Max Born sayfasının kaynağını görüntüle

{{Çoklu sorun|
{{Düzenle|Şubat 2016}}
{{düzenle-tr|Haziran 2014}}
{{Kaynak yetersiz|tarih=Mart 2024}}}}
{{Bilim insanı bilgi kutusu
| ad = Max Born
| resim = Max Born.jpg
| altyazı = Born {{yaklaşık}} 1930-1940
| doğum_tarihi = {{doğum tarihi|1882|12|11|df=y}}
| doğum_yeri = [[Wrocław|Breslau]], [[Alman İmparatorluğu]]
| ölüm_tarihi = {{ölüm tarihi ve yaşı|df=yes|1970|1|5|1882|12|11}}
| ölüm_yeri = [[Göttingen]], [[Batı Almanya]]
| yattığı_yer = [[Stadtfriedhof, Göttingen|Stadtfriedhof]], [[Almanya]]
| vatandaşlık = Almanya, İngiltere
| dalı = [[Teorik fizik]]
| çalıştığı_yer = [[Johann Wolfgang Goethe Üniversitesi|University of Frankfurt am Main]]<br/>[[Göttingen Üniversitesi]]<br/>[[Edinburgh Üniversitesi]]<br/>[[Cambridge Üniversitesi]]
| alma_mater = [[Göttingen Üniversitesi]]
| tez_başlığı = Untersuchungen über die Stabilität der elastischen Linie in Ebene und Raum unter verschiedenen Grenzbedingungen ("Investigations on the stability of the elastic line in plane and space under different boundary conditions")
| tez_yılı = 1906
| doktora_danışmanı = [[Carl Runge]]
| akademik_danışmanları  = {{yalın liste|1=
*[[Woldemar Voigt]]
*[[Karl Schwarzschild]]
*[[Joseph Larmor]]
*[[J. J. Thomson]]
}}
| doktora_öğrencileri  = {{yalın liste|1=
*[[Mary Bradburn]]
*[[Cheng Kaijia|Kaijia Cheng]]
*[[Max Delbrück]]
*[[Walter Elsasser]]
*[[Siegfried Flügge]]
*[[Maria Goeppert-Mayer]]
*[[Herbert S. Green]]
*[[Friedrich Hund]]
*[[Pascual Jordan]]
*[[Edgar Krahn]]
*[[J. Robert Oppenheimer]]
*[[Lothar Wolfgang Nordheim]]
*[[Peng Huanwu|Huanwu Peng]]
*[[Maurice Pryce]]
*[[Bertha Swirles]]
*[[Victor Frederick Weisskopf]]<ref name="mathgene"/>
*[[Yang Liming|Liming Yang]]
}}
| önemli_öğrencileri = {{yalın liste|1=
*[[Enrico Fermi]]
*[[Huang Kun]]
*[[Emil Wolf]]
}}
| tanınma_nedeni = {{yalın liste|
* [[Born–Haber çevrimi]]
* [[Born sertliği]]
* [[Born koordinatları]]
* [[Born yaklaşımı]]
* [[Born serileri]]
* [[Born olasılığı]]
* [[Born–Infeld teorisi]]
* [[Born–Oppenheimer yaklaşımı]]
* [[Born kuralı]]
* [[Born–Landé denklemi]]
* [[Born–Huang yaklaşımı]]
* [[Born–von Karman sınırsal koşulu]]
* [[Born denklemi]]
* [[Adiyabatik teorem]]
* [[Kanonik değişim ilişkisi]]}}
| ödüller = {{yalın liste|
* [[Nobel Fizik Ödülü]] (1954)<ref name="Nobel Prize">{{Web kaynağı | url = https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1954/ | başlık = The Nobel Prize in Physics 1954 | yayıncı = The Official Web Site of the Nobel Prize | erişimtarihi = 10 Mart 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060719220639/https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1954/ | arşivtarihi = 19 Temmuz 2006}}</ref>
* [[Hughes Madalyası]] (1950)
* [[Max Planck Madalyası]] (1948)
* [[Fellow of the Royal Society|FRS]] (1939)}}
| imza = Max Born signature.svg
| evlilik = Hedwig (Hedi) Ehrenberg<br>(1891-1972)<br>(m. 1913-1970; ölümüne kadar)
| çocuklar = 3, bir tanesi [[Gustav Victor Rudolf Born]]
| dipnotlar = [[Olivia Newton-John]] (kız torunu)
}}
'''Max Born''' ({{IPA|de|ˈmaks ˈbɔɐ̯n|lang}};<ref>{{Kitap kaynağı|yazar1=Dudenredaktion|soyadı2=Kleiner|ad2=Stefan|soyadı3=Knöbl|ad3=Ralf|yıl=2015|özgünyıl=First published 1962|başlık=Das Aussprachewörterbuch|çeviribaşlık=The Pronunciation Dictionary|url=https://books.google.com/books?id=T6vWCgAAQBAJ|dil=de|basım=7.7yer=Berlin|yayıncı=Dudenverlag|isbn=978-3-411-04067-4|sayfalar=244, 588}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|soyadı1=Krech|ad1=Eva-Maria|soyadı2=Stock|ad2=Eberhard|soyadı3=Hirschfeld|ad3=Ursula|soyadı4=Anders|ad4=Lutz Christian|başlık=Deutsches Aussprachewörterbuch|çeviribaşlık=German Pronunciation Dictionary|url=https://books.google.com/books?id=E-1tr_oVkW4C&q=deutsches+ausspracheworterbuch|dil=de|yıl=2009|yayıncı=Walter de Gruyter|yer=Berlin|isbn=978-3-11-018202-6|sayfalar=382, 732|erişimtarihi=26 Nisan 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211129010814/https://books.google.com/books?id=E-1tr_oVkW4C|arşivtarihi=29 Kasım 2021|ölüurl=hayır}}</ref> d. 11 Aralık 1882, ö. 5 Ocak 1970) [[kuantum mekaniği]]nin gelişmesinde etkili olan [[Almanlar|Alman]] [[matematikçi]] ve [[fizikçi]].{{sfn|Born|Jordan|1925}}{{sfn|Born|1926}}<ref name="Nobel Prize"/><ref name="mactutor">{{MacTutor Biography|id=Born}}</ref> Kuantum fiziği dışında [[katı hâl fiziği]] ve [[Optik|optiğe]] katkıda bulunmuş ve 1920-30'larda önemli fizikçilerin çalışmalarının denetimini yapmıştır. Born, yaptığı "Kuantum Mekaniği'nin temelini araştırma, özellikle dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumlanması üzerine" adlı çalışması ile 1954 yılında [[Nobel Fizik Ödülü]]'nü almıştır.

