}". NASA/JPL. 2006-12-06.</ref> NASA’nın Mars Global Surveyor projesi kapsamında sürdürülen incelemeler Mars’ın güney kutbu buz bölgesinin geri çekilmiş olduğunu ortaya koymuştur.<ref>Webster, G.; Beasley, D. (2005-09-20). "[http://mpfwww.jpl.nasa.gov/mgs/newsroom/20050920a.html Orbiter's Long Life Helps Scientists Track Changes on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070430085506/http://mpfwww.jpl.nasa.gov/mgs/newsroom/20050920a.html |tarih=30 Nisan 2007 }}". NASA.</ref> Bilim insanları, 2006'da Mars yörüngesine oturtulan "Mars Reconnaissance Orbiter" (Mars Yörünge Kaşifi) uydusundan alınan veriler sonucu, Mars'ta sıcak aylarda tuzlu su akıntılarının oluştuğunu bildirmişlerdir.<ref name="ntv.com.tr">{{Web kaynağı |url=http://www.ntv.com.tr/teknoloji/nasa-marstasu-kaniti-bulduk,1UVZa5Kw5EerluD_CKhNvA |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Eylül 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150930003152/http://www.ntv.com.tr/teknoloji/nasa-marstasu-kaniti-bulduk,1UVZa5Kw5EerluD_CKhNvA |arşivtarihi=30 Eylül 2015 |ölüurl=hayır}}</ref>

Mars'ın 1877 yılında astronom Asaph Hall tarafından keşfedilen [[Phobos (uydu)|Phobos]] ve [[Deimos (uydu)|Deimos]] adları verilmiş, düzensiz biçimli iki küçük uydusu vardır. Mars Dünya'dan çıplak gözle görülebilmektedir. "Görünür [[Kadir (astronomi)|kadir]]"i −2,9’a<ref name="daw">David R. Williams (September 1, 2004). "[http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html Mars Fact Sheet] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100612092806/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html |tarih=12 Haziran 2010 }}". National Space Science Data Center. NASA.</ref> ulaşır ki bu, çıplak gözle çoğu zaman [[Jüpiter (gezegen)|Jüpiter]] Mars’tan daha parlak görünmesine karşın; ancak [[Venüs]], [[Ay]] ve [[Güneş]]’çe aşılabilen bir parlaklıktır.

== Etimoloji ve adlandırma ==
Mars adı, [[Roma mitolojisi]]nde yer alan savaş tanrısı [[Mars (mitoloji)|Mars]] kökenlidir<ref>"Mars". ''Oxford English Dictionary'' (3rd ed.). Oxford University Press. Eylül 2005.</ref> ve Mart ayı ile eş kökenli olmaktadır. Bu isim gezegenin kırmızı renginin kan ile bağdaşlaştırılması dolayısıyla verilmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Planets|başlık=Planetary Names: Planet and Satellite Names and Discoverers|erişimtarihi=6 Mayıs 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140821014052/http://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Planets|arşivtarihi=21 Ağustos 2014|ölüurl=hayır}}</ref>

Dünyadaki pek çok [[dil]]de gezegeni tanımlamak için bu köke dayanan isimler kullanılmakla birlikte, bazı dillerde farklı isimlendirmeler mevcut olmaktadır. [[Yunanca]]da yer alan Ἄρης (''[[Ares|Arēs]]'') kelimesi bu dilde gezegeni tanımlamak için kullanılmaktadır ve Mars'ın coğrafyası ile ilgili araştırmalar yürüten bir bilim dalı olan [[areoloji]] bu kökten türetilmiştir.<ref>[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.04.0057:entry=*%29%2Farhs<nowiki> Ἄρης]. Liddell, Henry George; Scott, Robert; </nowiki>''A Greek–English Lexicon'' at the Perseus Project]</ref>

Gezegenin kırmızı rengine atfen [[Arapça]]da Mars için ateş ile ilişkili مريخ (''merrîh'')<ref>{{Web kaynağı | url = https://naci.cagdassozluk.com/osmanlica-turkce-sozluk-madde-13539.html | başlık = Merrîh | erişimtarihi = 4 Mart 2021 | tarih =  | çalışma =  | yayıncı = lugatinaci.com | arşivurl = https://web.archive.org/web/20211016111635/https://naci.cagdassozluk.com/osmanlica-turkce-sozluk-madde-13539.html | arşivtarihi = 16 Ekim 2021 | ölüurl = }}</ref> kelimesi kullanılmaktadır. Bu kullanım [[Farsça]], [[Urduca|Urdu]], [[Malayca]] ve [[Svahili]] dillerinde de kullanılmakta olup, Türkçede de eskimiş olan "Merih" şekliyle bulunmaktadır.<ref name=":0">{{Web kaynağı|url=http://www.tubaterim.gov.tr/|başlık=mars|erişimtarihi=|tarih=|çalışma=|yayıncı=TÜBA|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200508105918/http://www.tubaterim.gov.tr/|arşivtarihi=8 Mayıs 2020|ölüurl=hayır}}</ref> [[Kâşgarlı Mahmud]]'un Türkçe-Arapça sözlüğü [[Dîvânu Lugâti't-Türk]] eserinde Mars için ''Bakır Sokım'' kelimesi kullanılmıştır.<ref name="ercilasun" /> Arapça "düşen, düşük" anlamına gelen ساقط (''sāḳiṭ'')&nbsp;sözcüğünden alıntı olan Sakıt,<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.nisanyansozluk.com/kelime/sak%C4%B1t | başlık = sakıt | erişimtarihi =  | tarih =  | çalışma =  | yayıncı = [[Nişanyan Sözlük]] | arşivurl = https://web.archive.org/web/20241214190225/https://www.nisanyansozluk.com/kelime/sak%C4%B1t | arşivtarihi = 14 Aralık 2024}}</ref> eskimiş bir kelime olup Mars anlamına gelmektedir.<ref name=":0" /> Çincede yer alan ve ateş yıldızı anlamına gelen 火星 ([[Pinyin]]: ''Huǒxīng'') sözcüğü ise kendine [[Korece]], [[Japonca]] ve [[Vietnamca]]da kullanım edinmiştir.

== Fiziksel özellikler ==
Mars'ın yarıçapı Dünya'nınkinin yaklaşık yarısı kadardır. Yoğunluğu [[Dünya]]'nınkinden daha az olup, hacmi Dünya'nın hacminin %15'i, kütlesi ise Dünya'nınkinin %11'i kadardır. Mars'ın [[Merkür]]'den daha büyük ve daha ağır olmasına karşılık, [[Merkür]] ondan daha yoğundur. Bu yüzden Merkürün yüzeyindeki yerçekimi Mars'ınkinden daha fazladır. Mars, boyutu, kütlesi ve yüzeyindeki yerçekimi bakımından Dünya ile Ay arasında yer alır. Mars yüzeyinin kızıl-turuncu görünümü [[hematit]] ya da pas adıyla tanınan [[demiroksit]]ten (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>) kaynaklanır.<ref>Peplow, Mark. "[http://www.bioedonline.org/news/news-print.cfm?art=953 How Mars got its rust] {{Webarşiv|url=https://archive.today/20120914153630/http://www.bioedonline.org/news/news-print.cfm?art=953 |tarih=14 Eylül 2012 }}".</ref>

=== Jeoloji ("arkeoloji") ===
[[Dosya:4_Terrestrial_Planets_Size_Comp_True_Color.png|küçükresim|sol|Dört "karasal gezegen"in<ref>[[Karasal gezegen]]</ref> boyutlarının mukayesesi: Soldan sağa doğru Merkür, Venüs, Dünya ve Mars]]

[[Dosya:MarsTopoMap-PIA02031 modest.jpg|küçükresim|sol|Mars’ın üstteki topoğrafik haritasında daha ziyade volkanik platolar (kırmızı) ve çarpışma havzaları (mavi) hakim görünmektedir.]]Uydu gözlemleri ile Mars meteorlarının incelenmesi Mars yüzeyinin esas olarak [[bazalt]]tan oluştuğunu göstermektedir. Bazı kanıtlar Mars yüzeyinin bir kısmının tipik bazalttan ziyade, yeryüzündeki [[andezit]] kayalarının benzeri olabilecek zengin [[silisyum]] oluşumlarından meydana geldiğini göstermektedir; fakat gözlemlerdeki veriler bunların silisli cam olduğu şeklinde de yorumlanabilir. Her ne kadar Mars'ın asli manyetik alanı yoksa da, gözlemler gezegen kabuğunun parçalarının vaktiyle iki kutuplu bir manyetik alanın etkisinde bulunmuş olduğunu göstermektedir. Minerallerde gözlemlenen bu paleomanyetizm yeryüzünün okyanus diplerinde bulunan tabakalarındakilere çok benzer özelliklere sahiptir. 1999'da ortaya atılan ve 2005'te ''Mars Global Surveyor'' verileriyle yeniden gözden geçirilen bir teoriye göre bu tabakalar, Mars'ta 4 milyar yıl önce, manyetik kutuplaşmanın yani manyetik alanın henüz etkin olduğu dönemde mevcut olan tektonik plakaların kanıtıdır.<ref>Goddard Space Flight Center. "[http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2005/mgs_plates.html New Map Provides More Evidence Mars Once Like Earth] {{Webarşiv|url=https://archive.today/20120914153601/http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2005/mgs_plates.html |tarih=14 Eylül 2012 }}".</ref>

Gezegenin iç yapısına ilişkin güncel modellere göre, gezegen, esas olarak demir ve %&nbsp;14-17 civarında sülfürden oluşan, yarıçapı yaklaşık 1480&nbsp;km olan bir çekirdek bölgesi içerir. Bu demir sülfür (FeS) bileşiği kısmen akışkandır. Çekirdek, günümüzde etkin olmadığı görülen, gezegendeki birçok [[tektonik]] ve [[volkan]]ik oluşumlardan oluşmuş bir [[silikat]] [[Manto (jeoloji)|manto]]suyla çevrilidir. Gezegenin kabuğunun ortalama kalınlığı 50&nbsp;km olup, azami kalınlığı 120&nbsp;km civarındadır.<ref>Dave Jacqué (2003-09-26). "[http://www.anl.gov/Media_Center/News/2003/030926mars.htm APS X-rays reveal secrets of Mars' core] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060109125753/http://www.anl.gov/Media_Center/News/2003/030926mars.htm |tarih=9 Ocak 2006 }}" (in English). Argonne National Laboratory.</ref> Dünya'nın ortalama kalınlığı 40&nbsp;km olan kabuğu, her iki gezegenin boyutları göz önüne alındığında Mars'ınkine göre üç misli daha ince kalır.
 
Mars'ın temel [[jeoloji]]k devirleri şunlardır:
* Nuh Devri: Devre bu ad, Mars'ın güney yarımküresindeki bir bölgenin Nuh'un Toprağı (''Noachis Terra'') olarak adlandırılması nedeniyle verilmiştir. Mars'ın en eski yüzey oluşumuna ilişkin devirdir, 3,8 milyar yıl öncesi ile 3,5 milyar yıl öncesi arasındaki dönemi kapsar. Nuh Devri yüzeyleri birçok büyük [[çarpma krateri|çarpma kraterleriyle]] oyulmuş haldedir. Tharsis volkanik [[Yayla|plato]] bölgesinin bu devirdeki büyük bir sıvı su baskınıyla oluştuğu sanılmaktadır.
* Hesperian devri: 3,5 milyar yıl öncesi ile 1,8 milyar yıl öncesi arasındaki dönemi kapsar. Bu devir, geniş [[lav]] ovalarının oluşumu ile nitelenir.
* Amazon Devri: 1,8 milyar yıl öncesi ile günümüze kadarki dönemi kapsar. Amazon Devri bölgeleri, [[meteor]] çarpmalarıyla açılmış kraterleri pek içermez ve tamamen değişiktir. Ünlü Olimpos Dağı bu dönemdeki lav akıntılarıyla oluşmuştur.

19 Şubat 2008'de Mars'ta muhteşem bir çığ meydana geldi. ''Mars Reconnaissance Orbiter'' uzay gemisinin kamerasınca filme kaydedilen görüntülerde 700 m yükseklikteki bir uçurumun tepesinden kopan buz bloklarının ardında toz bulutları bırakarak yuvarlanışları görülüyordu.<ref>McMahon, Peter (2008-03-04). "[http://www.discoverychannel.ca/reports/article.aspx?aid=7418 Mars avalanche caught on camera] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210902033507/https://www.ctv.ca/discovery |tarih=2 Eylül 2021 }}". Discovery Channel. CTVglobemedia.</ref>
Son incelemeler ilk kez 1980'lerde ortaya atılmış bir teoriyi desteklemektedir: Bu teoriye göre 4 milyar önce Mars'a [[Plüton (cüce gezegen)|Plüton]] gezegeni boyutlarındaki bir meteor çarpmıştır. Gezegenin kuzey kutup bölgesini kapsadığı gibi, yaklaşık %&nbsp;40'ını kapsayan ''Borealis basin'' adı verilen garip havzanın bu çarpmayla oluştuğu sanılmaktadır.<ref>"[http://www.sciam.com/article.cfm?id=giant-asteroid-flattened Giant Asteroid Flattened Half of Mars, Studies Suggest] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20230727194351/https://www.scientificamerican.com/article/giant-asteroid-flattened/ |tarih=27 Temmuz 2023 }}". Scientific American.</ref><ref>"[http://www.nytimes.com/2008/06/26/science/space/26mars.html?em&ex=1214712000&en=bd0be05a87523855&ei=5087%0A Huge Meteor Strike Explains Mars’s Shape, Reports Say] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150319090633/http://www.nytimes.com/2008/06/26/science/space/26mars.html?em&ex=1214712000&en=bd0be05a87523855&ei=5087%0A |tarih=19 Mart 2015 }}". New York Times.</ref>

InSight iniş aracından elde edilen verilerin daha ileri analizi, Mars'ın sıvı bir çekirdeğe sahip olduğunu öne sürdü.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Le Maistre |ad1=Sébastien |soyadı2=Rivoldini |ad2=Attilio |soyadı3=Caldiero |ad3=Alfonso |soyadı4=Yseboodt |ad4=Marie |soyadı5=Baland |ad5=Rose-Marie |soyadı6=Beuthe |ad6=Mikael |soyadı7=Van Hoolst |ad7=Tim |soyadı8=Dehant |ad8=Véronique |soyadı9=Folkner |ad9=William M. |soyadı10=Buccino |ad10=Dustin |soyadı11=Kahan |ad11=Daniel |soyadı12=Marty |ad12=Jean-Charles |soyadı13=Antonangeli |ad13=Daniele |soyadı14=Badro |ad14=James |soyadı15=Drilleau |ad15=Mélanie |tarih=14 Haziran 2023 |başlık=Spin state and deep interior structure of Mars from InSight radio tracking |url=https://www.nature.com/articles/s41586-023-06150-0 |dergi=Nature |cilt=619 |sayı=7971 |dil=İngilizce |sayfalar=733-737|doi=10.1038/s41586-023-06150-0 |pmid=37316663 |bibcode=2023Natur.619..733L |s2cid=259162975 |issn=1476-4687 |erişim-tarihi=2 Kasım 2023 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20231012094540/https://www.nature.com/articles/s41586-023-06150-0 |arşivtarihi=12 Ekim 2023 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |soyadı=Rayne |ad=Elizabeth |tarih=2 Temmuz 2023 |başlık=Mars has liquid guts and strange insides, InSight suggests |url=https://arstechnica.com/science/2023/07/mars-has-liquid-guts-and-strange-insides-insight-suggests/ |erişimtarihi=3 Temmuz 2023 |website=[[Ars Technica]] |dil=en-us |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230703001553/https://arstechnica.com/science/2023/07/mars-has-liquid-guts-and-strange-insides-insight-suggests/ |arşivtarihi=3 Temmuz 2023 |ölüurl=hayır }}</ref> 25 Ekim 2023'te, InSight'tan alınan bilgilerin yardımıyla bilim adamları, Mars'ın kabuğunun altında [[Radyoaktivite|radyoaktif]] bir magma okyanusu bulunduğunu bildirdi.<ref name="NYT-20231025">{{Haber kaynağı |soyadı=Andrews |ad=Robin George |başlık=A Radioactive Sea of Magma Hides Under the Surface of Mars - The discovery helped to show why the red planet’s core is not as large as earlier estimates had suggested it might be. |url=https://www.nytimes.com/2023/10/25/science/mars-core-magma-insight.html |tarih=25 Ekim 2023 |iş=[[The New York Times]] |ölüurl=hayır|arşivurl=https://archive.today/20231025161022/https://www.nytimes.com/2023/10/25/science/mars-core-magma-insight.html |arşivtarihi=25 Ekim 2023 |erişimtarihi=26 Ekim 2023 }}</ref>

