Nötron sayfasının kaynağını görüntüle

{| border="1" cellspacing="0" align="right" cellpadding="2" style="margin-left:1em"
|-
! align="center" bgcolor=gray | Nötron
|-
! align="center" bgcolor=gray | [[Dosya:Neutron quark structure.svg|200px|çerçevesiz|orta|Bir nötronun resmi.]]
|-
! align="center" bgcolor=gray | Sınıflandırma
|-
|
{| align="center"
|-
|[[Atomaltı parçacık]]
|-
|[[Fermiyon]]
|-
|[[Hadron]]
|-
|[[Baryon]]
|-
|[[Nükleon]]
|-
|''Nötron''
|}
|-
|
|-
! align="center" bgcolor=gray | Özellikleri
|-
|
|-
|
{| align="center"
|-
|Kütlesi: 
|{{Değer|1.674927351|(74)|e=-27|ul=kg}}<ref name="2010 CODATA">Mohr, P.J.; Taylor, B.N. and Newell, D.B. (2011), [http://physics.nist.gov/constants "The 2010 CODATA Recommended Values of the Fundamental Physical Constants"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20131009032049/http://physics.nist.gov/constants |tarih=9 Ekim 2013 }} (Web Version 6.0). The database was developed by J. Baker, M. Douma, and S. Kotochigova. (2011-06-02). National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, Maryland 20899.</ref>
|-
|
|939.565378 [[Elektronvolt#Kütle|MeV/c<sup>2</sup>]]<ref name="2010 CODATA" />
|-
|
|1.00866491600 [[Atomik kütle birimi|u]]<ref name="2010 CODATA" />
|-
|[[Elektrik yükü]]: 
| Yüksüz
|-
|Spin: 
|1/2
|-
|[[Kuark]] bileşimi: 
|1 Yukarı, 2 Aşağı Kuark
|}
|}
{{Nükleer fizik}}
'''Nötron''', sembolü n veya n⁰ olan, bir [[Atomaltı parçacık|atomaltı]] ve [[Nötr parçacık|nötr]] bir parçacıktır. [[Proton]] ile birlikte, [[Atom çekirdeği|atomun çekirdeğini]] meydana getirir. Bir [[Yukarı kuark|yukarı]] ve iki [[aşağı kuark]] ve bunların arasındaki [[güçlü etkileşim]] sayesinde oluşur. Proton ve nötron yaklaşık olarak aynı kütleye sahiptir (1 [[Atomik kütle birimi|akb]]) fakat nötron daha fazla kütleye sahiptir. Nötron ve protonun her ikisi [[nükleon]] olarak isimlendirilir. Nükleonların etkileşimleri ve özellikleri [[nükleer fizik]] tarafından açıklanır. Nötr [[hidrojen]] atomu dışında bütün atomların çekirdeklerinde nötron bulunur. Her atom farklı sayıda nötron bulundurabilir. Proton ve nötronlar, [[kuark]]lardan oluştukları için [[temel parçacık]] değildirler.

Bir atomun [[kimyasal özellik]]leri çoğunlukla nükleon çevresindeki [[atomik orbital]]de bulunan elektronlar tarafından belirlenir. Elektron dizilimi, nükleonun elektrik yüküyle, atom numarası yani proton sayısıyla belirlenir. Nötronlar nötr oldukları için elektron dizilimine etki etmezler ama protonla beraber nükleonun kütlesini oluştururlar. [[İzotop]], atom numaraları aynı olup içerdikleri nötron sayısı farklı olan (dolayısıyla nükleon sayıları da farklıdır) iki veya daha fazla atom türüdür. (daha detaylı bilgi için bkz. [[İzotop]]) Bazı elementler doğada tek bir tür [[Kararlı nüklit|kararlı izotopla]] oluşurken, [[flor]] gibi, daha çok kararlı izotopla oluşan türler de, [[kalay]] gibi, vardır. Ayrıca bazı elementlerin, [[teknesyum]] gibi, kararlı izotopları yoktur.