1904 yılında [[Göttingen Üniversitesi]]’ne girdi. Burada 3 tane ünlü matematikçiyle tanıştı: [[Felix Klein]], [[David Hilbert]] ve [[Hermann Minkowski]]. Doktora tezi konusu "Bir Düzlem ve Uzay'da Esneklik kararlılığı" idi. Bu tez ile üniversitesinin verdiği Felsefe Fakültesi Ödülü'nü kazandı. 1905 yılında, Minkowski ile [[özel görelilik]] üzerine araştırmalar yaptı ve daha sonra [[Thomson atom modeli]] üzerine [[habilitasyon]] tezi yazdı. 1918'de Berlin'de [[Fritz Haber]] ile şans eseri karşılaştı. Bu karşılaşma ile bir metalin bir halojenle tepkimeye girmesiyle iyonik bir bileşiğin nasıl oluştuğunun tartıştılar ve bugün [[Born-Haber döngüsü]] olarak bilinen yorumu ortaya koydular.

1921 yılında Born, Göttingen'e geri döndü. Born uzun süredir arkadaşı olan ve meslektaşı [[James Franck]] için bir makam ayarladı. Born'un gözetiminde Göttingen, fizik için dünyanın önde gelen merkezlerinden biri haline geldi. 1925 yılında, Born ve [[Werner Heisenberg]] kuantum mekaniğinin [[matris mekaniği]] temsilini formülize ettiler. Ertesi yıl, 1954'te Nobel Ödülü'ne layık görülen Schrödinger denkleminde ψ*ψ için olasılık yoğunluk fonksiyonunun şimdiki standart yorumunu formüle etti. Bu alandaki etkisi kendi araştırmasından daha ileri gitti. [[Max Delbrück]], [[Siegfried Flügge]], [[Friedrich Hund]], [[Pascual Jordan]], [[Maria Goeppert-Mayer]], [[Lothar Wolfgang Nordheim]], [[Robert Oppenheimer]] ve [[Victor Weisskopf]] için doktora danışmanlığı yaptı.<ref name="mathgene">{{MathGenealogy|id=18245}}</ref>{{sfn|Greenspan|2005|pp=142, 262}} Göttingen'de Born ve onun yardımcıları altında derece Enrico Fermi, Werner Heisenberg, Gerhard Herzberg, Friedrich Hund, Pascual Jordan, Wolfgang Pauli, Léon Rosenfeld, Edward Teller ve Eugene Wigner dahil.
1933 Ocak ayında Nazi Partisi Almanya'da iktidara geldi. Born Yahudi'ydi. O İngiltere'ye göç etti. St John College, Cambridge gitti ve burada işe alındı. Burada popüler bir bilim kitabı yazdı “Huzursuz evrem”.
1936 Ekim ayında, Edinburgh Üniversitesi'nde Doğal Felsefe profesör oldu.Burada Almanya doğumlu asistanları E. Walter Kellermann ve Klaus Fuchs ile çalıştı. O fiziğe yaptığı araştırmalara devam etti. Max Born 31 Ağustos 1939 tarihinde bir İngiliz vatandaşı oldu. Vatandaş olmadan bir gün önce İkinci Dünya Savaşı patlak verdi. 1952 yılına kadar Edinburgh'da  kalmıştır. O Bad Pyrmont'dan emekli oldu. Göttingen'de bir hastanede 5 Ocak 1970 yılında öldü.