=== Toprak ===
[[Dosya:Mars rocks.jpg|küçükresim|sol|upright=0.91|''Mars Pathfinder'' tarafından çekilmiş Mars’ın dağınık kaya oluşumlu bir yüzey fotoğrafı]]

Haziran 2008'de [[Phoenix (uzay gemisi)|Phoenix]] uzay gemisi tarafından gönderilen veriler Mars toprağının hafifçe alkalin olduğunu ve hepsi de organik maddenin gelişmesi için elzem olan [[magnezyum]], [[sodyum]], [[potasyum]] ve klorür içerdiğini ortaya koydu. Bilim insanları Mars'ın kuzey kutbuna yakın toprağın [[kuşkonmaz]] gibi bitkilerin yetiştirilebileceği bir bahçe oluşturulması için elverişli olduğu sonucuna vardı.<ref>"[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7477310.stm Martian soil 'could support life'] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110813170612/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7477310.stm |tarih=13 Ağustos 2011 }}". BBC News. 2008-06-27.</ref> Ağustos 2008'de ''Phoenix'' uzay gemisi Dünya suyu ile Mars toprağının karıştırılması gibi basit kimya deneylerine başladı ve önceden Mars toprağı konusunda ortaya atılmış birçok teoriyi doğrulayan bir keşifte bulundu: Mars toprağında perklorat tuzlarının izlerini keşfetti. Perklorat tuzlarının varlığı Mars toprağının daha da ilginç bulunmasını sağlamıştı<ref>Chang, Alicia. "[http://news.yahoo.com/s/ap/20080805/ap_on_sc/phoenix_mars Scientists: Salt in Mars soil not bad for life] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080816223113/http://news.yahoo.com/s/ap/20080805/ap_on_sc/phoenix_mars |tarih=16 Ağustos 2008 }}". AP.</ref> Fakat perklorat tuzlarının varlığının Mars'a taşınan Dünya toprağından, çeşitli örneklerden veya aletlerden kaynaklanmış olma olasılığı da vardı; bu yüzden, kaynağın Mars toprağı olup olmadığından iyice emin olunması için bu konuda daha fazla deneyler yapılması gerekmektedir.<ref>"[http://www.jpl.nasa.gov/news/phoenix/release.php?ArticleID=1816 NASA Spacecraft Analyzing Martian Soil Data] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170522063940/https://www.jpl.nasa.gov/news/phoenix/release.php?ArticleID=1816 |tarih=22 Mayıs 2017 }}". JPL.</ref>

[[Dosya:MarsPanoramaa.jpg|küçükresim|orta|upright=3.64|2005 yılı Kasım ayı sonunda [[Mars Exploration Rover]] [[Rover Spirit|A ''Spirit'']]'in Husband Hill'in zirvesinden inerken çektiği Marstan bir panoramik fotoğraf]]

=== Hidroloji ===
[[Dosya:Cerberus fossae.jpg|küçükresim|sol|upright=0.68|Cerberus Fossae adı verilen yüzey yarıkları|alt=]]

1965'te Mariner-4'le gerçekleştirilen ilk Mars alçak uçuşuna kadar, gezegenin yüzeyinde sıvı su olup olmadığı çok tartışılmıştı. Bu tartışma özellikle kutup bölgelerindeki periyodik olarak değişim gösteren, deniz ve kıtaları andıran açık ve koyu renkli lekelerin gözlemlenmiş olmasından kaynaklanıyordu. Koyu renkli çizgiler bazı gözlemciler tarafından uzun zaman sıvı su içeren sulama kanalları olarak yorumlanmıştı. Bu düz çizgi oluşumları sonraki dönemlerde gözlemlenemediğinden optik illüzyonlar olarak yorumlandı. Kısa dönemlerde alçak irtifalarda olabilecek oluşumlar hariç tutulursa, günümüzdeki atmosferik basınç altında Mars yüzeyinde sıvı su mevcut olamaz; ancak geçici sıvı su akışları olabilir.<ref name="than" /><ref name="suu" /><ref>Haberle, R. M.; et al. (2001). "[http://www.agu.org/pubs/crossref/2001/2000JE001360.shtml On the possibility of liquid water on present-day Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090105174537/http://www.agu.org/pubs/crossref/2001/2000JE001360.shtml |tarih=5 Ocak 2009 }}". J. Geophys. Res. 106(E10), 23,317–23,326. ([http://www.agu.org/login/ abstract] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090207030157/http://www.agu.org/login/ |tarih=7 Şubat 2009 }}, full paper requires purchase or AGU subscription)</ref><ref>Heldmann, Jennifer L.; et al. (2005-05-07), "[http://daleandersen.seti.org/Dale_Andersen/Science_articles_files/Heldmann%20et%20al.2005.pdf Formation of Martian gullies by the action of liquid water flowing under current Martian environmental conditions] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081001162643/http://daleandersen.seti.org/Dale_Andersen/Science_articles_files/Heldmann%20et%20al.2005.pdf |tarih=1 Ekim 2008 }}" (PDF), Journal of Geophysical Research 110: Eo5004, doi:[http://www.agu.org/login/ 10.1029/2004JE002261] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090207030157/http://www.agu.org/login/ |tarih=7 Şubat 2009 }}, 'conditions such as now occur on Mars, outside of the temperature-pressure stability regime of liquid water' … 'Liquid water is typically stable at the lowest elevations and at low latitudes on the planet because the atmospheric pressure is greater than the vapor pressure of water and surface temperatures in equatorial regions can reach 273 K for parts of the day [Haberle et al., 2001]'</ref> Buna karşılık özellikle iki kutup bölgesinde geniş su buzları mevcuttur.<ref name="kostama">Kostama, V.-P.; Kreslavsky, M. A.; Head, J. W. (2006-06-03), "[http://www.agu.org/pubs/crossref/2006/2006GL025946.shtml Recent high-latitude icy mantle in the northern plains of Mars: Characteristics and ages of emplacement] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090318010946/http://www.agu.org/pubs/crossref/2006/2006GL025946.shtml |tarih=18 Mart 2009 }}", Geophysical Research Letters 33: L11201, doi:[http://www.agu.org/login/ 10.1029/2006GL025946] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090207030157/http://www.agu.org/login/ |tarih=7 Şubat 2009 }}, 'Martian high-latitude zones are covered with a smooth, layered ice-rich mantle'</ref> Mart 2007'de NASA, güney kutbu bölgesindeki su buzlarının erimeleri halinde suların gezegenin tüm yüzeyini kaplayacağını ve oluşacak bu okyanusun derinliğinin 11 m. olacağının hesaplandığını açıkladı.<ref>"[http://jpl.nasa.gov/news/news.cfm?release=2007-030 Mars' South Pole Ice Deep and Wide] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120716205616/http://www.jpl.nasa.gov/news/news.cfm?release=2007-030 |tarih=16 Temmuz 2012 }}". NASA. March 15, 2007.</ref> Ayrıca gezegende kutuptan 60° enlemine kadar bir buz permafrost mantosu uzanır.<ref name="kostama" />
Mars'ta kalın kriyosfer tabakasının altında, büyük miktarlarda, sıkışık halde tutulmuş (yüzeye çıkamayan) su rezervlerinin bulunduğu sanılmaktadır. ''Mars Express'' ve'' Mars Reconnaissance Orbiter'''dan gelen radar verileri her iki kutupta (Temmuz 2005)<ref name="esa.int"/> ve orta enlemlerde (Kasım 2008)<ref name="jsg.utexas.edu"/> büyük miktarlarda su buzlarının bulunduğunu ortaya koymuştur. ''Phoenix Mars Lander'' ise 31 Temmuz 2008'de Mars toprağındaki su buzlarından örnek parçalar almayı başarmıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080731.html |başlık=NASA (July 31, 2008). "NASA Spacecraft Confirms Martian Water, Mission Extended". Science @ NASA. |erişimtarihi=7 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120418005710/http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080731.html |arşivtarihi=18 Nisan 2012 |ölüurl=hayır }}</ref>
[[Dosya:Centauri Montes Region of Mars, 1999 and 2005.jpg|küçükresim|upright=0.45|10 Eylül 2005'te Mars Global Surveyor sonda aracı tarafından alınmış bu fotoğraf (sağda) 30 Ağustos 1999'daki fotoğrafta (solda) mevcut olmayan su buzuna benzer beyazımsı bir çökeltinin meydana geldiğini, yani geçici de olsa, yüzeyde sıvı su akışının varlığını ortaya koymaktadır.<ref name="than">Than, Ker (13 September 2005). "[http://www.space.com/scienceastronomy/050913_titan_life.html%20SPACE.com. Scientists Reconsider Habitability of Saturn's Moon]{{Ölü bağlantı|tarih=Nisan 2020 }}". Science.com.</ref><ref name="suu">"[http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html. NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars]{{Ölü bağlantı|date=Mayıs 2022 }}". NASA. 2006.</ref>]]

Mars tarihinin nispeten erken bir döneminde ''Valles Marineris'' Vadisi (4000&nbsp;km) oluştuğunda su kanallarının oluşmasına neden olan, serbest kalmış yeraltı sularının yol açtığı büyük bir sıvı su baskınının meydana geldiği sanılmaktadır. Bu su baskının biraz daha küçüğü de daha sonra ''Cerberus Fossae'' denilen büyük yüzey yarıklarının açıldığı dönemde, yani yaklaşık 5 milyon yıl önce meydana gelmiştir ki, ''Cerberus Palus'' bölgesindeki ''Elysium Planitia''’da hâlen görülebilen donmuş denizin bu olayın bir sonucu olduğu sanılmaktadır.<ref>Murray, John B.; et al. (2005-03-17), "Evidence from the Mars Express High Resolution Stereo Camera for a frozen sea close to Mars' equator", Nature 434: 352–356, doi:[http://www.nature.com/nature/journal/v434/n7031/abs/nature03379.html 10.1038/nature03379 ] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090215194316/http://www.nature.com/nature/journal/v434/n7031/abs/nature03379.html |tarih=15 Şubat 2009 }}</ref> Bununla birlikte bölgenin buz akıntılarını<ref>Kerr, Richard A. (March 4, 2005), "Ice or Lava Sea on Mars? A Transatlantic Debate Erupts", Science 307: 1390–1391, doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/307/5714/1390a 10.1126/science.307.5714.1390a] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080726020708/http://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/307/5714/1390a |tarih=26 Temmuz 2008 }}, [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15746395 PMID 15746395] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111123142046/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15746395 |tarih=23 Kasım 2011 }}</ref> andıran lav akıntıları gölcüklerinin oluşabileceği bir morfolojiye de sahip olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Kısa zaman önce ''Mars Global Surveyor''’daki ''Mars Orbiter''’ın yüksek çözünürlüğe sahip kamerasıyla çekilen fotoğraflar Mars yüzeyindeki sıvı suyun tarihi hakkında daha ayrıntılı bilgiler sağlamıştır. İlginçtir ki, bu verilerde Mars’ta dev kanalların, ağacın dallanmasına benzeyen ağ biçimli geniş yolların bulunmasına karşın su akışlarını gösteren daha küçük ölçekli damar ve oluşumlara rastlanamamıştır. Bunun üzerine hava koşullarının bu küçük izleri zamanla yok etmiş olabilecekleri (erozyon) düşünüldü.'' Mars Global Surveyor'' uzay gemisiyle edinilen yüksek çözünürlüklü veriler, kraterlerde ve kanyonların duvarları boyunca yüzlerce yarık bulunduğunu ortaya koymuştur. Araştırmalar bu oluşumların genç yaşta olduğunu göstermektedir. Dikkat çeken bir yarığın altı yıl arayla çekilen iki fotoğrafı karşılaştırıldığında yarıkta yeni tortul çökeltilerinin biriktiği fark edilmiştir. NASA’nın Mars Keşif Programı yetkili uzmanlarından Michael Meyer bu tür renkli tortul çökelti oluşumlarına ancak güçlü bir sıvı su akışının yol açabileceği görüşündedir.

[[Dosya:Nasa mars opportunity rock water 150 eng 02mar04.jpg|küçükresim|upright=0.45|''Opportunity'' adlı uzay keşif aracı (astromobil) tarafından çekilmiş, Mars yüzeyinde geçmişte sıvı su bulunduğunu gösteren mikroskobik kaya oluşumlarının fotoğrafı]]

"Mars Reconnaissance Orbiter" (Mars Yörünge Kaşifi) uydusundan alınan veriler sonucu, Mars'ta sıcak aylarda tuzlu su akıntılarının oluştuğu belirlenmiştir.<ref name="ntv.com.tr"/><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150928_mars_bulus |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=29 Eylül 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151001003420/http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/09/150928_mars_bulus |arşivtarihi=1 Ekim 2015 |ölüurl=hayır}}</ref>
 
İster yağıştan (yağmurdan), ister yeraltı su kaynaklarından, ister başka bir kaynaktan kaynaklansın, sonuç olarak Mars'ta su mevcuttur.<ref>"[http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html NASA Images Suggest Water Still Flows in Brief Spurts on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110807005557/http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html |tarih=7 Ağustos 2011 }}". NASA. 2006-12-06.</ref> Öte yandan söz konusu çökelti oluşumlarına donmuş karbondioksitin veya gezegen yüzeyindeki toz akımlarının neden olduğunu ileri süren senaryolar da ortaya atılmıştır.<ref>"[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/6214834.stm Water flowed recently on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090111224704/http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/6214834.stm |tarih=11 Ocak 2009 }}". BBC. 2006-12-06.</ref><ref>"[http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6587226 Water May Still Flow on Mars, NASA Photo Suggests] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090102233832/http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=6587226 |tarih=2 Ocak 2009 }}". NASA. December 6, 2006.</ref> Mars yüzeyinde geçmişte sıvı suyun bulunduğunun bir başka kanıtı da yüzeyde saptanan minerallerden gelmektedir: [[Hematit]], goetit gibi mineraller genellikle suyun varlığını işaret eden minerallerdir (goetit serin topraklardaki yegane demir oksittir).<ref>NASA (March 3, 2004).[http://www.jpl.nasa.gov/releases/2004/88.cfm Mineral in Mars 'Berries' Adds to Water Story] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071109185031/http://www.jpl.nasa.gov/releases/2004/88.cfm |tarih=9 Kasım 2007 }}. Press release.</ref>

=== Coğrafya ===
[[Dosya:Globo de Marte - Valles Marineris.gif|190px]][[Dosya:Globo de Marte - Elysium Planitia.gif|190px]][[Dosya:Globo de Marte - Syrtis Major.gif|190px]]

[[Ay]]’ın haritasının yapılmasında ilk çalışmalarda bulunanlardan biri olan Johann Heinrich Mädler on yıl süren gözlemlerinden sonra, 1840’ta da ilk Mars haritasını çizdi. İlk areografi uzmanları olan Mädler ve kendisiyle Ay haritasının yapımında da çalışmış arkadaşı [[Wilhelm Beer]], Mars haritasındaki işaretlemelerde, isimler vererek belirlemek yerine, sade bir şekilde, harfler kullanmayı tercih ettiler.<ref>Sheehan, William. "[http://www.uapress.arizona.edu/onlinebks/mars/chap04.htm Areographers] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170701062415/http://www.uapress.arizona.edu/onlinebks/MARS/CHAP04.HTM |tarih=1 Temmuz 2017 }}". The Planet Mars: A History of Observation and Discovery.</ref>

[[Dosya:Olympus Mons alt.jpg|küçükresim|sol|Mars’ın ve Güneş Sistemi’nin en yüksek dağı olan, 27.000 metre yükseklikteki Olimpos Dağı'nın (Olympus Mons) Mars’ın yörüngesinden çekilmiş fotoğrafı|alt=|upright=0.91]]

Mars’taki coğrafi oluşumlara Dünya coğrafyasından veya tarihsel ve mitolojik isimler verilmiştir. Mars’ın ekvatoru doğal olarak kendi çevresinde dönmesiyle belirlenmiştir, başlangıç meridyeni ise Dünya’daki Greenwich meridyeni gibi keyfi olarak, 1830’da ilk Mars haritalarının yapımı çalışmasında Mädler and Beer tarafından belirlenmiştir. 1972’de Mariner 9 uzay aracının Mars’le ilgili yeterince veri toplamasından itibaren, Sinus Meridiani’deki (Meridian Bay), sonradan Airy-0 olarak adlandırılan küçük bir krater, eski belirlemeyle uyuşacak tarzda 0.0° boylamı olarak seçildi (Beer ve Mädler tarafından “a” harfi ile işaretlenen boylam).