[[Nükleon]]un özellikleri [[Atom numarası|atom]] ve nötron numaralarına bağlıdır. Nükleon içindeki protonlar pozitif yüklü oldukları için uzun erimli [[elektromanyetik kuvvet]] bu protonları birbirlerinden iter fakat daha güçlü ama daha kısa erimli olan [[nükleer kuvvet]] nükleonu kararlı yapar. Nükleonun kararlı olabilmesi için sadece bir adet protondan oluştuğu için [[hidrojen]] hariç tüm atomlarda nötron gereklidir. Nötronlar [[nükleer füzyon]] ve [[Nükleer fisyon|fisyonda]] üretilebilir. Nötronlar; nükleer füzyon, fisyon ve [[nötron yakalama]] yoluyla yıldızlardaki [[nükleosentez]]e doğrudan katkı sağlarlar.

Nötronlar [[nükleer enerji]] üretiminde temel öneme sahiptir. Nötronun [[James Chadwick]] tarafından 1932'de keşfedilmesinden sonra, nötronlar [[nükleer dönüşüm]]ün farklı türlerini başlatmak için kullanıldı. 1938'deki [[nükleer fisyon]]un keşfiyle, hemen anlaşıldı ki, eğer bir nükleer fisyon olayı nötron üretirse, bu üretilen nötronlar da başka fisyon olayını başlatacaktır. Bu aşamalı durum [[zincirleme nükleer reaksiyon]] olarak adlandırılmıştır. Bu olaylar ve keşifler ilk kendi kendine yeten nükleer reaktör ([[Chicago Pile-1]], 1942) ve ilk nükleer silahın yapımına ([[Trinity (nükleer deneme)|Trinity]], 1945) neden olmuştur.

Nükleon içindeki bir nötron kararlı bir yaşam süresine sahipken, nükleon dışındaki bir nötron, yani serbest haldeki bir nötron, yaklaşık olarak 15 dakikalık bir yaşam süresine sahiptir. Bu sürenin sonunda kendiliğinden olarak bir [[proton]]a, [[elektron]]a ve bir [[Nötrino|antinötrino]]'ya bozunurlar. Serbest haldeki nötronlar atomları iyonize etmese de, dolaylı olarak [[iyonlaştırıcı radyasyon]]a sebep olurlar. Yani dozuna bağlı olarak biyolojik bir tehlikeye yol açabilirler. Doğal bir nötron arka planı, yani sayıca küçük bir [[akı]]ya sahip dünyada oluşan serbest nötronlar, [[kozmik ışın]] sağanakları (İng: [[:en:Air shower (physics)|Air shower (physics)]]) ve [[Dünya'nın yerkabuğu]]ndaki kendiliğinden bölünebilen elementlerin doğal radyasyonu yüzünden oluşur.

== Atom çekirdeğinde nötron ==
Bir [[atom çekirdeği]] [[güçlü etkileşim]] sayesinde bir arada tutulan proton ve nötronlardan oluşur. Çekirdekteki protonun sayısı ''Z'' ([[atom numarası]]) ve nötronun sayısı ''N'' ([[nötron numarası]]) olarak tanımlanmıştır. Atom numarası atomun kimyasal özelliklerini belirlerken nötron numarası atomun [[izotop]] veya [[nüklit]] olup olmamasını belirler. İzotop ve nüklit kavramları birbirleri yerine eşanlamlı olarak kullanılsa da sırasıyla birisi kimyasal birisi nükleer özellik ifade eder. İzotoplar atom numaraları aynı nötron numaraları farklı nüklitlerdir. Nüklitler nötron numaraları aynı atom numaraları farklı olursa [[izoton]]lar olarak adlandırılırlar. [[Kütle numarası]] ''A'' atom ve nötron numarasının toplamına eşittir. Aynı kütle numarasına sahip olup farklı atom ve nötron numarasına sahip olan nüklitlere [[İzobar (parçacık fiziği)|izobarlar]] denir. Bir atom çekirdeğinin kütlesi her zaman onu oluşturan nükleonların toplam kütlesinden biraz daha azdır. Aradaki fark, [[kütle-enerji eşdeğerliği]] yüzünden nükleer bağlanma enerjisi olarak ortaya çıkar.<ref>Giancoli, Douglas C. (1984). ''[[iarchive:generalphysics00gian|General physics]]''. Englewood Cliffs, N.J: Prentice-Hall. ISBN <bdi>978-0-13-350884-0</bdi>. OCLC [[oclc:1033640549|1033640549]].</ref>