==Gençliği==
Max Born 11 Aralık 1882 tarihinde Breslau'da [[Yahudiler|Yahudi]] bir ailede doğdu. Born ailenin iki çocuğundan birisiydi. Babası Gustov Born bir anatomist ve embriyologtu. Aynı zamanda Breslau Üniversitesi'nde embriyolog profesörüydü. Annesi  Margarethe sanayici bir aileden geliyordu.Max henüz 4 yaşındayken annesini kaybetti, 29 Ağustos 1886 tarihinde. Max'in bir tane kız kardeşi vardı. Kız kardeşinin ismi Käthe'ydi. Käthe 1884 yılında doğdu.Kız kardeşi babasının ikinci evliliğinden olmuştu. Babası Bertha Lipstein ile evlendi. Bir tane de üvey kardeşi oldu. Wolfgang daha sonra New York City College Sanat Tarihi Profesörü oldu.

Nihayet Breslau'daki König-Wilhelm-Gymnasium'den mezun oldu ve Born 1901 yılında Breslau Üniversitesi'ne girdi. Alman üniversite sistemi bir üniversiteden başka bir üniversiteye kolayca geçmenizi sağlar bu yüzden 1902'de Heidelberg Üniversitesi'nde yaz dönemlerini geçirdi ve 1903 yılında Zürih Üniversitesi'ne gitti. Breslau'daki sevdiği arkadaşları Otto Toeplitz ve Ernst Hellinger ona Göttingen Üniversite'si hakkında bilgi verdi. Born 1904 Nisan ayında oraya gitti. Göttingen'de o üç ünlü matematikçileri buldu David Hilbert, Felix Klein ve Hermann Minkowski. Geldikten hemen sonra Born Felix ile Hermann ile yakın bağlar kurdu.Birinci sınıfı Hilbert ile beraber aldı. Hilbert'a göre Born inanılmaz yetenekliydi ders yazmanı olarak Born'u seçti. Ve Göttingen Üniversitesi'nde okuma odasındaki matematik öğrencilerin ders notlarını yazmaktı. Hilbert daha sonra Born'un akıl hocası oldu. Ona tavsiyelerde bulundu. Born'u yarı resmi asistan pozisyonuna getirdi. Born Minkowski ile üvey annesinin sayesinde tanıştı. Annesi Minkowski ile Königsberg'deki dans okulundan tanışıyorlardı. Minkowski'ini evde yemeğe davet etti tanışmaları için. Buna ek olarak, yazıcı ve asistanlık görevine devam ederken Born, Born sıklıkla Hilbert'in evinde Minkowski gördü.

Klein ile Born ilişkisi daha sorunlu oldu. Born, Klein ve uygulamalı matematik profesörleri tarafından yapılan bir seminere katıldı.Bu profesörler Carl Runge ve Ludwig Prandtlidi. Seminerin konusu da elastik üzerineydi. Konuya özellikle ilgisi olmasa da Born bir bildiri sunmak zorunda kaldı.O da Hilbert'in calculus'teki değişimi kullanarak, kararlı bir sunum yaptı. Klein bu sunumdan etkilendi ve "Bir Düzlem ve Uzayda Elastik Stabilite" adlı tez konusuna davet etti.Bu konu Klein için çok yakın hatta sevgilisi bile olabilecek durumdaydı. Klein Üniversitesi tarafından sunulan prestijli yıllık Felsefe Fakültesi Ödülü için önerildi. Uygulamalı matematik gibi, teklifi geri çevirerek çünkü sevdiği bir alan değildi. Klein büyük ölçüde rahatsız oldu. Klein akademik kariyer yapmak ya da kırmak için gücü vardı.Ve Born'de ödül için girişimde bulununca kendini rahatsız hissetti. Klein onu denetlemeyi reddetti ve Carl Runge'ı onu denetlemesi için anlaştı. Woldemar Voigt ve Karl Schwarzschild onun diğer gözetmenleri oldu. Onun kağıdın da stabilite koşulları için denklemleri geliştirdi.O konuya daha fazla ilgisi arttı ve 13 Haziran 1906 yılında rektör Born'un ödülü kazandığını açıkladı Bir ay sonra, onun sözlü sınavı geçti ve matematik [[magna cum laude]] alanında doktorasını verdi.