[[Dosya:Mars Valles Marineris.jpeg|küçükresim|Gezegen fotoğrafının tam ortasındaki devasa kanal, ''Valles Marineris'' kanyon oluşumunu göstermektedir.|alt=|upright=0.91]]Mars’ta deniz olmadığından Olimpos Dağı’nın yüksekliği “ortalama çekim yüzeyi” (İng. mean gravity surface) esas alınarak hesaplanmış ve yüksekliği 27&nbsp;km olarak saptanmıştır. (Bir başka deyişle, Mars'ta irtifalar atmosfer basıncının 610,5 [[Pascal (birim)|Pa]] (6.105 mbar) olduğu seviye esas alınarak hesaplanır. Bu da Dünya'daki deniz seviyesinde mevcut basıncın yaklaşık ‰&nbsp;6'sıdır.)<ref>"[http://library.thinkquest.org/04oct/00843/mars_eng.html Topography] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071012215101/http://library.thinkquest.org/04oct/00843/mars_eng.html |tarih=12 Ekim 2007 }}". Think Quest.</ref>

[[Dosya:Mars caves from NASA orbiters.jpg|küçükresim|upright=0.91|Mars’taki 7 mağaranın girişlerinin THEMIS tarafından çekilen fotoğrafı: A-Dena, B-Chloe, C-Wendy, D-Annie, E-Abby (solda) ve Nikki F-Jeanne|alt=]]

Mars topoğrafyası ilginç bir ikilem göstermesiyle dikkat çeker. Kuzey yarımkürenin lav akıntılarıyla düzleşmiş ovalar içermesine karşın, güney yarımküre eski çarpışmalarla çukurlar ve kraterlerle oyulmuş haldeki bir dağlık arazidir. 2008'de yapılan araştırma ve incelemeler 1980'de ortaya atılmış, Mars'ın kuzey yarımküresine dört milyar yıl önce Ay'ın boyutunun %6,6'sı büyüklükteki bir cismin çarpmış olduğunu ileri süren teoriyi kanıtlar görünmektedir. Bu görüş doğru olduğu takdirde Mars'ın kuzey yarımküresinde 10.600&nbsp;km uzunluğunda ve 8.500&nbsp;km genişliğinde bir krater alanının açılmış olması gerekirdi ki, bu, Avrupa, Asya ve Avustralya toprakları bütününe denk bir alandır.<ref>Ashley Yeager (19 Temmuz 2008). "[http://www.sciencenews.org/view/generic/id/33622/title/Impact_may_have_transformed_Mars_ Impact May Have Transformed Mars] {{Webarşiv|url=https://archive.today/20120914153420/http://www.sciencenews.org/view/generic/id/33622/title/Impact_may_have_transformed_Mars_ |tarih=14 Eylül 2012 }}". ScienceNews.org.</ref><ref>Ian Sample (26 Haziran 2008). "[http://www.guardian.co.uk/science/2008/jun/26/mars.asteroid?gusrc=rss&feed=science Cataclysmic impact created north-south divide on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080628030623/http://www.guardian.co.uk/science/2008/jun/26/mars.asteroid?gusrc=rss&feed=science |tarih=28 Haziran 2008 }}". Science @ guardian.co.uk.</ref>
Mars'ın yüzeyi Dünya'dan görünüşle, farklı [[albedo]]'su olan iki tür alana ayrılır. Kızılımsı demir oksit içeren tuz ve kumla kaplı soluk ovalar geçmişte Mars kıtaları olarak yorumlanmış ve bunlara Arabistan Ülkesi (Arabia Terra), Amazon Ovası (Amazonis Planitia) gibi adlar verilmiştir. Koyu renkli oluşumlar ise denizler olarak yorumlanmış ve bunlara ''Mare Erythraeum'', ''Mare Sirenum'' ve ''Aurorae Sinus'' adları verilmiştir. Dünya'dan görünüşe göre en koyu renkli coğrafi oluşum ''Syrtis Major''’dur.<ref>Frommert, H.; Kronberg, C.. "[http://www.seds.org/messier/xtra/Bios/huygens.html Christiaan Huygens] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20051225063621/http://www.seds.org/messier/xtra/Bios/huygens.html |tarih=25 Aralık 2005 }}".</ref>

[[Everest]]’in üç misli yüksekliğindeki Olimpos Dağı birçok büyük [[volkan]] içeren dağlık ''Tharsis'' bölgesindeki, yumuşak eğimli bir sönmüş volkandır. Mars aynı zamanda çarpma kraterlerinin gözlemlendiği bir gezegendir; yarıçapı 5 km ve daha büyük olabilen bu krater oluşumlarının toplam sayısı 43.000 olarak belirlenmiştir.<ref>Wright, Shawn (2003-03-04). "[http://ivis.eps.pitt.edu/projects/MC/ Infrared Analyses of Small Impact Craters on Earth and Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070612190405/http://ivis.eps.pitt.edu/projects/MC/ |tarih=12 Haziran 2007 }}". University of Pittsburgh.</ref> En büyükleri hafif bir [[albedo]] oluşumuna sahip, Dünya’dan kolayca görülebilen ''Hellas'' çarpma havzasıdır (''Hellas Planitia'').<ref>"[http://www.windows.ucar.edu/tour/link=/mars/interior/Martian_global_geology.html Mars Global Geography] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060615161453/http://www.windows.ucar.edu/tour/link=/mars/interior/Martian_global_geology.html |tarih=15 Haziran 2006 }}". Windows to the Universe.</ref> Hacmi açısından, bir kozmik cismin Dünya’ya oranla daha küçük olan Mars’a çarpma olasılığı, Dünya’ya çarpma olasılığının yarısı kadardır. Bununla birlikte Mars’ın [[asteroit kuşağı]]na daha yakın olması, bu kuşaktan gelen cisimlerle çarpışma olasılığını çok fazla artırmaktadır. Mars aynı zamanda kısa periyotlu (yörüngeleri [[Jüpiter (gezegen)|Jüpiter]]’e uzanan) [[kuyruklu yıldız]]ların çarpmalarına (veya süpürmelerine) da maruz kalmaktadır. Bununla birlikte Ay’ın yüzeyi ile kıyaslandığında, atmosferi kendisine küçük [[meteor]]lara karşı koruma sağladığından Mars yüzeyinde daha az krater görülür. Bazı kraterler meteor düştüğünde yerin nemli olduğunu gösteren bir morfolojiye sahiptir.

''[[Valles Marineris]]'' adlı ünlü büyük kanyon 4.000 km uzunluğunda ve 200 km genişliğinde olup, 7 km'ye varan bir derinliğe sahiptir. Yani uzunluğu Avrupa’nın uzunluğuna eş olup, gezegenin çevresinin beşte biridir. Büyüklüğünün devasa boyutlarının anlaşılması amacıyla Dünya’daki [[Büyük Kanyon]]'un boyutları göz önüne getirilebilir. (Büyük Kanyon 446 km uzunluğunda ve yaklaşık 2 km derinliğindedir.) Bir başka geniş kanyon olan ''Ma'adim Vallis'' 700 km uzunluğunda, 20 km genişliğinde ve yer yer 2 km derinliğindedir. Bu kanyonun geçmişte bir sıvı su baskınıyla oluştuğu sanılmaktadır.<ref>Lucchitta, B. K.; Rosanova, C. E. (August 26, 2003). "[http://astrogeology.usgs.gov/Projects/VallesMarineris/ Valles Marineris; The Grand Canyon of Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110611053821/http://astrogeology.usgs.gov/Projects/VallesMarineris/ |tarih=11 Haziran 2011 }}". USGS.</ref> 2001 Mars Odyssey robotik uzay gemisindeki kısa adı THEMIS (Thermal Emission Imaging System) olan kamera sayesinde Arsia Mons volkanının yamaçlarında 7 muhtemel mağara girişi saptanmıştır.<ref>G. E. Cushing, T. N. Titus, J. J. Wynne, P. R. Christensen. (2007). "[http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2007/pdf/1371.pdf Themis Observes Possible Cave Skylights on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110915195653/http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2007/pdf/1371.pdf |tarih=15 Eylül 2011 }}" (PDF). Lunar and Planetary Science XXXVIII.</ref> Bunlar günümüzde “yedi kızkardeşler” adıyla bilinmektedirler.<ref>"[http://www4.nau.edu/insidenau/bumps/2007/3_28_07/mars.htm 'Cave entrances' spotted on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070828152139/http://www4.nau.edu/insidenau/bumps/2007/3_28_07/mars.htm |tarih=28 Ağustos 2007 }}". NAU.</ref> Mağara girişlerinin genişliklerinin 100 m ile 252 m arasında değiştiği sanılmakta ve ışık genellikle mağaraların dibine kadar giremediğinden bu mağaraların yeraltında sanılandan daha derin ve geniş bir halde uzandıkları düşünülmektedir. Bunlar içinden tek istisna dibi görünen Dena adlı mağaradır. Mars'ın kuzey kutbu dairesine ''Planum Boreum'' ve güney kutbu dairesine ''Planum Australe'' adı verilmiştir.

=== Atmosfer ===
[[Dosya:Victoria crater from HiRise.jpg|küçükresim|upright=0.91|sol|Mars'taki Victoria Krateri'nin bir görüntüsü]]

[[Dosya:PIA16460 Mars Atmosphere Gases 20121102.svg|küçükresim|upright=0.91|Mars gezegeninde en bol bulunan gazlar – ([[Curiosity rover]], Ekim 2012)|alt=]]

[[Dosya:Martian Methane Map.jpg|küçükresim|sol|Kuzey yarımkürenin yaz döneminde Mars atmosferinde saptanan metan gazı izleri-NASA|alt=|upright=0.91]]

Mars [[manyetosfer]]ini 4 milyar yıl önce kaybetmiştir. Böylece [[güneş rüzgârı|Güneş rüzgârları]] Mars'ın [[iyonosfer]] tabakasıyla doğrudan etkileşime girerek atmosferi ince halde tutmaktadır. ''Mars Global Surveyor'' ve ''Mars Express''’in her ikisi de, iyonize atmosfer parçacıklarının uzaya sürüklendiklerini saptamışlardır.<ref>Philips, Tony (2001). "[http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast31jan_1.htm The Solar Wind at Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100323220121/http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast31jan_1.htm |tarih=23 Mart 2010 }}". Science@NASA.</ref><ref>R. Lundin, S. Barabash, H. Andersson, M. Holmström, A. Grigoriev, M. Yamauchi, J.-A. Sauvaud, A. Fedorov, E. Budnik, J.-J. Thocaven,2 D. Winningham, R. Frahm, J. Scherrer, J. Sharber, K. Asamura, H. Hayakawa, A. Coates, D. R. Linder, C. Curtis, K. C. Hsieh, B. R. Sandel, M. Grande, M. Carter, D. H. Reading, H. Koskinen, E. Kallio, P. Riihela, W. Schmidt, T. Säles, J. Kozyra, N. Krupp, J. Woch, J. Luhmann, S. McKenna-Lawler, R. Cerulli-Irelli, S. Orsini, M. Maggi, A. Mura, A. Milillo, E. Roelof, D. Williams, S. Livi, P. Brandt, P. Wurz, P. Bochsler (2004). "Solar Wind-Induced Atmospheric Erosion at Mars: First Results from ASPERA-3 on Mars Express". Science 305: 1933–1936. doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/305/5692/1933 10.1126/science.1101860] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080515213249/http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/305/5692/1933 |tarih=15 Mayıs 2008 }}.[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15448263 PMID 15448263.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111123141806/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15448263 |tarih=23 Kasım 2011 }}</ref> Mars atmosferi günümüzde nispeten incedir. Yüzeydeki atmosfer basıncı gezegenin en yüksek kısmında saptanan 30 [[Pascal (birim)|Pa]] (0.03 kPa) ile en derin kısmında saptanan 1,155 [[Pascal (birim)|Pa]] (1.155 kPa) arasında değişmektedir. Yani ortalama yüzey basıncı 600 Pa’dır (0.6 kPa) ki, bu da Dünya yüzeyinden 35 km yükseklikte rastlanan basınca eştir. Bir başka deyişle Dünya yüzey basıncının %1’inden daha düşük bir değerdir. Mars’taki düşük yerçekiminden dolayı da atmosferinin "ölçek irtifa"sı (İng. scale height) Dünya’nınkinden (6 km) daha yüksek olup, 11 km’dir. Mars yüzeyinde yerçekimi Dünya yüzeyindeki [[yerçekimi]]nin %38’i kadardır.

Mars atmosferi %95 [[karbondioksit]], %3 [[Azot|nitrojen]], %1,6 [[argon]]dan oluşmakla birlikte, oksijen ve su izleri de taşımaktadır.<ref>David R. Williams (1 Eylül, 2004). "[http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html Mars Fact Sheet] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20100612092806/http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html |tarih=12 Haziran 2010 }}". National Space Science Data Center. NASA.</ref> 1,5 [[mikrometre|µm]] yarıçapındaki toz parçacıklarını içeren atmosferi tümüyle tozludur ki, bu, Mars yüzeyinden bakıldığında Mars gökyüzünün soluk bir turuncu-kahverengimsi renkte (İng. tawny) görülmesine neden olmaktadır.<ref>Lemmon; et al. (2004). "Atmospheric Imaging Results from Mars Rovers". Science 306: 1753–1756. doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/306/5702/1753 10.1126/science.1104474] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090619130545/http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/306/5702/1753 |tarih=19 Haziran 2009 }}. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15576613 PMID 15576613] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111123141811/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15576613 |tarih=23 Kasım 2011 }}.</ref>

Birçok araştırmacı Mars atmosferinde hacim itibarıyla 30 [[Ppm|ppb]] oranında [[metan]]ın varlığını saptamışlardır.<ref>V. Formisano, S. Atreya, T. Encrenaz, N. Ignatiev, M. Giuranna (2004). "Detection of Methane in the Atmosphere of Mars". Science 306: 1758–1761. doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/306/5702/1753 10.1126/science.1101732] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090619130545/http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/306/5702/1753 |tarih=19 Haziran 2009 }}. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15514118 PMID 15514118] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090221013519/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15514118 |tarih=21 Şubat 2009 }}.</ref><ref>"[http://www.esa.int/esaMI/Mars_Express/SEMZ0B57ESD_0.html Mars Express confirms methane in the Martian atmosphere] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120130050807/http://www.esa.int/esaMI/Mars_Express/SEMZ0B57ESD_0.html |tarih=30 Ocak 2012 }}". ESA. March 30, 2004.</ref> Metan [[morötesi]] ışınlarla bozunan ve Mars’ınki gibi bir atmosferde<ref>Martin Baucom (2006). "[http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/49613 Life on Mars?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060223045353/http://www.americanscientist.org/template/AssetDetail/assetid/49613 |tarih=23 Şubat 2006 }}". American Scientist 94 (2): 119–120.</ref> yaklaşık 340 yılda bozunacak kararsız bir gaz olduğundan, bu, gezegende güncel veya kısa zaman öncesine dek mevcut bir gaz kaynağının varlığını göstermektedir. Buna da ancak volkanik etkinlik, [[kuyruklu yıldız]] çarpmaları ve [[Metanojenler|metanojenik]] [[mikroorganizma]] türleri neden olabilir. Bununla birlikte kısa zaman önce metanın biyolojik olmayan bir süreçle de üretilebileceği görüşü ortaya atılmıştır.<ref>C. Oze, M. Sharma (2005). "Have olivine, will gas: Serpentinization and the abiogenic production of methane on Mars". Geophys. Res. Lett. 32: L10203. doi:[http://www.agu.org/pubs/crossref/2005/2005GL022691.shtml 10.1029/2005GL022691.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080517003402/http://www.agu.org/pubs/crossref/2005/2005GL022691.shtml |tarih=17 Mayıs 2008 }}</ref>

Kutup bölgelerinde kışın sürekli bir karanlık ve yüzeyde dondurucu bir soğuk hakim olur, bu da atmosferin %&nbsp;25–30 civarındaki kısmının yoğunlaşmasına ve [[karbondioksit]]in “kuru buz” (İng. dry ice) denilen halde katılaşmasına yol açar.<ref>J. T. Mellon, W. C. Feldman, T. H. Prettyman (2003). "[http://adsabs.harvard.edu/abs/2004Icar..169..324M The presence and stability of ground ice in the southern hemisphere of Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080311044831/http://adsabs.harvard.edu/abs/2004Icar..169..324M |tarih=11 Mart 2008 }}". Icarus 169 (2): 324–340. doi:[http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6WGF-4BRTD23-1&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=c323f45132d6981c487202f2ac3899bf 10.1016/j.icarus.2003.10.022.]</ref> Kutuplar kış mevsimi geçip yeniden Güneş ışıklarına maruz kalmaya başladığında, buzlaşmış karbondioksit, hızı saatte 400&nbsp;km'ye ulaşan müthiş rüzgârlar yaratarak uçmaya başlar. Bu mevsimlik değişimler, büyük miktarlarda toz ve su buharı taşırlar ve Dünya'dakine benzer kırağı ve "sirüs bulutları"nın (saçakbulut) oluşmasına neden olurlar. Su-buzu bulutlarının fotoğrafı Opportunity tarafından 2004'te çekilmiştir.<ref>"[http://marsrovers.jpl.nasa.gov/gallery/press/opportunity/20041213a.html Mars Rovers Spot Water-Clue Mineral, Frost, Clouds] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120224153628/http://marsrovers.jpl.nasa.gov/gallery/press/opportunity/20041213a.html |tarih=24 Şubat 2012 }}". NASA. December 13, 2004.</ref>

=== İklim ===
Gezegenler içinde mevsimleri Dünya'nınkilere en çok benzeyen gezegen, kendi çevresinde dönme ekseninin yörüngeye eğikliğinin Dünya'nınkine benzer olması nedeniyle, Mars'tır. Bununla birlikte Mars mevsimlerinin süreleri gezegenin Güneş'e daha uzak olması nedeniyle Dünya'nınkilerin iki mislidir ve “Mars yılı”nın süresi de iki Dünya yılı süresi kadardır. Mars’ın yüzey sıcaklıkları kutup kışı sırasındaki −140&nbsp;°C (133&nbsp;K) ile yaz sırasındaki 20&nbsp;°C (293&nbsp;K) arasında değişir.<ref>Haberle, R. M.; et al. (2001). "[http://www.agu.org/pubs/crossref/2001/2000JE001360.shtml On the possibility of liquid water on present-day Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090105174537/http://www.agu.org/pubs/crossref/2001/2000JE001360.shtml |tarih=5 Ocak 2009 }}". J. Geophys. Res.. 106(E10), 23,317–23,326. ([http://www.agu.org/login/ abstract] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090207030157/http://www.agu.org/login/ |tarih=7 Şubat 2009 }}, full paper requires purchase or AGU subscription)</ref> Sıcaklık farklarının büyük olması, ince atmosferinin Güneş ısısını yeterince depolayamaması, atmosfer basıncının düşük olması ve toprağın ısı kapasitesinin (İng. thermal inertia) düşük olması gibi nedenlerden ileri gelir.<ref>"[http://www-mgcm.arc.nasa.gov/mgcm/HTML/WEATHER/surface.html Mars' desert surface...] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070707084938/http://www-mgcm.arc.nasa.gov/mgcm/HTML/WEATHER/surface.html |tarih=7 Temmuz 2007 }}". MGCM Press release. NASA.</ref>

Mars Dünya’nınki gibi bir yörüngeye sahip olsaydı "eksen eğikliği"nin de benzeşmesi sayesinde, mevsimleri de Dünya'nınkilere daha benzer olacaktı. Bununla birlikte Mars yörüngesinin geniş [[eksantriklik|eksantrikliği]] ilginç bir sonuç sağlamaktadır. Mars, güney yarımkürede yaz, kuzey yarımkürede kış olduğu zaman [[günberi]]ye yakındır, güney yarımkürede kış, kuzey yarımkürede yaz olduğu zaman da [[günöte]]ye yakındır. Bunun sonucunda da güney yarımkürede mevsimlerin daha aşırı farklar göstermesine karşın kuzey yarımkürede mevsimler olması gerekenden daha yumuşak geçerler. Böylece güneyde 30&nbsp;°C ‘yi (303&nbsp;K) bulan yaz sıcaklıkları kuzeydeki yaz sıcaklıklarına kıyasla biraz daha fazladır.<ref>Goodman, Jason C (September 22, 1997). "[http://www.mit.edu/people/goodmanj/terraforming/terraforming.html The Past, Present, and Possible Future of Martian Climate] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20101110051940/http://www.mit.edu/people/goodmanj/terraforming/terraforming.html |tarih=10 Kasım 2010 }}". MIT.</ref>

Mars aynı zamanda [[Güneş Sistemi]]’ndeki en büyük “toz fırtınaları”na sahne olan gezegendir. Bu toz fırtınaları mahalli bir bölgedeki küçük fırtınalar biçiminde olabildiği gibi, tüm gezegeni kaplar büyüklükteki dev fırtınalar biçiminde de olabilmektedir. Bunlar özellikle Mars Güneş’e en yakın konumuna geldiğinde ve küresel sıcaklığın arttığı hallerde oluşmaya eğilimlidirler.<ref>Philips, Tony (2001-07-16). "[http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast16jul_1.htm Planet Gobbling Dust Storms] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060613062647/http://science.nasa.gov/headlines/y2001/ast16jul_1.htm |tarih=13 Haziran 2006 }}". Science @ NASA.</ref>

Kutup dairelerinin her ikisi de esas olarak su buzundan oluşmaktadırlar. Ayrıca yüzeylerinde “kuru buz” da mevcuttur. Katılaşan karbondioksit olan “kuru buz” (İng. dry ice) kuzey kutup dairesinde yalnızca kışın yaklaşık bir metre kalınlıkta bir ince tabaka oluşturacak şekilde birikir; güney kutup dairesine ise bu tabaka kalıcıdır ve kalınlığı 8 m.'yi bulur.<ref>Darling, David. "[http://www.daviddarling.info/encyclopedia/M/Marspoles.html Mars, polar caps, ENCYCLOPEDIA OF ASTROBIOLOGY, ASTRONOMY, AND SPACEFLIGHT] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110813235343/http://www.daviddarling.info/encyclopedia/M/Marspoles.html |tarih=13 Ağustos 2011 }}".</ref> Kuzey kutup dairesinin yarıçapı kuzey yarımkürenin yazı sırasında 1000&nbsp;km olup yaklaşık 1.6 milyon <math>km^3</math> buz içerir. (Grönland buz kitlesinin hacmi 2,85 milyon <math>km^3</math>'tür.) Bu buz tabakasının kalınlığı 2&nbsp;km'ye ulaşır. Güney kutbu dairesinin yarıçapı ise 350&nbsp;km olup, buradaki buz kalınlığı 3&nbsp;km'dir.<ref>Phillips, Tony. "[http://science.nasa.gov/headlines/y2003/07aug_southpole.htm Mars is Melting, Science at NASA] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070224153145/http://science.nasa.gov/headlines/y2003/07aug_southpole.htm |tarih=24 Şubat 2007 }}".</ref> Buradaki buz kitlesinin hacminin de kuzeydeki kadar olduğu sanılmaktadır.<ref>J. J. Plaut, G. Picardi, A. Safaeinili, A. B. Ivanov, S. M. Milkovich, A. Cicchetti, W. Kofman, J. Mouginot, W. M. Farrell, R. J. Phillips, S. M. Clifford, A. Frigeri, R. Orosei, C. Federico, I. P. Williams, D. A. Gurnett, E. Nielsen, T. Hagfors, E. Heggy, E. R. Stofan, D. Plettemeier, T. R. Watters, C. J. Leuschen, P. Edenhofer (2007). "Subsurface Radar Sounding of the South Polar Layered Deposits of Mars". Science 315: 92. doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/316/5821/92 10.1126/science.1139672] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080821010603/http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/316/5821/92 |tarih=21 Ağustos 2008 }}. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17363628 PMID 17363628] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111123141027/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17363628 |tarih=23 Kasım 2011 }}.</ref> Her iki kutup dairesinde de diferansiyel güneş ısısından kaynaklandığı sanılan, buzların uçması ve su buharının yoğunlaşması olaylarıyla etkileşim içinde bulunan spiral oluşumlar gözlemlenmiştir.<ref>Pelletier J. D. (2004). "[http://www.gsajournals.org/perlserv/?request=get-abstract&doi=10.1130%2FG20228.2 How do spiral troughs form on Mars?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111127042305/http://www.gsajournals.org/perlserv/?request=get-abstract&doi=10.1130%2FG20228.2 |tarih=27 Kasım 2011 }}". Geology 32: 365–367. doi:[http://geology.gsapubs.org/cgi/content/abstract/32/4/365 10.1130/G20228.2].</ref><ref>"[http://www.marstoday.com/viewpr.html?pid=13914 MarsToday.Com]{{Ölü bağlantı|tarih=Mart 2020 }}". Mars Polar Cap Mysery Solved.</ref> Her iki kutup dairesi de Mars mevsimlerinin ısı dalgalanmalarına bağlı olarak küçülüp büyürler.

[[Dosya:Iceclouds on Mars.jpg|küçükresim|upright=0.57 | Mars Pathfinder tarafından çekilmiş, Mars semalarındaki buz bulutlarının fotoğrafı]]

== Evrimi ==
[[Dosya:Mars duststorm.jpg|küçükresim|sol|Mars’ın Eylül 2001'deki toz fırtınasından önceki (solda) ve toz fırtınası sırasındaki (sağda) görünümlerinin karşılaştırılması|alt=|upright=0.91]]

Mars'la ilgili son keşifler gezegenin tarihi boyunca çeşitli belirleyici anlar yaşamış olduğunu ortaya koymuştur. Örneğin [[sıvı]] [[su]] izleri gezegenin atmosferinin vaktiyle bugünkünden daha kalın olduğunu, Kuzey Havzası izleri de çok büyük kütleli bir cisimle büyük bir çarpışma geçirmiş olduğunu ortaya koymaktadır. Gezegenin evrimiyle ilgili muhtemel açıklamalar şunlardır:
* Geçmişte büyük bir uydu iç kısmın üzerindeki gelgit etkisiyle kalıcı bir manyetik alanın oluşmasını sağlamış olabilir. Bu alan Mars atmosferini [[güneş rüzgârı|güneş rüzgârlarından]] korumuş ve yüzeyde sıvı su hareketlerinin meydana gelmesine olanak sağlamış olmalıdır.
Bu çarpışma bir yarımküresinin kabuğunun kalkmasına ve [[atmosfer]] tabakasının tahrip olmasına yol açmış olmalıdır. Mars'a geçmişte kuzey kutbu bölgesinden çarpan bu büyük cisim muhtemelen yörüngesi gelgit gücünün etkisiyle bozulmuş bir uydusu olabilir. Düşen uydunun artık gelgit etkisi olmadığından manyetik alan zayıflamış ve yüzeye çarpan [[güneş rüzgârı|güneş rüzgârları]] atmosferin yeniden oluşmasını engellemiş olmalıdır.

Gezegende belirli bir kararlılığı sağlayan uydunun yokluğu beş milyon yıllık dengenin yalpalaması ya da bozulması demekti. Dengedeki bu bozulma, kutup bölgelerinin düzenli olarak ısınmasına, buzların bir parça erimesiyle sıvı suların oluşmasına ve dolayısıyla kutup dairesinde çizgilerin meydana gelmesine neden oldu.

== Yörünge ve kendi çevresinde dönüş ==
[[Dosya:Mars NPArea-PIA00161.jpg|küçükresim|Mars’ın kuzey kutbu buz bölgesi|alt=|sol|upright=0.91]]

[[Dosya:Mars atmosphere.jpg|küçükresim|upright=0.57|Mars’ın yörüngeden çekilmiş, ufukta görülebilen ince atmosferi]]

Mars'ın Güneş'ten ortalama uzaklığı yaklaşık 230.000.000&nbsp;km (1,5 [[Astronomik birim|AU]]), [[yörünge süresi]] ise 687 Dünya günüdür.

Mars günü Dünya gününden biraz daha uzun olup, tam olarak 24 saat, 39 dakika ve 35,244 saniyedir. Bir Mars yılı 1.8809 Dünya yılıdır, yani Dünya zaman birimiyle tam olarak 1 yıl, 320 gün ve 18,2 saattir.

Mars'ın eksen eğikliği Dünya'nın eksen eğikliğine çok yakın olup, 25,19 derecedir. Dolayısıyla Mars'ta da Dünya'dakini andıran mevsimler meydana gelir. Fakat Mars mevsimlerinin süreleri Mars'ın yörünge süresinin uzunluğundan dolayı, Dünya mevsimlerinin sürelerinin iki katıdır.

Mars Mayıs 2008'de [[günöte]]ye Nisan 2009'de [[günberi]]ye geçmiştir. Bir sonraki günöte tarihi Haziran 2010'dur.

Mars'ın nispi olarak söylenebilecek yörünge [[eksantriklik|eksantrikliği]] (eksenel kaçıklık, dışmerkezlik) 0,09'dur; Güneş Sistemi'nde yalnızca [[Merkür]] bundan daha büyük bir eksantrikliğe sahiptir. Bununla birlikte Mars'ın geçmişte bugünkünden daha dairesel bir yörünge çizdiği bilinmektedir. 1,35 milyon Dünya yılı öncesinde Mars'ın eksantrikliği yaklaşık 0,002 idi, yani Dünya'nın bugünkü eksantrikliğinden de daha azdı.<ref>"[http://main.chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/MarsDist.html Mars' Orbital eccentricity over time] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080307134233/http://main.chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/MarsDist.html |tarih=7 Mart 2008 }}". Solex. Universita' degli Studi di Napoli Federico II. 2003.</ref>

Mars'ın eksantriklik devresi 96.000 Dünya yılıdır.<ref>Jean Meeus (March 2003). "[http://www.ips-planetarium.org/planetarian/articles/whenmars.html When Was Mars Last This Close?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110516013312/http://www.ips-planetarium.org/planetarian/articles/whenmars.html |tarih=16 Mayıs 2011 }}". International Planetarium Society.</ref> Bununla birlikte Mars'ın 2,2 milyon yıllık bir eksantriklik devresi daha vardır. Son 35.000 yılda Mars'ın yörüngesinin eksantrikliği diğer gezegenlerin çekimsel etkileri dolayısıyla artmıştır. Mars ve Dünya'nın birbirlerine en yaklaştıkları zamanlarda aralarında bulunan mesafe gelecek 25.000 yılda biraz daha azalacaktır.<ref>Ron Baalke (2003-08-22). "[http://www.mail-archive.com/meteorite-list@meteoritecentral.com/msg14044.html Mars Makes Closest Approach In Nearly 60,000 Years] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150702061723/http://www.mail-archive.com/meteorite-list@meteoritecentral.com/msg14044.html |tarih=2 Temmuz 2015 }}". meteorite-list.</ref>

== Doğal uyduları ==
[[Dosya:Phobos deimos diff.jpg|upright=0.68|sol|alt=|küçükresim|Phobos ve Deimos karşılaştırması]]