Mezun Born askerlik hizmetini yapmak zorunda kaldı ve o bir öğrenciyken ertelemişti. Kendisini Alman askerlerin arasında buldu ve ikinci muhafız ejderhalar bölüğüne geçti.Bu bölüğün merkezi Berlin'deydi. Hizmeti kısa sürdü çünkü Ocak 1907'de bir astım krizi sonrasında taburcu edildi. O da İngiltere'ye gitti. O Gonville ve Caius College'e başvurdu. Cavendish  laboratuvarında 6 ay boyunca fizik dersi aldı.Bu dersi J. Thomson, George Searle and Joseph Larmor. gözetiminde geçirdi. Born tekrar Almanya'ya döndü ve orduya geçti. Birinci elit "Büyük Seçmen" alayına gitti. Lakin 6 hafta sonra yine tıbbi sorunlardan dolayı taburcu oldu. Daha sonra Born Breslau'ya geri döndü. Burada Born Otto Lummer ve Ernst Pringsheim'in gözetiminde çalıştı. Born siyah vücut deneyini yaparken  küçük bir kaza geçirdi.Su hortumu patlattı ve laboratuvar su altında kaldı.Bunun üzerine Lummer Born'e “Sen asla bir fizikçi olamayacaksın” demiştir.
1905 yılında Einstein hareketli vücutların elektrodinamiği üzerine özel görecelik teorisine göre bir belge yayınladı.

Born ilgilendi ve konuyu araştırmaya başladı. O Minkowski de aynı doğrultuda özel görelilik araştırma yapmaya başladı.Sonuçlarını Minkowski'ye gönderdiği zaman Minkowski onun Göttingen'e dönüp bir tez yazmasını istedi.Born kabul etti. Toeplitz Born'a matriks cebiri için yardımda bulundu. Minkowski'nin dört boyutlu uzay matriksini kullandı.Kullanmasındaki amacı elektrodinamik ile görelilik uzlaştırmak içindi. Born ile Minkowski iyi anlaşmaya başladı.İşler güzel ilerliyordu ancak Minkowski 12 Ocak 1909 tarihinde apandisitten aniden öldü.Matematik öğrencileri  kendi adlarına Born'un konuşmasını istedi.
Born birkaç hafta sonra  Göttingen Matematik Derneği'nin toplantısında kendi sonuçlarını sunmaya çalıştı. Hilbert ve Runge Born çalışmalarına ilgi vardı. Born ile birkaç tartışmadan sonra Born'un sonuçlarına ikna oldular.Ve tekrar ders vermesi için ikna edildi.
Daha sonra bir makale olarak yaptığı konuşma yayınlandı “Görelilik İlkesinin Kinematikte Katı Cisimlerin Teorisi” (Almancası: [[Die Theorie des starren Elektrons in der Kinematik des Relativitätsprinzips]]). Bununla beraber Born sertlik kavramını tanıttı. 23 Ekim'de Born bir dersinde Thomson atom modelini anlattı.