[[Dosya:ThePlanets Orbits Ceres Mars PolarView.svg|küçükresim|Mars ve yörüngesi (kırmızı) ile asteroit kuşağındaki cüce gezegen Ceres’in (sarı) mukayesesi (kuzey tutulum kutbundan görünüşle). Tutulumun güney yörünge parçaları koyu renkle gösterilmiştir. Günberi (q) ve günöte (Q) en yakın geçiş tarihleriyle belirtilmiştir.]]
{| border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" style="margin: 0 0 1em 1em; background:#f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"rokma_rokma@hotmail.com|+ <font size="+1">Mars'ın [[gezegen uydusu|doğal uyduları]]</font>
! İsim
! Çap<br />(km)
! Kütle<br />(kg)
! Ortalama yörünge<br />yarıçapı (km)
! Yörünge süresi<br />(saat)
|-
| [[Phobos (uydu)|Phobos]]
| 22,2 (27 × 21.6 × 18.8)
| align="right" | 1,08×10<sup>16</sup>
| align="right" | 9 378
| align="right" | 7,66
|-
| [[Deimos (uydu)|Deimos]]
| 12,6 (10 × 12 × 16)
| align="right" | 2×10<sup>15</sup>
| align="right" | 23 400
| align="right" | 30.35
|}
Mars'ın düzensiz biçimli, iki küçük doğal uydusu vardır. Kendilerine eski Yunan mitolojisindeki savaş ilahı [[Ares]]'e (Romalılar'da Mars) yardım eden çocuklarının adlarından esinlenerek [[Phobos (uydu)|Phobos]] ve [[Deimos (uydu)|Deimos]] adları verilmiş, gezegene çok yakın yörüngeler izleyen bu uydular muhtemelen bir [[Mars truvalıları|Mars truva asteroidi]] olan [[5261 Eureka]] gibi, gezegenin çekim alanına kapılarak uydu haline gelmiş asteroitlerdir.<ref>"[http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=31031 Close Inspection for Phobos] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120114161949/http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=31031 |tarih=14 Ocak 2012 }}". ESA website.</ref> Fakat hava tabakası olmayan Mars'ın bu iki uyduya nasıl ve ne zaman sahip olduğu tam olarak anlaşılmış değildir. Üstelik bu büyüklükteki asteroitler çok nadirdir, özellikle ikili olanları. Bu büyüklükteki asteroitlere [[asteroit kuşağı]]nın dışında rastlanması durumu daha da garip kılmaktadır.<ref>Ellis, Scott. "[http://calspace.ucsd.edu/Mars99/docs/library/science/geological_history/moons1.html Geological History: Moons of Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070517181817/http://calspace.ucsd.edu/Mars99/docs/library/science/geological_history/moons1.html |tarih=17 Mayıs 2007 }}". CalSpace.</ref>

Her iki uydu da 1877'de Asaph Hall tarafından keşfedilmiştir. Phobos ve Deimos'un hareketleri Mars yüzeyinden bizim 'ay'ımızın Dünya'dan görünüşüne kıyasla çok farklı olarak görünür. Phobos 11 saatte bir, batıdan doğar. Deimos ise, dolanım süresi 30 saat olmakla birlikte, 2,7 günde bir doğar.<ref name="nineplanets">Arnett, Bill (2004-11-20). "[http://www.nineplanets.org/phobos.html Phobos] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110814145523/http://nineplanets.org/phobos.html |tarih=14 Ağustos 2011 }}". nineplanets.</ref> Her iki uydu da ekvatora yakın dairesel yörüngeler izlerler. Phobos'un yörüngesi Mars'tan kaynaklanan gelgit etkileri nedeniyle giderek küçülmektedir, bu yüzden Phobos yaklaşık 50 milyon yıl içinde Mars'a çarpacaktır.<ref name="nineplanets" />

== Yaşam ==
[[Dosya:ALH84001 structures.jpg|küçükresim|sol|ALH84001 adı verilen Mars meteoru, bakteri düzeyinde yaşam belirtileri olduğu ileri sürülen mikroskobik oluşumlar göstermektedir.]]

[[Dosya:Defrosting Sand.jpg|küçükresim|upright=0.45|Mars Global Surveyor (MGS) tarafından çekilmiş fotoğrafta görülen, mahiyeti anlaşılamamış “koyu kumul lekeleri”]]

[[Dosya:Mars Global Surveyor 1.jpg|küçükresim|upright=0.45|“Koyu kumul lekeleri”nin Mars Global Surveyor tarafından çekilen yüksek çözünürlüğe sahip fotoğrafında lekelerin yakın plandan görünümü]]

Evrende yaşamın Dünya'daki koşullara benzer koşullar altında ortaya çıkabileceği varsayımından hareketle, günümüzde bir gezegenin yaşanabilirlik (İng. planetary habitability) ölçüsü, yani bir gezegende yaşamın gelişebilme ve sürebilmesinin ölçüsü yüzeyinde su bulunup bulunmamasıyla yakından ilgili görülmektedir. Bu da bir güneş sistemindeki gezegenin güneşine uzaklığının gereken uygun uzaklıkta olup olmamasına bağlıdır. Mars'ın yörüngesinin Dünya'nın yer aldığı bu uygun kuşağın yarım [[astronomik birim]] kadar daha uzağında olması, ince bir atmosfere sahip bu gezegenin yüzeyinde suyun donmasına neden olmaktadır. Bununla birlikte gezegenin geçmişindeki sıvı su akışları Mars'ın yaşanabilirlik potansiyeli taşıdığını ortaya koymaktadır. Verilere göre, Mars yüzeyindeki sular yaşam için gerekenden çok daha tuzlu ve çok daha asitlidir.<ref>Helen Briggs (BBC science reporter, Boston) (2008-02-15). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7248062.stm Early Mars 'too salty' for life] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120517125109/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7248062.stm |tarih=17 Mayıs 2012 }}". BBC News.</ref>

Gezegenin [[manyetosfer]]inin olmayışı ve son derece ince bir atmosfere sahip oluşu büyük bir handikaptır. Yüzeyindeki ısı tranferi (İng. heat transfer) pek büyük değildir, meteorlara ve [[güneş rüzgârı|güneş rüzgârlarına]] karşı savunması hemen hemen yok gibidir ve suyu sıvı halde tutacak atmosfer basıncı yetersizdir (dolayısıyla su gaz haline geçer). Verilere göre gezegen geçmişte günümüzdeki haline kıyasla daha yaşanabilir haldeydi. Bütün bu olumsuzluklara rağmen Mars'ta organizmaların olmadığı ya da hiç yaşamamış olduğu söylenemez. Nitekim 1970'lerdeki Viking Programı sırasında Mars toprağındaki [[mikroorganizma]]ların saptanması amacıyla Mars'tan getirilen örneklerde bazı pozitif görünen sonuçlar elde edildi. Fakat bu sonuçlar birçok bilim insanının katıldığı bir tartışmaya yol açtı ve kesin bir sonuca ulaşılamadı. Buna karşılık Viking Programı'yla edinilen verilerden yararlanan profesör Gilbert Levin,<ref>The Carnegie Institution Geophysical Laboratory Seminar, "Analysis of evidence of Mars life" held 05/14/2007; Summary of the lecture given by Gilbert V. Levin, Ph.D. [http://arxiv.org/abs/0705.3176] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20160730042721/https://arxiv.org/abs/0705.3176|tarih=30 Temmuz 2016}}, published by Electroneurobiología vol. 15 (2), pp. 39-47, 2007</ref> Rafaël Navarro-González<ref>Navarro-González, R; Navarro, K. F.; de la Rosa, J., Iñiguez, E.; Molina, P.; Miranda, L. D.; Morales, P; Cienfuegos, E.; Coll, P.; Raulin, F., Amils, R. and McKay, C. P. (2006), "The limitations on organic detection in Mars-like soils by thermal volatilization-gas chromato-graphy-MS and their implications for the Viking results", Proc. Natl. Academy of Sciences 103 (44), 16089-16094.</ref> ve Ronalds Paepe yeni bir [[taksonomik]] sistem hazırladılar ve bu sistemde Mars'taki yaşam türü ''Gillevinia straata'' adı altında ele alındı.<ref>Chambers, Paul (1999), Life on Mars; The Complete Story, London: Blandford, ISBN 0-7137-2747-0</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.nationmaster.com/encyclopedia/Gillevinia-straata |başlık=Gillevinia-straata |erişimtarihi=7 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110728154214/http://www.nationmaster.com/encyclopedia/Gillevinia-straata |arşivtarihi=28 Temmuz 2011 |ölüurl=evet }}</ref>

Sonraki yıllarda Phoenix Mars Lander tarafından yürütülen deneyler Mars toprağında [[sodyum]], [[potasyum]] ve [[klorür]] içeren bir [[alkali]] bulunduğunu gösterdi.<ref>"[http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080626.html Phoenix Returns Treasure Trove for Science] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20111113100938/http://www.nasa.gov/mission_pages/phoenix/news/phoenix-20080626.html |tarih=13 Kasım 2011 }}". NASA/JPL. 2008-06-26.</ref> Bu besleyici toprak yaşamı taşımaya gayet elverişliydi, fakat unutulmaması gereken bir sorun daha vardı: Yaşamın yoğun [[morötesi]] ışınlardan korunabilmesi.

Nihayet Johnson Uzay Merkezi Laboratuvarı'nda Mars kökenli ALH84001 meteoru üzerinde organik bileşimler saptandı; varılan sonuca göre bunlar Mars üzerindeki ilk yaşam türleriydi.<ref>Evidence for ancient Martian life. E. K. Gibson Jr., F. Westall, D. S. McKay, K. Thomas-Keprta, S. Wentworth, and C. S. Romanek, Mail Code SN2, NASA Johnson Space Center, Houston TX 77058, USA.</ref><ref>"[http://tin.er.usgs.gov/meteor/metbull.php?sea=alh+84001&sfor=names&ants=&falls=&stype=contains&lrec=50&map=ge&browse=&country=All&srt=name&categ=All&mblist=All&phot=&snew=0&pnt=no&code=604 Allan Hills 84001] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090212180710/http://tin.er.usgs.gov/meteor/metbull.php?sea=alh+84001&sfor=names&ants=&falls=&stype=contains&lrec=50&map=ge&browse=&country=All&srt=name&categ=All&mblist=All&phot=&snew=0&pnt=no&code=604 |tarih=12 Şubat 2009 }}". The Meteorolitical Society. April 2008.</ref><ref>Crenson, Matt (2006-08-06). "[http://www.space.com/scienceastronomy/ap_060806_mars_rock.html After 10 years, few believe life on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060809161936/http://www.space.com/scienceastronomy/ap_060806_mars_rock.html |tarih=9 Ağustos 2006 }}". Associated Press ([http://www.space.com/ on space.com.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110224025431/http://www.space.com/ |tarih=24 Şubat 2011 }})</ref><ref>McKay, D.S., Gibson, E.K., ThomasKeprta, K.L., Vali, H., Romanek, C.S., Clemett, S.J., Chillier, X.D.F., Maechling, C.R., Zare, R.N. (1996). "Search for Past Life on Mars: Possible Relic Biogenic Activity in Martian Meteorite ALH84001". Science 273: 924–930. doi:[http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/273/5277/924 10.1126/science.273.5277.924] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090201155506/http://sciencemag.org/cgi/content/abstract/273/5277/924 |tarih=1 Şubat 2009 }}.[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8688069 PMID 8688069] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081211083818/http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8688069 |tarih=11 Aralık 2008 }}.</ref> Öte yandan Mars yörüngesindeki uzay gemileri kısa zaman önce düşük miktarlarda [[metan]] ve [[formaldehit]] saptadılar ki, bunlar da yaşamın varlığını ima eden işaretler olarak yorumlandılar; zira bu kimyasal bileşimler Mars atmosferinde hızla çözünmektedirler.<ref>Vladimir A. Krasnopolsky, Jean-Pierre Maillard, Tobias C. Owen (2004). "Detection of methane in the Martian atmosphere: evidence for life?". Icarus 172: 537–547. doi:[http://www.sciencedirect.com/science?_ob=ArticleURL&_udi=B6WGF-4D4PR3P-4&_user=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=search&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=84aab747369d1e8955bc15a74a9e00ac 10.1016/j.icarus.2004.07.004]{{Ölü bağlantı|date=Nisan 2022 }}.</ref><ref>"[http://www.nature.com/news/2005/050221/full/050221-15.html Formaldehyde claim inflames Martian debate] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090227022702/http://www.nature.com/news/2005/050221/full/050221-15.html |tarih=27 Şubat 2009 }}". Nature. February 25, 2005. doi:[http://www.nature.com/news/2005/050221/full/news050221-15.html 10.1038/news050221-15] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081226215939/http://www.nature.com/news/2005/050221/full/news050221-15.html |tarih=26 Aralık 2008 }}.</ref>

Mars'ta biyolojik kökenli oldukları ileri sürülen oluşumlardan en tanınmışları “koyu kumul lekeleri” adıyla bilinen oluşumlardır. İlk kez Mars Global Surveyor tarafından 1998-1999 yıllarında gönderilen fotoğraflarla keşfedilen “koyu kumul lekeleri” Mars'ın özellikle güney kutup bölgesinde (60°-80°enlemleri arasında) görülebilen, buz tabakasının üzerinde veya altında beliren, mahiyeti henüz anlaşılamamış oluşumlardır. Mars ilkbaharının başlarında belirmekte ve kış başlarında yok olmaktadırlar. Bunların kış boyunca buz tabakasının altında kalan fotosentetik koloniler, yani [[fotosentez]] yapan ve yakın çevrelerini ısıtan [[mikroorganizma]]lar oldukları ileri sürülmektedir.<ref>Gánti, Tibor; András Horváth, Szaniszló Bérczi, Albert Gesztesi and Eörs Szathmáry (2003-10-31). "[http://www.springerlink.com/content/ut8r78131173254n/ Dark Dune Spots: Possible Biomarkers on Mars?]{{Ölü bağlantı|tarih=Mart 2020 }}". Origins of Life and Evolution of Biospheres Volume 33 (Numbers 4-5): 515-557. doi:[http://www.springerlink.com/content/ut8r78131173254n/ 10.1023/A:1025705828948]{{Ölü bağlantı|tarih=Mart 2020 }}. Retrieved on 18 November 2008.</ref><ref>Gánti, T. et al, "[http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2003/pdf/1134.pdf Evidence For Water by Mars Odyssey is Compatible with a Biogenic DDS-Formation Process] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090227014653/http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2003/pdf/1134.pdf |tarih=27 Şubat 2009 }}". (PDF) Lunar and Planetary Science Conference XXXVI (2003)</ref><ref>Horváth, A., et al, [http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2005/pdf/1128.pdf Annual Change of Martian DDS-Seepages] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090227014656/http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2005/pdf/1128.pdf |tarih=27 Şubat 2009 }}. (PDF) Lunar and Planetary Science Conference XXXVI (2005).</ref><ref>DasSarma,Shiladitya. "[http://www.asm.org/ASM/files/ccLibraryFiles/Filename/000000002127/znw00306000120.pdf Extreme Halophiles Are Models for Astrobiology] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070202065749/http://www.asm.org/ASM/files/ccLibraryFiles/Filename/000000002127/znw00306000120.pdf |tarih=2 Şubat 2007 }}" (PDF).</ref><ref>Vasavada, A.; K. E. Herkenhoff (1999). "[http://mars.jpl.nasa.gov/mgs/sci/fifthconf99/6086.pdf SURFACE PROPERTIES OF MARS’ POLAR LAYERED DEPOSITS AND POLAR LANDING SITES] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090227014654/http://mars.jpl.nasa.gov/mgs/sci/fifthconf99/6086.pdf |tarih=27 Şubat 2009 }}." (PDF). NASA.</ref><ref>" [http://www.esa.int/esaCP/ASE4YZ9KOYC_FeatureWeek_1.html#subhead2 Martian spots warrant a close look] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090616040905/http://www.esa.int/esaCP/ASE4YZ9KOYC_FeatureWeek_1.html#subhead2 |tarih=16 Haziran 2009 }}". European Space Agency. March 13, 2002.</ref> Ayrıca bilim insanları, Mars'ta yaşam koşullarını sağlayabilecek bir ortam oluşturmak amacıyla [[yapay fotosentez]] ile ilgili çalışmalar yapmaktadırlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.mub.eps.manchester.ac.uk/science-engineering/2018/02/01/life-mars-graphene-make-reality/|başlık=Life on Mars? Graphene could make it a reality|erişimtarihi=5 Temmuz 2020|tarih=1 Şubat 2018|çalışma=Hayley Cox|yayıncı=The University of Manchester|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200705085629/https://www.mub.eps.manchester.ac.uk/science-engineering/2018/02/01/life-mars-graphene-make-reality/|arşivtarihi=5 Temmuz 2020|ölüurl=hayır}}</ref>

28 Eylül 2015'te Mars'ta sıvı halde [[Tuzlu Su|tuzlu su]] bulunduğu açıklanmıştır. Tuzlu suyun bulunması ile birlikte, bilim insanları Mars'ta yaşam bulma olasılığının da arttığını ifade etmişlerdir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/marstaki-su-ne-anlama-geliyor/2600 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=11 Ekim 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20151002223324/http://nationalgeographic.com.tr/makale/kesfet/marstaki-su-ne-anlama-geliyor/2600 |arşivtarihi=2 Ekim 2015 |ölüurl=evet}}</ref>

== Keşif ==
{{Ana|Mars'ın keşfi}}
Mars'a günümüze dek, gezegenin yüzeyini, iklimini ve jeolojisini incelemek üzere, ABD, Avrupa ülkeleri, Japonya ve SSCB tarafından düzinelerce uzay gemisi (İng. spacecraft), uydu/yörünge aracı (İng. orbiter), iniş aracı/uzay gemisi (İng. lander) ve sonda/uzay keşif aracı (İng. rover) gibi çeşitli uzay araçları gönderilmiştir. Fakat bu uzay gemisi gönderme denemelerinin yaklaşık üçte ikisi araçlar ya görevlerini tamamlayamadan ya da görevlerine daha başlayamadan bilinen veya bilinmeyen nedenlerle başarısızlıkla sonuçlanmıştır.

=== Tamamlanmış keşif projeleri ===
[[Dosya:Phoenix landing.jpg|küçükresim|sol|Phoenix'in temsilî inişi]]

Görevini tamamlama konusunda ilk başarı 1964'te NASA tarafından gönderilen Mariner-4'ten gelmiştir. Yüzeye ilk başarılı inişler ise SSCB'nin ''Mars Probe'' Projesi kapsamında 1971'de fırlattığı Mars-2 ve Mars-3 tarafından gerçekleştirilmiş, fakat her iki araçla irtibat, inişlerinden kısa bir süre sonra kesilmiştir. Sonraki yıllarda NASA Viking Projesi'ni başlattı ve 1975'te her biri birer "iniş aracı" taşıyan iki "uydu aracı" fırlatıldı. Her iki araç 1976'da başarıyla iniş yaptılar. Gezegende Viking-1 altı yıl, Viking-2 ise üç yıl kaldı. Bunlar Mars'ın ilk renkli fotoğraflarını gönderdiler;<ref>"[http://burro.astr.cwru.edu/stu/20th_far_mars.html Other Mars Missions] {{Webarşiv|url=https://archive.today/20120530021429/http://burro.astr.cwru.edu/stu/20th_far_mars.html |tarih=30 Mayıs 2012 }}". Journey through the galaxy.</ref> gezegenin yüzeyinin haritasının çıkarılması amacıyla gönderdikleri fotoğraflara günümüzde bile zaman zaman başvurulmaktadır.

Sovyetler 1988'de Mars'a gezegeni ve doğal uydularını incelemek üzere Phobos-1 ve Phobos-2 adlı sonda araçları gönderdiler. Phobos-1'le irtibat Mars yolundayken kesilmiş olmasına karşın, Phobos-2 fotoğraflar göndermede başarılı oldu. Fakat Phobos-2'de tam [[Phobos (uydu)|Phobos]] adlı doğal uydunun yüzeyine iki iniş aracını salmak üzereyken başarısızlığa uğradı.

''Mars Observer'' uydusunun 1992'deki başarısızlığından sonra NASA tarafından 1996'da ''Mars Global Surveyor'' fırlatıldı. Görevinde tümüyle başarılı oldu. Harita çıkarma görevini 2001'de tamamladı. Kasım 2006'da üçüncü uzatılmış görevi sırasında sonda aracıyla irtibat kesildi, uzayda 10 yıl çalışır halde kalmayı başardı. NASA ''Surveyor'''ın fırlatılmasından bir ay sonra da ''Mars Pathfinder'''ı fırlattı. Bu, robotik bir keşif aracı olan ''Sojourner'''ı taşıyordu. 1997 yazında Mars'taki ''Ares Vallis'' bölgesine iniş yaptı. Bu proje de başarıyla sonuçlandı.<ref>"[http://www.cnn.com/TECH/9706/pathfinder/surveyor/ Mars Global Surveyor] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060415081709/http://www.cnn.com/TECH/9706/pathfinder/surveyor/ |tarih=15 Nisan 2006 }}". CNN- Destination Mars.</ref>

Mars'la ilgili son tamamlanmış görevde 4 Ağustos 2007'de fırlatılan iniş yeteneğine sahip [[Phoenix (uzay gemisi)|Phoenix uzay gemisi]] kullanılmıştır. Araç 25 Mayıs 2007'de Mars'ın kuzey kutbu bölgesine iniş yaptı.<ref>"[http://phoenix.lpl.arizona.edu/05_25_pr.php Mars Pulls Phoenix In] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080527230312/http://phoenix.lpl.arizona.edu/05_25_pr.php |tarih=27 Mayıs 2008 }}". University of Arizona Phoenix mission Website.</ref> 2,5 m.'ye uzanan robot koluyla Mars toprağını bir metre kazabilecek kapasitede olup, mikroskobik bir kamerayla donatılmıştı. Bu mikroskobik kamera insan saçının binde biri kadar inceliği ayırt edebilecek bir hassasiyete sahipti. 15 Haziran 2008'de indiği yerde su buzlarını keşfetti.<ref>"[http://www.nasa.gov/missions/solarsystem/phoenix_water.html Phoenix: The Search for Water] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120111131124/http://www.nasa.gov/missions/solarsystem/phoenix_water.html |tarih=11 Ocak 2012 }}". NASA website.</ref><ref>"[http://uanews.org/node/20276Frozen Water Confirmed on Mars]{{Ölü bağlantı|tarih=Nisan 2020 }}". UANews.org.</ref> Görevini 10 Kasım 2008'de tamamladı.

Rusya ve Çin'in ortak projesi olan [[Phobos-Grunt]] projesiyle Mars'ın uydusu Phobos'tan örnekler toplanarak analiz için Dünya'ya geri getirilmesi planlanıyordu. Ancak bu sonda 9 Kasım 2011'de fırlatılmasının ardından bozulmuş, 15 Ocak 2012'de dünyaya düşerek imha olmuştur.

=== Sürdürülen keşif projeleri ===
[[Dosya:Spirit Rover Model.jpg|küçükresim|Spirit adlı sonda aracı]]

* 2001'de NASA Eylül 2010'a kadar görevini sürdürmesi planlanan ve hâlen görevini başarıyla yerine getiren ''Mars Odyssey'' uydu aracını fırlattı.<ref>"[http://mars.jpl.nasa.gov/odyssey/newsroom/pressreleases/20081009a.html NASA's Mars Odyssey Shifting Orbit for Extended Mission] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120313183655/http://mars.jpl.nasa.gov/odyssey/newsroom/pressreleases/20081009a.html |tarih=13 Mart 2012 }}". nasa.com. October 9, 2008.</ref> Aracın Gamma Işını Spektrometresi, regolit incelemesi sırasında ilginç miktarlarda hidrojen tespit etti.<ref>Britt, Robert (March 14, 2003). "[http://www.space.com/missionlaunches/odyssey_update_030314.html Odyssey Spacecraft Generates New Mars Mysteries] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20031205042800/http://www.space.com/missionlaunches/odyssey_update_030314.html |tarih=5 Aralık 2003 }}". Space.com.</ref>
* 2003'te Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Mars Express Projesi kapsamında ''Mars Express Orbiter'' adlı uydu aracı ile ''Beagle-2'' adlı iniş aracını fırlattı. ''Beagle-2'' iniş sırasında başarısızlığa uğradı ve Şubat 2004'te kaybolduğuna dair bir açıklama yapıldı. 
* [[ESA]]’nın ''Beagle-2''’yi fırlattığı yıl NASA ''Spirit'' ve ''Opportunity'' adlarında iki keşif sondasını fırlattı. Her ikisi de görevini başarıyla yerine getirdi. Bu çalışmalarla Mars’ta en azından geçmişte sıvı suyun bulunduğu kesinlik kazanmıştır. 2004 yılında Mars'ın kuzey kutbuna inen ve görev süresi 6 yıl olarak belirtilen Opportunity, bilim insanlarını şaşırtan bir performansla hâlen bütün fonksiyonlarını en üst düzeyde kullanarak Mars görevine devam etmektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.ntvmsnbc.com/id/25408364/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=5 Mart 2013 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20130124000419/http://www.ntvmsnbc.com/id/25408364/ |arşivtarihi=24 Ocak 2013 |ölüurl=hayır}}</ref>
* 2004’te ''Planetary Fourier Spectrometer'' ekibi Mars atmosferinde [[metan]] saptadıklarını açıkladı. 
* NASA 12 Ağustos 2005’te ''Mars Reconnaissance Orbiter'' sonda aracını fırlattı, 10 Mart 2006’da yörüngeye oturan araç iki yıl boyunca bilimsel incelemelerde bulundu. Araç aynı zamanda gelecekteki projeler için en uygun iniş platformlarını bulmak üzere Mars toprağı ve iklimini incelemekle görevlidir. 
* [[ESA]] Haziran 2006’da Mars’ta “[[kutup ışıkları]]” olayını saptadıklarını açıkladı.<ref>Bertaux, Jean-Loup; et al. (June 9, 2005). "[http://www.nature.com/nature/journal/v435/n7043/abs/nature03603.html Discovery of an aurora on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070929162314/http://www.nature.com/nature/journal/v435/n7043/abs/nature03603.html |tarih=29 Eylül 2007 }}". Nature Magazine.</ref> Vesta ve Ceres’i incelemek üzere gönderilen Dawn uzay gemisinin Şubat 2009’da Mars’a ulaştı.
* ''[[Mars Bilim Laboratuvarı]]'' adlı keşif sondası (curiosity) "merak" Kasım 2011'de fırlatıldı. Sonda 2012 Ağustos'unda Mars'ın Gale kraterine yumuşak iniş yaptı. Yapması planlanan deneyler arasında kayalar üzerinde kimyasal lazer yardımıyla uzaktan (azami 13 m.) çalışarak örnekler toplaması da bulunmaktadır.
[[Dosya:Perseverance Landing Skycrane.jpg|küçükresim|Mars'a inişi sırasında vinci tarafından çekilen fotoğraf [[Perseverance (keşif aracı)|Perseverance]]]]
[[Dosya:Mars_Helicopter_Ingenuity_(transparent_background).png|küçükresim|upright=1.76|[[Ingenuity]]]]
*09 Şubat 2021'de BAE, Orta Doğu'da gezegenler arası bir uzay görevine başlayan ilk ülke oldu.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.emiratesmarsmission.ae/|başlık=Home|erişimtarihi=29 Mart 2021|dil=İngilizce|çalışma=www.emiratesmarsmission.ae|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200716052916/https://www.emiratesmarsmission.ae/|arşivtarihi=16 Temmuz 2020|ölüurl=hayır}}</ref>
* NASA 17 Temmuz 2020'de Mars'a yanında [[Ingenuity]] adlı helikopteri taşıyan [[Perseverance (keşif aracı)|Perseverance]] adlı aracı gönderdi. [[Perseverance (keşif aracı)|Perseverance]] 18 Şubat 2021 tarihinde Mars'a iniş yaptı.
* [[Ingenuity]] adlı helikopter 19 Nisan 2021 tarihinde Mars üzerinde uçtu.<ref>{{Web kaynağı|url=https://mars.nasa.gov/technology/helicopter/#|başlık=Mars helikopteri NASA Mars|erişimtarihi=22 Nisan 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200416082901/https://mars.nasa.gov/technology/helicopter/|arşivtarihi=16 Nisan 2020|ölüurl=hayır}}</ref> Dünya dışında uçan ilk helikopter oldu.

=== Gelecekte uygulanacak projeler ===
* ESA 2013'te Mars toprağındaki organik molekülleri araştırmak üzere ''[[ExoMars]]'' adlı sonda aracını fırlatmayı planlamıştır.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/maven_20080915.html |başlık=NASA Selects 'MAVEN' Mission to Study Mars Atmosphere |erişimtarihi=8 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090619181039/http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/maven_20080915.html |arşivtarihi=19 Haziran 2009 |ölüurl=hayır }}</ref> ESA, ''ExoMars'' gezici (rover) aracını ve yüzey platformunu, Ağustos ve Ekim 2022 arasında başlatacağını duyurdu.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.esa.int/Newsroom/Press_Releases/Second_ExoMars_mission_moves_to_next_launch_opportunity_in_2020|başlık=N° 11–2016: Second ExoMars mission moves to next launch opportunity in 2020|erişimtarihi=5 Temmuz 2020|tarih=2 Mayıs 2016|çalışma=|yayıncı=ESA|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190209135652/http://www.esa.int/For_Media/Press_Releases/Second_ExoMars_mission_moves_to_next_launch_opportunity_in_2020|arşivtarihi=9 Şubat 2019|ölüurl=hayır}}</ref> ESA, ExoMars projesini 17 Mart 2022 tarihinde kalıcı olarak askıya aldı.<ref>{{Web kaynağı|url=https://t24.com.tr/haber/rusya-avrupa-mars-gorevi-exo-mars-askiya-alindi,1021652|başlık=Rusya-Avrupa Mars görevi ExoMars askıya alındı|erişimtarihi=17 Şubat 2023|dil=Türkçe|çalışma=T24|arşivurl=https://web.archive.org/web/20230217091953/https://t24.com.tr/haber/rusya-avrupa-mars-gorevi-exo-mars-askiya-alindi,1021652|arşivtarihi=17 Şubat 2023|ölüurl=hayır}}</ref>
* 15 Eylül 2008'de NASA Mars atmosferi hakkında bilgi edinilmesini sağlamak üzere 2013'te MAVEN adı verilen robot programını uygulamaya koyacağını açıklamıştır.<ref>Rincon, Paul (November 10, 2006). "[http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6133712.stm European Mars launch pushed back] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120517125320/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/6133712.stm |tarih=17 Mayıs 2012 }}".</ref>
* Fin-Rus ortak projesi olan MetNet projesinde, gezegenin atmosferik, fiziksel ve meteorolojik yapısını yeterince inceleyebilmek için yaygın bir gözlem ağı kurmak üzere on kadar küçük taşıtın Mars yüzeyine gönderilmesi planlanmıştır.<ref>"[http://www.ava.fmi.fi/metnet-portal/?sivu=mainpage Introduction to the MetNet Mars Mission] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120322072231/http://www.ava.fmi.fi/metnet-portal/?sivu=mainpage |tarih=22 Mart 2012 }}". Finnish Meteorological Institute.</ref> Öncü görevinde bulunacak ilk iniş araçlarının 2009'da ya da 2011'de fırlatılması planlanmıştır.<ref>" [http://www.ava.fmi.fi/metnet-portal/precursor/?sivu=launch The MetNet Mars Precursor Mission] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120322072243/http://www.ava.fmi.fi/metnet-portal/precursor/?sivu=launch |tarih=22 Mart 2012 }}". Finnish Meteorological Institute.</ref>
* NASA ve Lockheed Martin şirketi önce Ay'a (2020'de), ardından Mars'a insan taşıması planlanan Orion adı verilen uzay gemisi için çalışmalara başladılar. 28 Eylül 2007'de NASA başkanı Michael D. Griffin NASA tarafından Mars'a yollanacak ilk insanın 2037'de Mars'ta olacağını açıkladı.<ref>"[http://news.yahoo.com/s/afp/20070924/ts_alt_afp/spaceconferenceindiausmars_070924135921 NASA aims to put man on Mars by 2037]".</ref>
* Nasa, Marsa insan göndermek için ADEPT adında 1704 derece ısıya dayanıklı materyal geliştiriyor. Bu materyalin Mars atmosferine giriş için ve Mars'ta kurulacak seranın yapımında kullanılacağı açıklandı.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nasa.gov/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=10 Ekim 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20110224012214/http://www.nasa.gov/ |arşivtarihi=24 Şubat 2011 |ölüurl=hayır }}</ref>
* [[ESA]] Mars'a insan göndermelerinin 2030 ve 2035 yılları arasında yer alacağını umduklarını açıkladı.<ref>"[http://www.esa.int/SPECIALS/Aurora/ESAONKTHN6D_0.html Liftoff for Aurora: Europe’s first steps to Mars, the Moon and beyond] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20101002175305/http://www.esa.int/SPECIALS/Aurora/ESAONKTHN6D_0.html |tarih=2 Ekim 2010 }}". October 11, 2002.</ref>
* [[Mars One]] adlı proje ile de insan bulunduran araçlarla koloni kurulması ön görülüyor.<ref>{{Web kaynağı | url = http://mars-one.com/en/about-mars-one/about-mars-one | başlık = About | yayımcı = Mars One | dil = İngilizce | erişimtarihi = 6 Ağustos 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131109170020/http://www.mars-one.com/en/about-mars-one/about-mars-one | arşivtarihi = 9 Kasım 2013 | ölüurl =evet}}</ref>

[[Dosya:MarsSunset.jpg|küçükresim|upright=0.91|Mars’tan Güneş’in batışı manzarası. Fotoğraf Gusev Krateri’nden Spirit adlı uzay keşif sonda aracınca 19 Mayıs 2005’te çekilmiştir.|alt=]]

=== Mars’ta astronomi gözlemleri ===
Çeşitli uydu araçlarının, iniş araçlarının ve sonda araçlarının Mars'taki varlıkları sayesinde günümüzde [[astronomi]] araştırmaları Mars gökyüzünden de yapılabilmektedir. Bunun pek çok yönden avantajları bulunmaktadır. Mars'ın doğal uydularından [[Phobos (uydu)|Phobos]] doğal olarak Mars'tan daha iyi gözlemlenebilmektedir ([[dolunay]]ın üçte biri [[açısal çap]]ta görülür). Diğer doğal uydu olan Deimos ise Mars yüzeyinden az çok bir yıldızı andırır tarzda görünür; Dünya'dan Venüs'ün görünüşüne kıyasla, Venüs'ten hafifçe daha parlaktır.<ref>"[http://www.planetary.org/explore/topics/mars/deimos.html Deimos] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060507050759/http://www.planetary.org/explore/topics/mars/deimos.html |tarih=7 Mayıs 2006 }}". Planetary Societies's Explore the Cosmos.</ref>

Öte yandan Dünya'da iyi bilinen, [[kutup ışıkları]], [[meteor]]lar gibi birçok fenomen artık Mars yüzeyinde de gözlemlenebilmektedir.<ref>Bertaux, Jean-Loup; et al. (2005-06-09). "[http://www.nature.com/nature/journal/v435/n7043/abs/nature03603.html Discovery of an aurora on Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070929162314/http://www.nature.com/nature/journal/v435/n7043/abs/nature03603.html |tarih=29 Eylül 2007 }}". Nature Magazine.</ref> Dünya'nın Mars ile Güneş arasına girecek ve Güneş üzerinde bir leke oluşturacak şekilde Güneş önünden geçişi Mars'tan 10 Kasım 2084'te izlenebilecektir. Mars'tan aynı şekilde [[Merkür]] ve [[Venüs]]’ün transit geçişi (bir kütlenin başka bir kütlenin önünden geçmesinin gözlemlenebildiği geçiş) ve Deimos’un kısmi [[güneş tutulması|güneş tutulmaları]] izlenebilir.