==Kariyeri==
===Berlin ve Frankfurt===
Born genç bir akademisyen olarak Göttingen'e yerleşti. Dahlmannstraße 17 de bulunan  El BoKaReBo olarak bilinen ve Sister Annie tarafından odaları kiralanan bir evde kalmaya başladı. El BoKaReBo evdeki kiracıların isimlerinin baş harflerinden türetilmiş bir isimdir. "El" Ella Philipson, "Bo" Hans Bolza, "Ka"  Theodore von Kármán ve "Re" Albrecht Renner'den gelmektedir.
1912 yılında, Born Hedwig (Hedi) Ehrenberg ile tanıştı. Baba tarafı Yahudi'dir ancak buna rağmen [[Lütercilik]] akımına bağlıdır tıpkı kardeşi Käthe. Bu inancına pek bağlı olmadığı halde değiştirmeyi de reddetmiştir. Düğününü de 2 Ağustos 1913'te bahçe töreni olarak yapmıştır. Ancak Mart 1914'te düğünde kendisini evlendiren papaz tarafından Lutheran (Lütercilik) olarak vaftiz edilmiştir. Born dinsel inanışları ve kiliseyi önemli olarak kabul etmiyordu. Vaftiz olmasındaki sebep eşi ve Alman toplumuna uyum sağlamaktı. Üç çocuğu vardır. İki kız ve bir erkek. İlk kızı Irene 1914 yılında ikinci kızı Margarethe 1915 yılında ve oğlu Gustav 1921 yılında doğmuştur. Kızı Irene şarkıcı ve oyuncu [[Olivia Newton-John]]dur.
1913 yılının sonunda, içlerinde görecelik ve kristal kafesin dinamiği de olan 27 sayfa yayınlamıştır. Daha sonradan kitap haline getirilmiştir bu sayfalar. 1914 yılında [[Max Planck]] tarafında Berlin Üniversitesinde Teorik fizik alanında bir açık olduğuyla ilgili bir mektup almıştır. Birinci Dünya savaşı başlamak üzeredir. 1915'te berline geldikten biraz sonra ordu sinyal birimine katılmıştır. Daha sonraları Artillerie-Prüfungs-Kommission katılmıştır. Berline gitmiştir bu yüzden. Berlinde bulunduğu sürede Einstein ile hayat boyu sürecek olan arkadaşlığa başlamıştır. Almanya ile ateşkes antlaşmasından sonra ordudan ayrılmıştır. [[Flitz Haber]] ile tanıştıktan sonra aralarında metal halojen ile tepkime verdiğinde hangi [[iyonik bileşik]] oluşur diye bir konuşmaları olmuştur ve bu bugün Born–Haber cycle olarak bilinir.
Born Berlin'de daha makam sahibi olmadan önce, Von Laue kendi fikrini değiştirmiş ve bu makamı istediğine karar vermiştir. Born ile anlaştı. Eylül 1919'da Born teorik fizik alanında Frankfurt am Main üniversitesinde baş olmuştur. Göttingen Üniversitesi Fizik bölümü başkanlığı için birisini arıyorlardı ve Born'a başvurdular. Einstein ona nerde mutlu olacaksan oraya gitmesini ve bugün Almanya'da başka Born'un olmadığını söyledi. Anlaşma sırasında deneysel fizikçi olan arkadaşı [[James Franck]] içinde bir yer ayırdı.

==Göttingen==
1921'den 1933 yılına kadar olan 12 yıl boyunca, Born temel bilimsel kavramları paylaştığı bir arkadaşı vardı. Öğretim ve kuantum teorilene ayrı bir avantaj ve gelişme sağlamıştır bu arkadaşı. Teorik fizikçiler ve deneysel fizikçiler arasında yakın işbirliği yaklaşımı da Born ve Arnold Sommerfeld tarafından sağlanmıştır. Arnold Sommerfeld Münih Üniversitesinde teorik fizik alanının başıdır ve kuantum teorisinde önemli bir etkiye sahiptir. Born ve Sommerfeld yalnızca bilgi de paylaşmamışlardır, Summerfeld 1922'de Amerikada ders verdiği öğrencisi [[Werner Heisenberg]]'i Bornun asistanı olmasaı için Almanya'ya göndermiştir.
1925 yılında Born ve Heisinberg kuantum mekaniğini açıklamak için matriks mekaniğini formüllemişlerdir. 9 temmuzda Born Heisinberg'e yayınlaması için belge verdi. Belgede Heisdinberg kuantum teorisini formülize etti, somut bilgiden uzak durdu ama bilgileri gözlenlenemiyordu. Parametreleri kullanarak elektronların yörüngelerini hesaplamaya ve bu sayede kuantum zıplamalarına geçiş elde etmeyi umuyordu. Bu ilk ve son durumlarına karşılık gelen iki indeksleri kullanmayı gerektirmiştir. Born bu belgeyi gördüğünde, formüllerin matrislerin sistematik diline uyarlanabileceğini fark etmiştir.
Bu zamana kadar matrisler fizikçiler tarafında nadiren kullanılıyordu ve saf matematiğe ait olduğu varsayılıyordu. Asistanı ve eski talebesi Pascual Jordan ile matrisleri uyarlamaya ve genişletmeye başladılar. Bulduklarını hemen yayınladılar.Yıl sonuna kadar devam eden çalışmalar yayınlandı ve sonuç q ve p nin matrisler için konum ve momentum p ve I nın birim matrisi olduğu  şaşırtıcı bir formüldü:
<math> p q - q p =  { h \over 2 \pi i } I </math>
Matris çarpanı değişme özelliğine sahip olmadığı için bu sonuç elde edilebilmiştir. Bu formül tamamen Born'a atfedilmiştir. Born ayrıca diyagonal üzerinde olmayan bütün elementlerin matrikslerinin sıfır olduğunu da ispatlamıştır. Born Jordan ile beraber hazırladığı belgeleri elektrodinamiğe kattığı ilave bilgileri de katarak kuantum mecaniğinin en önemli kuralları olarak kabul etmiştir. BU belge Heisinberg 'in teorilerini somut matematiksel bir alana taşımıştır.
Born bile Heisinberg ile Paul Dirac'ın aynı düşüncede olduğunu fark ettiğinde şaşırmıştı. Kısa süre sonra Wolfgang Pauli  hidrojenin enerji değerlerini hesaplamak için matriks metodunu kullandı ve Bohr modeliyle aynı fikirde olduğuna karar verdi.
4 Aralık 1926'da Einstein'ın Born'a gönderdiği kuantum mekaniği ile ilgili ünlü mektupta
Kuantum mekaniği gerçekten çok etkileyici. Ama içimden bir ses diyor ki hala yeterli bir durum değil. Teori birçok şey söylüyor ama bizi "Tanrının" sırlarına yaklaştırmıyor. Ben hangi durum olursa olsun Onun zarla oynamadığına eminim.
Bu not daha sonraları "Tanrı zar atmaz" olarak kullanılmıştır.
1928 yılında Einstein nobel fizik ödülü için Heisenberg, Born ve Jordan'ı göstermiştir. Ancak 1932 yılında Heisenberg tek başına kuantum mekaniğinin yaratıcısı olarak ödülü almıştır.
Born'un hocalığında Göttingen'de Ph.D. sini alanlar Max Delbrück, Siegfried Flügge, Friedrich Hund, Pascal Jordan, Maria Goeppert-Mayer, Lothar Wolfgang Nordheim Robert Oppenheimer ve Victor Weisskopf vardır. Asistanları ise  Enrico Fermi, Werner Heisenberg, Gerhard Herzberg, Friedrich Hund, Pascual Jordan, Wolfgang Pauli, Léon Rosenfeld, Edward Teller ve Eugene Wigner'dir.
==Sonraki yaşamı==
Ocak 1933 Nazi partisi başa geçti. Mayıs ayında Born ücreti ödenmeyen altı Yahudi  öğretmenden birisi olmuştu. Franck istifasını çoktan vermişti. On iki yıllık uğraşları sayesinde fizik alanında önde gelen yer olan Göttingen çok değişmişti. Born yeni bir iş aramaya başladı. Cambridge'deki St John's College dan gelen teklifi kabul etti. Brada iken popüler olan bir bilim kitabı yazdı, Dinlenmeyen Evren ve bir ders kitabı olan Atom Fiziği ni yazdı. Ders kitabı daha sonra yedi baskısı çıkan klas, k bir kitap haline geldi.
Cambridge'deki işi kısa süreliğineydi.ve 1935 yılında Göttingen deki işine son verildi. Bundan dolayı [[C. V. Raman]] dan gelen teklifi kabul etti. Burada kalıcı bir iş bekledi ancak herhangi bir makam teklif edilmedi. Kasım 1935 yılında ailesiyle beraber alman vatandaşlığı iptal edildi. Birkaç hafta sonra Göttingen doktorasını iptal etti. Moskova'daki Pyotr Kapitsa dan gelen teklifi değerlendirdi ve Rudolf Peierls'in Rusya doğumlu eşinden Rusça dersler almaya başladı. Ancak sonra  Charles Galton Darwin tarafından gelen Edingburgh Üniversitesinde çalışma teklifini kabul etti.
Edinburgh'da matematiksel fizik öğretmeye atandı. İki alman asistanı vardı. E. Walter Kellermann ve Klaus Fucshs ve beraber elektronların gizemli hareketlerini incelediler. Born  1937 yılında  Royal Society of Edinburgh'e 1939 yılında da Royal Society of London'a  üye oldu. Çıkarabildiği bütün akraba ve arkadaşlarını Almanya'dan çıkarmaya çalıştı. 
70 yaşına kadar Edingburgh de kaldı. 1954 yılında doğu Almanya'ya emeklilik için gitti. 1954 yılında kuantum mekaniğindeki temel araştırmalarından özellikle de tek başına çalıştığı dalga fonksiyonunun istatistiksel yorumundan dolayı Nobel ödülünü kazandı.
Emekliliğinde bilimsel çalışmalarına devam etti ve kitabının yenilerini bastı. 5 Ocak 1970 yılında Göttingen'de bir hastahanede öldü. Stadtfriedhof'a gömüldü.