== Görünüş ve "karşı konum"lar ==
[[Dosya:Apparent retrograde motion of Mars in 2003.gif|küçükresim|upright=0.91|Mars’ın 2003’te Dünya’dan görünüşle hazırlanan görünürdeki “geri devim”i (tersinir hareketi)|alt=|sol]]
[[Dosya:Marsrglobe2004.gif|küçükresim|Mars’ın 2003 yılında küçük bir teleskoptan görünüşü esas alınarak hazırlanmış dönme hareketi|alt=]]Çıplak gözle bakıldığında Mars genellikle, farklı olarak sarı, turuncu ya da kırmızımsı renklerde görünür. Parlaklığı da, yörüngesindeki yolculuğu sırasındaki konumlarına bağlı olarak, Dünya’dan görünen diğer gezegenlerden daha fazla değişiklik gösterir. Görünürdeki [[Kadir (astronomi)|kadir]]i “[[kavuşum]] konumu"ndaki +1,8'den “günberi [[karşı konum]]u”ndaki −2,9 aralığında değişir.<ref name="daw" /> Kimi konumlarında güneşin güçlü ışığından dolayı görünmez hale gelir. 32 yılda iki kez – Temmuz ve Eylül sonunda – en uygun konuma gelir. Mars [[teleskop]]la bakıldığında bolca yüzey ayrıntısı sunan bir gezegendir, özellikle kutuplardaki buzul bölgeleri elverişsiz koşullarda bile belirgin olarak görülürler.<ref>" [http://www.shallowsky.com/mars.html Mars Observing FAQ] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120314034128/http://www.shallowsky.com/mars.html |tarih=14 Mart 2012 }}". Shallow Sky.</ref>

Mars’ın Dünya’ya en yakın olduğu konum [[karşı konum]] olarak bilinir. “Kavuşum dönümü” (İng. synodic period) olarak bilinen iki “karşı konum” arasındaki süre Mars için 780 gündür. Yörünge [[eksantriklik]]leri nedeniyle bu sürede 8,5 güne varan oynamalar olabilir.

Dünya'ya en yaklaştığı zamanlarda Dünya ile Mars arasındaki en kısa uzaklık, gezegenlerin eliptik [[yörünge]]lerine bağlı olarak 55.000.000&nbsp;km ile 100.000.000&nbsp;km arasında değişir.<ref name="daw" /> Önümüzdeki Mars “karşı konum”u 29 Ocak 2010’da meydana gelecektir. Mars “karşı konum” pozisyonuna yaklaştığında “geri devim “ (tersinir hareket, İng. retrograde motion) periyodu başlar.

27 Ağustos 2003 günü, saat 9:51:13'te (UT) Mars son 60.000 yıl boyunca Dünya'ya en yaklaştığı konuma geldi. Bu konumunda Dünya ile arasındaki uzaklık 55.758.006&nbsp;km (0,372719 [[AU]]) idi. Bu olay Mars'ın karşı konumundan bir gün, [[günberi]]sinden yaklaşık üç gün farkla meydana geldiğinden Mars Dünya'dan kolaylıkla izlenebildi.

Yapılan hesaplamalara göre, Mars'ın Dünya'ya bu denli yaklaşmasının söz konusu olduğu son tarih M.Ö. 57.617 yılıdır, bir sonraki tarih ise 2287 yılıdır. 24 Ağustos 2208'deki yakınlaşmada ise iki gezegen arasındaki uzaklığın yalnızca 0.372254 [[AU]] olacağı hesaplanmıştır.

== Gözlem tarihi ==
[[Dosya:Mars oppositions 2003-2018.png|küçükresim|upright=0.91| Dünya'yı merkez alan, tutulum üzerinden 2003-2018 Mars "karşı konum"larının görünüşü|alt=]][[Dosya:Karte Mars Schiaparelli MKL1888.png|küçükresim|sol|Giovanni Schiaparelli tarafından yapılan Mars haritası|alt=|upright=0.91]]Mars’ın eski uygarlıklarla başlayan gözlem tarihinin özellikle, her iki yılda bir meydana gelen, gezegenin Dünya’ya yaklaştığı ve dolayısıyla görünürlüğünün arttığı “karşı konum”larına dayandığı görülür. Ayrıca tarihsel kayıtlarda her 15-17 yılda bir meydana gelen,<ref>"[https://earthsky.org/sky-archive/close-and-far-martian-oppositions The cycle of close and far Martian oppositions] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200311090237/https://earthsky.org/sky-archive/close-and-far-martian-oppositions |tarih=11 Mart 2020 }}". EarthSky. 30 Temmuz 2018.</ref> fark edilebilen [[günberi]] “[[karşı konum]]”larına da yer verildiği görülmektedir; çünkü Mars günberiye yaklaştığında Dünya’ya da yaklaşmaktadır.

Batı tarihinde Mars gözlemlerine ilişkin pek fazla kayıt olduğu söylenemez. Aristo Mars gözlemlerini tarif eden ilk yazarlardan biri olmuştur. Mars’ın 13 Ekim 1590’da Venüs tarafından “örtülme”sini (İng. Occultation) Heidelberg’te M. Möstlin kaydetmiştir.<ref>Breyer, Stephen (March 1979). "Mutual Occultation of Planets". Sky and Telescope 57 #3: 220.</ref> Nihayet 1609’da Mars [[Galile]] tarafından gözlemlendi. Bu aynı zamanda Mars’ın bir teleskop aracılığıyla yapılan ilk gözlemiydi.

=== Mars kanalları ===
19. yy.’da teleskobun yaygınlaşması gök cisimlerinin tanımlanmasında belirli bir düzeye gelinmesini sağladı. 5 Eylül 1877’de Mars’ın bir [[günberi]] [[karşı konum]]u meydana geldi. O yıl İtalyan astronom Giovanni Schiaparelli Milano’da ilk ayrıntılı Mars haritalarını çıkarmak üzere 22 cm.’lik bir teleskop kullandı. Gözlemlerinde Mars yüzeyinde kendisinin “kanallar” adını verdiği, günümüzde kimilerince “optik illüzyon” olarak açıklanan birtakım oluşumlar saptadı ve bunları hazırladığı Mars haritalarına işaretledi. Mars yüzeyinde gözlemlediği bu uzun doğrusal hatlara Dünya'daki ünlü nehirlerin adlarını verdi.<ref>Snyder, Dave (May 2001). "[http://www.umich.edu/~lowbrows/reflections/2001/dsnyder.7.html An Observational History of Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090106085228/http://www.umich.edu/~lowbrows/reflections/2001/dsnyder.7.html |tarih=6 Ocak 2009 }}".</ref><ref>Sagan, Carl (1980). Cosmos. New York, USA: Random House. p. 107. ISBN 0-394-50294-9.</ref>

Bu gözlemlerden etkilenen şarkiyatçı Percival Lowell 300&nbsp;mm. 450&nbsp;mm.’lik teleskoplara sahip bir gözlemevi kurdu. Gözlemevi Mars’ın keşfine ağırlık verdi. Mars’ın pozisyonları bakımından 1894 yılı son uygun fırsattı. Lowell Mars ve Mars’ta yaşam üzerine kamuda büyük bir yankı uyandıran kitaplar yayımladı. “Kanallar” dönemin en büyük teleskoplarını kullanan Henri Joseph Perrotin ve Louis Thollon gibi başka astronomlarca da saptanmıştı. Sonraki yıllarda daha büyük teleskoplarla yapılan gözlemler sonucunda, boyları önceden belirtildiği kadar uzun olmamakla doğrusal kanalların bulunduğu doğrulandı.

[[Dosya:Lowell Mars channels.jpg|küçükresim|Lowell tarafından 1914’ten önce yapılan gözlemlere göre hazırlanmış Mars kanalları|alt=|upright=0.91]]

Fakat daha sonra, 1909'da Flammarion, 840&nbsp;mm.’lik bir teleskopla yaptığı gözlemler sonucunda, düzensiz bazı izler gözlemlemekle birlikte sözü edilen kanallara rastlamadığını açıkladı.<ref>Zahnle K. (2001). "Decline and fall of the Martian empire". Nature 412: 209–213. doi:[http://www.nature.com/nature/journal/v412/n6843/abs/412209a0.html 10.1038/35084148] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110912230742/http://www.nature.com/nature/journal/v412/n6843/abs/412209a0.html |tarih=12 Eylül 2011 }}.</ref> 1960’lı yıllara gelindiğinde farklı yaşam biçimleri olan [[Marslı]]lar hakkında çeşitli senaryolar içeren bir sürü makale ve kitap yayımlanmış bulunuyordu.<ref>Salisbury F. B. (1962). "[http://links.jstor.org/sici?sici=0036-8075%2819620406%293%3A136%3A3510%3C17%3AMB%3E2.0.CO%3B2-R Martian Biology]". Science (journal) 136 (3510): 17–26.</ref> NASA’nın Mariner Projesi kapsamında gönderdiği uzay gemisinin Mars’a ulaşmasından sonra bu tür senaryolar azalmış ve şekil değiştirmiştir. Örneğin bu kez, Marslılar’in bir başka boyutta ya da frekansta oldukları, gezegenlerine inilse de algılanamayacakları yönünde yeni senaryolar üretildi.

== Kültürde ==
=== Mars’ın çeşitli adları ===

Bu gezegene Batı kültüründe Mars adının verilmesi, eski Yunan mitolojisinde savaş ilahı olan [[Ares]]’e Roma mitolojisinde tekabül eden ilahın adının [[Mars (mitoloji)|Mars]] olmasından ileri gelir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://student.britannica.com/comptons/article-9345010/Mars |başlık=Britannica/Mars |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20080624055309/http://student.britannica.com/comptons/article-9345010/Mars |arşivtarihi=24 Haziran 2008 |ölüurl=evet}}</ref> Mars’a çeşitli dillerde verilmiş adlardan bazıları şunlardır:

* [[Babil]] mitolojisinde Mars, gezegenin kızılımsı görünüşünden olsa gerek, ateş ve yıkım ilahı Nergal’in adıyla ifade edilirdi.<ref>Sheehan, William (1997-02-02). "[http://www.uapress.arizona.edu/onlinebks/mars/chap01.htm Motions of Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060620234806/http://www.uapress.arizona.edu/onlinebks/mars/chap01.htm |tarih=20 Haziran 2006 }}". The Planet Mars: A History of Observation and Discovery.</ref>
* Eski Yunanlar Nergal’i Ares’e denk tuttukları zaman bu gezegene ''Areos aster'' (Ἄρεως ἀστἡρ), yani “Ares’in yıldızı” adını verdiler.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.lycos.com/info/mars-god--romans.html |başlık=The name Mars/Areos aster- Nergal |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090906170931/http://www.lycos.com/info/mars-god--romans.html |arşivtarihi=6 Eylül 2009 |ölüurl=evet}}</ref> Daha sonra Ares ile Mars ilahlarının özdeş kılınmasıyla gezegen Romalılar'da ''stella Martis'', yani “Mars’ın yıldızı” ya da kısaca Mars adını aldı. Eski Yunanlarda Mars'ın bir başka adı “ateşli, ateşten ” anlamına gelen ''Pyroeis'' (Πυρόεις) idi.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.theoi.com/Titan/AsterPyroeis.html |başlık=PYROEIS |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20081202000729/http://www.theoi.com/Titan/AsterPyroeis.html |arşivtarihi=2 Aralık 2008 |ölüurl=hayır}}</ref> 
* Mars'a Hindu mitolojisinde Mangala (मंगल),<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/man-mar.htm |başlık=Theosophical Glossary/Mangala |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090216115242/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/man-mar.htm |arşivtarihi=16 Şubat 2009 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.absoluteastronomy.com/topics/Hindu_calendar |başlık=Hindu_calendar |erişimtarihi=22 Mart 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20121113185012/http://www.absoluteastronomy.com/topics/Hindu_calendar |arşivtarihi=13 Kasım 2012 |ölüurl=evet }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.p-g-a.org/mars.html |başlık=Planetary Gemologists Association |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090123111251/http://www.p-g-a.org/mars.html |arşivtarihi=23 Ocak 2009 |ölüurl=evet }}</ref> [[Sanskrit]] dilinde ise, Koç Burcu ve Akrep Burcu işaretlerine sahip olan ve [[okültizm|okült bilimleri]] öğreten savaş ilahından dolayı Angaraka denir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/am-ani.htm |başlık=Theosophical Glossary/Angaraka |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090216114838/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/am-ani.htm |arşivtarihi=16 Şubat 2009 |ölüurl=hayır}}</ref> 
* Mars eski Mısırlılar'da “kızıl [[Horus]]”<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.darkstar1.co.uk/ds7.html |başlık=The Duat and Perihelion of the Dark Star |erişimtarihi=22 Mart 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20190901163352/http://www.darkstar1.co.uk/ds7.html |arşivtarihi=1 Eylül 2019 |ölüurl=evet }}</ref> anlamında "Ḥr Dšr";;;; adını almıştır.
* İbranicede Mars'a “kızaran” anlamında Ma'adim (מאדים) denir ki, Mars'taki en büyük kanyona da bu ad (Ma'adim Vallis) verilmiştir.<ref>{{Web kaynağı |url=http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=38968 |başlık=ESA Science Ma’adim Vallis |erişimtarihi=25 Kasım 2012 |arşivurl=https://archive.today/20121125010033/http://sci.esa.int/science-e/www/object/index.cfm?fobjectid=38968 |arşivtarihi=25 Kasım 2012 |ölüurl=hayır }}</ref>
* Gezegenin Arapçadaki adı El-Mirrih'tir, oradan da Türkçeye Merih olarak geçmiştir. Eski Türkler'de Mars'a Sakit adı verilirdi.
* [[Urdu]] ve [[Acem (ülke)|Acem]] dillerinde de Merih (مریخ) olarak telaffuz edilir. Merih teriminin etimolojik kökeni bilinmemektedir. Eski İranlılar'da ise gezegene "iman ilahı"yla ilgili olarak Bahram (بهرام.) adı verilirdi.<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:iyChi4MBYssJ:www.nationmaster.com/encyclopedia/Bahram+Bahram+mars&hl=tr&ct=clnk&cd=19&gl=tr Encyclopedia/Bahram-Mars]</ref>
* Çin, Japon, Kore ve Vietnam kültürlerinde Mars eski Çin mitolosindeki beş unsurdan ateşle ilişkilendirilerek “ateş yıldızı” (火星) adıyla geçer.<ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:w_poC-U5gX0J:homepage2.nifty.com/index_Z/qizheng.html+china+OR+Mars+%22fire+star%22&hl=tr&ct=clnk&cd=6&gl=tr Qi Zheng]</ref>

[[Dosya:Mars symbol (fixed width).svg|32px|left|♂]]Mars’ın sembolü [[astroloji]]k sembolünden yararlanılarak hazırlanmış bir sembol olup, bir daire ve küçük bir oktan oluşur. Bu, aslında, savaş ilahı Mars’ın kalkan ve mızrağının stilize bir temsilidir. Biyolojide de eril cinsiyeti göstermede kullanılan bu sembol, [[simya]]da karakteristik rengi kırmızı olan Mars’ın hükmettiği demir elementini simgeler; Mars da kırmızımsı rengini [[demir oksit]]e borçludur.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.occult-advances.org/greatwork.shtml |başlık=Alchemical Great Work |erişimtarihi=1 Aralık 2012 |arşivurl=https://archive.today/20121201055223/http://www.occult-advances.org/greatwork.shtml |arşivtarihi=1 Aralık 2012 |ölüurl=evet}}</ref><ref>"[http://solarsystem.nasa.gov/multimedia/display.cfm?IM_ID=167 Planet Symbols] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20031216235302/http://solarsystem.nasa.gov/multimedia/display.cfm?IM_ID=167 |tarih=16 Aralık 2003 }}". NASA solar system exploration.</ref>

=== “Zeki Marslılar” ===
[[Dosya:Martian face viking cropped.jpg|küçükresim|upright=0.45| Cydonia bölgesinde insan suratına benzetilen, doğal olmayabileceği iddia edilen oluşum. Viking-1,1976]]

[[Dosya:Cydonia.gif|küçükresim|upright=0.45| İnsan suratına benzetilen oluşum yakınlarında doğal olmayabileceği iddia edilen piramit benzeri oluşumlar]]
Mars’ta zeki bir yaşam olabileceği konusunda 19 ve 20. yüzyıllarda, özellikle Mars’ın modern uzay araçlarınca incelenmesinden önce çeşitli iddialarda bulunulmuştur. Bu iddialardan bazıları şöyle özetlenebilir:
* 19. yy. sonlarındaki popüler görüşe göre Mars zeki Marslılar’ca meskundu. Schiaparelli’nin gözlemlediği kanallar ile Percival Lowell’ın kitapları insanlarda şu kavramın doğmasına neden olmuştu: Mars soğuk, çorak bir gezegen olmakla birlikte burada sulama çalışmaları yapan eski uygarlıklar mevcuttu.<ref>"[http://prion.bchs.uh.edu/Mars/Percival_Lowell.htm Percivel Lowell's Canals] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20070219093537/http://prion.bchs.uh.edu/Mars/Percival_Lowell.htm |tarih=19 Şubat 2007 }}".</ref>
* 1899 Colorado Springs Laboratuvarı’nda alıcılarını kullanarak atmosferdeki radyo gürültülerini incelemeye çalışan mucit [[Nikola Tesla]], sonradan bir başka gezegenden, muhtemelen Mars’tan gelmekte olduğunu iddia ettiği, tekrarlanan sinyaller saptadı. Bu düşüncesini 1901’deki bir konuşmasında açıkladı.<ref>Tesla, Nikola (February 19, 1901). "[http://earlyradiohistory.us/1901talk.htm Talking with the Planets] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110901190854/http://earlyradiohistory.us/1901talk.htm |tarih=1 Eylül 2011 }}". Collier's Weekly.</ref> [[Lord Kelvin]], Tesla’nın Dünya-dışı yaşamla ilgili varsayımlarını önceleri desteklemişse de, sonradan reddetmiştir.<ref>Cheney, Margaret (1981). Tesla, man out of time. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice-Hall. p. 162. ISBN 978-0-13-906859-1. OCLC [http://www.worldcat.org/oclc/7672251 7672251] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090105232256/http://www.worldcat.org/oclc/7672251|tarih=5 Ocak 2009}}.</ref><ref>"Departure of Lord Kelvin", The New York Times, May 11, 1902, p.29.</ref>
* 1901’de ise Harvard College Gözlemevi müdürü Edward Charles Pickering, New York Times’taki bir makalede Arizona’daki Lowell Gözlemevi’nden Mars’tan irtibat kurma girişimlerinin olduğunu doğrulayıcı bir telgraf almış bulunduğunu açıkladı.<ref>Professor Pickering (January 16, 1901). "[http://nbgoku23.googlepages.com/marslight.pdf The Light Flash From Mars] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090224211722/http://nbgoku23.googlepages.com/marslight.pdf |tarih=24 Şubat 2009 }}" (PDF). The New York Times. Archived from the original on 2007-05-20.</ref>
* 20. yy.’ın son çeyreğinde Mars’a giden uzay araçları Mars’ta “zeki yaşam” ürünü olabilecek ikamet yapıları olmadığını ortaya koyduğunda, bu kez, Marslılar konusunda yeni görüşler ileri sürüldü. Bunlardan bazılarına göre, Marslılar farklı bir boyutta yaşamaktaydılar, kimilerine göre de Mars'ta saptanan insan suratı ve piramitler biçimindeki oluşumlar doğal oluşumlar değildiler.<ref>{{Web kaynağı |url=http://www.crystalinks.com/marsearthconnection.html |başlık=Martian pyramids |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090126014446/http://crystalinks.com/marsearthconnection.html |arşivtarihi=26 Ocak 2009 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.crystalinks.com/faceonmars.html |başlık=Face on Mars |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090220032552/http://crystalinks.com/faceonmars.html |arşivtarihi=20 Şubat 2009 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.crystalinks.com/marsarticles.html |başlık=Articlecs and photos about Martian mysteries |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090126014430/http://crystalinks.com/marsarticles.html |arşivtarihi=26 Ocak 2009 |ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://www.greatdreams.com/cydonia.htm |başlık=MARS - CYDONIA INFORMATION INCLUDES VIKING AND SURVEYOR PHOTOS AND OPINIONS |erişimtarihi=14 Şubat 2009 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20090130070819/http://greatdreams.com/cydonia.htm |arşivtarihi=30 Ocak 2009 |ölüurl=hayır}}</ref>

=== Bilimkurgu ===
[[Bilimkurgu]]da Mars kızıl renkte temsil edilmiş ve ilk zamanlardaki bilimsel spekülasyonlar doğrultusunda zeki canlılarca meskun olarak canlandırılmıştı. Marslılar'a ilişkin ilk bilimkurgu senaryoları içinde en tanınmışı [[H.G. Wells]]'in 1898'de yayımlanan, ölmekte olan gezegenlerinden kaçan Marslılar'ın Dünya'yı istila etmesini konu alan ''[[Dünyalar Savaşı (kitap)|Dünyalar Savaşı]]''<nowiki>'</nowiki>dır. Kitap, 1938'de radyoya, daha sonra sinemaya uyarlandı.<ref>"[http://members.aol.com/jeff1070/wotw.html Radio's War of the Worlds Broadcast (1938)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/19990222141913/http://members.aol.com/jeff1070/wotw.html |tarih=22 Şubat 1999 }} ".</ref>

Mars ya da Marslılar'a ilişkin diğer bilimkurgu eserlerinin arasında şunlar sayılabilir:

* ''The Martian Chronicles'' (hikâye), [[Ray Bradbury]].
* ''Barsoom'' (hikâyeler serisi), Edgar Rice Burroughs.
* ''Marvin the Martian'' (çizgi film), Warner Brothers.
* ''[[Gulliver'in Gezileri (kitap)|Gulliver'in Gezileri]]'', [[Jonathan Swift]].
* ''Mars Trilogy'' (hikâyeler serisi), Kim Stanley Robinson.
* ''We Can Remember It for You Wholesale'' (hikâye), [[Philip K. Dick]]. (Bu hikâyeden uyarlanan ''[[Total Recall]]'' isimli film de bulunmaktadır.)
* ''Babylon 5'' (televizyon dizisi).
* ''[[Gerçeğe Çağrı]]'' (sinema filmi). 
* ''Marslı'' (bilimkurgu romanı), Andy Weir.

=== Harita bağlantıları ===
* [http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/SystemSearch2.jsp?System=Mars Mars Nomenclature] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20060221055129/http://planetarynames.wr.usgs.gov/jsp/SystemSearch2.jsp?System=Mars |tarih=21 Şubat 2006 }}
* [https://web.archive.org/web/20080509184918/http://pdsmaps.wr.usgs.gov/PDS/public/explorer/html/marspick.htm PDS Map-a-planet]
* [http://planetologia.elte.hu/terkep/mars-viking-en.pdf Viking Photomap] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20090224211834/http://planetologia.elte.hu/terkep/mars-viking-en.pdf |tarih=24 Şubat 2009 }}
* [https://web.archive.org/web/20131027185557/http://planetologia.elte.hu/terkep/mars-mola-en.pdf MOLA (topographic) map]

== Notlar ==
{{Kaynakça |group=caption}}
{{notes |notes=
{{efn | name=best-fit ellipsoid | En uygun [[elipsoit]]}}
}}

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|colwidth=30em|refs=

<ref name=VSOP87>{{Dergi kaynağı |başlık=Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets |dergi=Astronomy and Astrophysics |cilt=282 |sayı=2 |sayfalar=663-683|tarih=Şubat 1994 |soyadı1=Simon |ad1=J.L. |soyadı2=Bretagnon |ad2=P. |soyadı3=Chapront |ad3=J. |soyadı4=Chapront-Touzé |ad4=M. |soyadı5=Francou |ad5=G. |soyadı6=Laskar |ad6=J. |bibcode=1994A&A...282..663S}}</ref>

<ref name="NasaFactSheet">{{web kaynağı|ad=David|soyadı=Williams|url=https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html|başlık=Mars Fact Sheet |yayıncı=NASA Goddard Space Flight Center|yıl=2018 |erişimtarihi=22 Mart 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200317184127/https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html|arşivtarihi=17 Mart 2020}}; Ortalama Anomali (derece) 19.412 = (Ortalama Boylam (derece) 355.45332) – (Günberi Boylamı (derece) 336.04084) {{KM-bildirimi}}</ref>
<ref name="meanplane">{{Web kaynağı |tarih=3 Nisan 2009 |başlık=The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter |url=http://home.surewest.net/kheider/astro/MeanPlane.gif |erişimtarihi=10 Nisan 2009 |ölüurl=evet |arşivurl=https://www.webcitation.org/5glwILykY?url=http://home.comcast.net/~kpheider/MeanPlane.gif |arşivtarihi=14 Mayıs 2009 |df= }} ([http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ Solex 10 ile üretilmiştir] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20081220235836/http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/ |tarih=20 Aralık 2008 }} Aldo Vitagliano'nun yazdığı</ref>

<ref name="Seidelmann2007">{{Dergi kaynağı |doi=10.1007/s10569-007-9072-y |soyadı1=Seidelmann |ad1=P. Kenneth |soyadı2=Archinal |ad2=Brent A. |soyadı3=A'Hearn<!-- written A'hearn here, mostly A'Hearn elsewhere --> |ad3=Michael F.|yazarlarıgöster= 3 |soyadı4=Conrad |ad4=Albert R. |soyadı5=Consolmagno |ad5=Guy J. |soyadı6=Hestroffer |ad6=Daniel |soyadı7=Hilton |ad7=James L. |soyadı8=Krasinsky |ad8=Georgij A. |soyadı9=Neumann |ad9=Gregory A.| soyadı10=Oberst | ad10=Jürgen |soyadı11=Stooke |ad11=Philip J. |soyadı12=Tedesco |ad12=Edward F. |soyadı13=Tholen |ad13=David J. |soyadı14=Thomas |ad14=Peter C. |soyadı15=Williams |ad15=Iwan P. |yıl=2007 |başlık=Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006 |url=https://archive.org/details/sim_celestial-mechanics-and-dynamical-astronomy_2007_98_3/page/155 |dergi=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy |cilt=98 |sayı=3 |sayfalar=155-180|pmid= |pmc= |bibcode=2007CeMDA..98..155S |kaynak={{sfnRef|Seidelmann Archinal A'hearn et al.|2007}} |issn=0923-2958}}</ref>

<ref name="lodders1998">{{Kitap kaynağı |yazar1=Lodders, Katharina |yazar2=Fegley, Bruce |tarih=1998 |başlık=The planetary scientist's companion |url=https://archive.org/details/planetaryscienti00lodd_066 |sayfa=[https://archive.org/details/planetaryscienti00lodd_066/page/n210 190] |yayıncı=Oxford University Press US |isbn=0-19-511694-1}}</ref>

<ref name="konopliv2011">{{Dergi kaynağı |soyadı1=Konopliv |ad1=Alex S. |soyadı2=Asmar |ad2=Sami W. |soyadı3=Folkner |ad3=William M. |soyadı4=Karatekin |ad4=Özgür |soyadı5=Nunes |ad5=Daniel C. |soyadı6=Smrekar |ad6=Suzanne E. |soyadı7=Yoder |ad7=Charles F. |soyadı8=Zuber |ad8=Maria T. |yazarlarıgöster=5 |başlık=Mars high resolution gravity fields from MRO, Mars seasonal gravity, and other dynamical parameters |dergi=Icarus |cilt=211 |sayı=1 |tarih=Ocak 2011 |sayfalar=401-428|bibcode=2011Icar..211..401K |doi=10.1016/j.icarus.2010.10.004}}</ref>

<ref Name="MallamaMars">{{Dergi kaynağı |yazar=Mallama, A. |başlık=The magnitude and albedo of Mars |dergi=Icarus |cilt=192 |sayı=2 |sayfalar=404-416|tarih=2007 |doi=10.1016/j.icarus.2007.07.011 |bibcode=2007Icar..192..404M}}</ref>

<ref name="nssdc">{{Web kaynağı | yazar = Williams, David R. | başlık = Mars Fact Sheet | eser = National Space Science Data Center | yayıncı = NASA | tarih = 1 Eylül 2004 | url = http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html | erişimtarihi = 24 Haziran 2006 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20170713094339/https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/marsfact.html | arşivtarihi = 13 Temmuz 2017 | ölüurl = hayır }}</ref>

<ref Name="MallamaSky">{{Dergi kaynağı |yazar=Mallama, A. |başlık=Planetary magnitudes |dergi=Sky and Telescope |cilt=121 |sayı=1 |sayfalar=51-56|tarih=2011}}</ref>

<ref name=hot>{{Web kaynağı | url = http://marsrover.nasa.gov/spotlight/20070612.html | başlık = Mars Exploration Rover Mission: Spotlight | eser = Marsrover.nasa.gov | tarih = 12 Temmuz 2007 | erişimtarihi = 14 Ağustos 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20131102112312/http://marsrover.nasa.gov/spotlight/20070612.html | arşivtarihi = 2 Kasım 2013 | ölüurl =evet}}</ref>

<ref name=cold>{{Web kaynağı | url = http://www.astronomycafe.net/qadir/q2681.html | başlık = What is the typical temperature on Mars? | eser = Astronomycafe.net | erişimtarihi = 14 Ağustos 2012 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20161201082040/http://www.astronomycafe.net/qadir/q2681.html | arşivtarihi = 1 Aralık 2016 | ölüurl = hayır }}</ref>

<ref name="barlow08">{{Kitap kaynağı |ad=Nadine G. |soyadı=Barlow |tarih=2008 |başlık=Mars: an introduction to its interior, surface and atmosphere |seri=Cambridge planetary science |sayfa=21 |cilt=8 |isbn=0-521-85226-9 |yayıncı=Cambridge University Press}}</ref>

<ref name="ercilasun">{{Kitap kaynağı |başlık= Dȋvânu Lugâti't-Türk : giriş-metin-çeviri-notlar-dizin |yayıncı=Türk Dil Kurumu Yayınları |sayfa=571|yıl=2014 |soyadı1=Ercilasun |ad1=Ahmet B. |soyadı2=Akkoyunlu |ad2=Ziyat |isbn=978-975-16-2837-4}}</ref>

}}

{{Mars}}
{{Mars uzay sondaları}}
{{Güneş Sistemi 2}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Mars (gezegen)| ]]
[[Kategori:Antik çağlardan beri bilinen astronomik cisimler]]
[[Kategori:Güneş Sistemi'nin gezegenleri]]
[[Kategori:Karasal gezegenler]]
[[Kategori:Güneş Sistemi]]