== Bibliyografya==
Hayatı boyunca, Born birkaç yarı-popüler ve teknik kitaplar yazdı. Onun atom fiziği ve ışık alanındaki çalışmaları hala geçerlidir ve bu alandaki klasiklerden birisi olarak görülmektedir. Aşağıdaki, yaptığı önemli işlerin bir listesidir:
* [[Max Born kuantum]] mekaniğinin istatistiksel yorumu- 11 Aralık 1954
* Über das Thomson'sche Atommodell Habilitations-Vortrag (FAM, 1909) --Habilitasyon 23 Ekim 1909 tarihinde [[Göttingen Üniversitesi]]'nde yapılan
* Dynamik der Kristallgitter (Teubner, 1915) --- Yayınlandıktan sonra, fizikçi Arnold Sommerfeld'in Matematik Ansiklopedisi 5. hacmi için buna dayalı bir makale yazmak Born'dan istedi. Birinci Dünya Savaşı bu makalenin üzerindeki çalışmaların başlamasını geciktirdi ancak 1919 yılında başladı ve 1922 yılında bitirdi.Bu makalenin başlağı “Katı haldeki atom kuramı” olarak yayınlandı.
* Kun Huang ile kristal kafeslerin Dinamik Teorisi. (Oxford, 1954)
* Die Relativitätstheorie Einsteins und ihre physikalischen Grundlagen (Springer, 1920) --- Frankfurt Üniversitesi'nde Born'nun dersleri
* Başlığı Einstein'ın görelilik teorisi altında İngilizce olarak mevcuttur.
* Vorlesungen über Atommechanik (Springer, 1925)
* Atom Mekaniği (George Bell & Oğulları, 1927) -- JW Fisher tarafından tercüme ve DR Hartree tarafından revize edilmiştir.
* Atom Dinamik Sorunları (MIT Press, 1926) --- Matris mekaniğinin ilk hesabı Almanya'da gelişti, MIT'de verilen derslere dayanmaktadır.1925'in sonlarında 1926'nın başlarında
* Elementare Quantenmechanik (Zweiter Band der Vorlesungen über Atommechanik) --- Pascual Jordan ile. (Springer, 1930), Bu iki ciltlik bir çalışma olarak tasarlanmıştır ve bu ilk ciltidir.Bu ciltte Born matris mekaniği üzerine Jordan ile yaptığı çalışmalarla yer vermiştir.İkinci ciltte ise Erwin Schrödinger'in dalga mekaniği yer almaktadır.Ancak ikinci cilt Born ile başlamadı.Buna arkadaşı ve meslektaşı Hermann Weyl yazmıştı çünkü bunu yapacağını inanıyordu.
* Optik: Ein Lehrbuch der elektromagnetische Lichttheorie (Springer, 1933)--- Kitap Born İngiltere'ye göç ettiği zaman piyasaya sürüldü.
* Optik İlkeleri: Elektromanyetik Yayılma Teorisi, Girişim ve Işığın Kırınımı Emil Wolf ile. (Pergamon, 1959) --- Bu kitap Optik'in bir İngilizce çevirisi değildir, ama yerine aynı ölçüde bir kitap getirildi.İkinci Dünya Savaş'ından sonra bir grup bilim insanı Born'un yazılarını tercüme etmeye çalıştı.Tabii ki aradan geçen yıllar da optik konusunda gelişmeler oldu. 1951 yılında, Emil Kurt kitap için Born'un özel asistanı olarak işe başladı.Sonunda
Robert Maxwell'in [[Pergamon Press]] tarafından 1959 yılında yayınlandı.O bu uzun zamanlı geçikmeyi şöyle açıkladı “"Maxwell tarafından oluşturulan tüm mali ve yayın hileleri çözmemiz gerekiyordu."
* Moderne Physik (1933) --- Technischen Hochschule Berlin'de verilen yedi derslerine dayalı
* Atom Fiziği (Blackie, Londra, 1935) - güncellemeleri ile, John Dougall tarafından Moderne Physik tercümesinin de Yetkili kişi.
* Huzursuz Evren (Blackie and Son Limited, 1935) ---Doğal atölyenin popüler bir sunumu.Born'ün yeğeninin (Otto Königsberger) geçici kitap göstermek için İngiltere'ye getirildi. Otto Königsberger çok iyi bir kariyeri vardı mimarlıkta lakin Nazi'ler yönetimi ele alınca kariyeri sonlandı.
* Fizik Deney ve Teorisi (Cambridge University Press, 1943) --- "the Durham Philosophical Society" ve the "Pure Science Society" isteği üzerine adres "King's College"’e verildi. Ders genişletilmiş bir versiyonu 1956 Dover Publications baskısında çıktı.
*Doğa Felsefesi, Neden ve Sonuç (Oxford University Press, 1949)--- Born 1948 Waynflete’te ki derslerine dayalı olarak “the College of St. Mary Magdale” da verilen. Sonraki geniş veriyonunda (Dover, 1964): "Sembol ve Gerçeklik" ve Nobel ödüllü 1964 verilen Born'un  dersleri.Almanyada gerçekleşti.
*Sıvıların Genel Bir Kinetik Teorisi HS Green (Cambridge University Press, 1949) --- Bu kitapta altı kâğıtları Royal Society Proceedings izni ile yeniden yapılmıştır.
*Benim jenerasyonumdaki fizik: Bildiri Seçkisi (Pergamon, 1956)
* – Max Born 80. doğum günü şerefine yayınlandı. Bu baskı matris mekaniği üzerine yazarların makaleleri yayınlandı, Zeitscrift für Physik içinde, Cilt 26 ve 33-35, 1924-1926

==Ödüller ve Onur==
* 1934 - Cambridge Stokes Madalyası
* 1939 - Royal Society üyeliğine
* 1945 - Edinburgh Royal Society MacDougall-Brisbane Madalyası
* 1945 - Edinburgh Royal Society Püskürtme-Victoria Jubilee Ödülü
* 1948 – Max Planck Medaille der Deutschen Physikalischen Gesellschaft
* 1950 - Londra Royal Society Hughes Madalyası
* 1953 - Göttingen kentinde Fahri vatandaşı
* 1954 - Nobel Fizik Ödülü ödül özellikle dalga fonksiyonunun yaptığı istatistiksel yorumlanması için, kuantum mekaniği Born temel araştırma oldu.
* 1954 - Nobel Ödülü Ziyafet Konuşma
* 1954 - Born Nobel Anlatım
* 1956 - Uluslararası Hukuk, Münih Hugo Grotius Madalyası
* 1959 - Alman Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı Star ile Merit Grand Cross
* 1972 - Max Born Ödülü Alman Fizik Derneği ve Fizik İngiliz Enstitüsü tarafından oluşturuldu. Bu yıllık olarak verilmektedir.
* 1982 - Max Born ve James Franck, Enstitü Yönetim 1921-1933 arasında 100. Doğum Yılı yılında Göttingen Üniversitesi'nde Töreni
* 1991 - Max Born-Institut für Nichtlineare Optik und Kurzzeitspektroskopie im Forschungsverbund Berlin eV - Enstitü onun onuruna adlandırılmıştır.

== Kaynakça==
{{Kaynakça}}

{{Nobel Fizik Ödülü}}

{{Otorite kontrolü}}

{{DEFAULTSORT:Born, Max}}
[[Kategori:1882 doğumlular]]
[[Kategori:Wrocław doğumlular]]
[[Kategori:1970 yılında ölenler]]
[[Kategori:Britanyalı fizikçiler]]
[[Kategori:Alman fizikçiler]]
[[Kategori:Alman asıllı Britanyalılar]]
[[Kategori:Yahudi asıllı Almanlar]]
[[Kategori:Heidelberg Üniversitesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Göttingen Üniversitesinde öğrenim görenler]]
[[Kategori:Gonville and Caius College'da öğrenim görenler]]
[[Kategori:Berlin Humboldt Üniversitesi öğretim üyeleri]]
[[Kategori:Edinburgh Üniversitesi öğretim üyeleri]]
[[Kategori:Nobel Fizik Ödülü sahipleri]]
[[Kategori:Prusya Bilim Akademisi üyeleri]]
[[Kategori:SSCB Bilimler Akademisi'nin şeref üyeleri]]
[[Kategori:SSCB Bilimler Akademisi'nin yabancı üyeleri]]
[[Kategori:Birleşik Krallık vatandaşlığına kabul edilenler]]
[[Kategori:Göttingen'de ölenler]]
[[Kategori:Royal Society üyesi Britanyalılar]]