Hidrojen atomu çekirdeğinin en sık bulunan izotopu ([[element simgesi]]yle <sup>1</sup>H) sadece bir adet protondur. Ağır hidrojen çekirdeği izotopları olan [[döteryum]] (D veya <sup>2</sup>H) ve [[trityum]] (T veya <sup>3</sup>H) sırasıyla bir protonun yanında iki ve üç nötron bulundurur. Diğer tüm atom çekirdeği türleri iki veya daha fazla protondan ve çeşitli sayıda nötrondan oluşur. Örneğin kimyasal element olan [[kurşun]]un (<sup>208</sup>Pb) en çok bulunan nükliti 82 proton ve 126 nötron içerir.

Protonlar ve nötronlar atom çekirdeği içinde nükleer kuvvetin etkisiyle neredeyse tamamen aynı şekilde davranırlar. Proton ve nötronun aynı parçacığın iki kuantum durumu olarak görüldüğü izospin kavramı nükleonların nükleer veya zayıf kuvvetle etkileşimlerini modellemek için kullanılır.

=== Nükleer enerji ===
Nükleer kuvvetin kısa mesafedeki güçlü etkisi yüzünden nükleonların bağlanma enerjileri elektronların atoma bağlanma enerjilerinden daha fazladır. Nükleer fisyonda bir nötronun ağır bir nüklit (örneğin [[uranyum-235]]) tarafından soğurulması nüklitin kararsız hale gelmesine ve daha hafif nüklitlere ve ek nötronlara bozunmasına sebep olur.<ref name=":0">Glasstone, Samuel; Dolan, Philip J., eds. (1977), ''The Effects of Nuclear Weapons'' (3rd ed.), U.S. Dept. of Defense and Energy Research and Development Administration, U.S. Government Printing Office, ISBN 978-1-60322-016-3</ref> Daha sonra pozitif yüklü hafif nüklitler birbirlerini iterek elektromanyetik potansiyel enerjiyi serbest bırakır.<ref name=":1">[http://electron6.phys.utk.edu/phys250/modules/module%205/nuclear_energy.htm "Nuclear Energy"]. ''Physics 250: Modern Physics''. The University of Tennessee Department of Physics and Astronomy. [https://web.archive.org/web/20200220205637/http://electron6.phys.utk.edu/phys250/modules/module%205/nuclear_energy.htm Archived] from the original on 20 February 2020. Retrieved 1 May 2024.</ref> Eğer bu reaksiyon bir [[fisil]]de gerçekleşirse ek nötronlar zincirleme nükleer reaksiyonunu da içeren yeni nükleer fisyon olaylarına neden olabilir.<ref name=":0" /> Belirli bir miktarda fisil, bunun gibi nükleer reaksiyonlarla aynı miktarda geleneksel bir kimyasal patlayıcının ortaya çıkaracağı enerjinin yaklaşık olarak 10 milyon katı enerjiyi açığa çıkarır.<ref name=":0" /> Sonuç olarak nükleer kuvvetin nükleer bileşenlerin birbirlerini elektromanyetik itmelerinden kaynaklanan enerjiyi depolayabilmesi nükleer reaktörleri ve bombaları mümkün kılan enerjiyi sağlar. Fisyonda ortaya çıkan enerjinin çoğunu fisyondaki parçacıkların kinetik enerjisi sağlar.<ref name=":0" /><ref name=":1" />

=== Beta bozunumu ===
Nötronlar ve protonlar çekirdekte benzer davranırlar ve benzer reaksiyonlarla birbirlerine dönüşebilirler. Bu reaksiyonlar [[beta bozunumu]] olarak bilinen [[Radyoaktif bozunum|radyoaktif bozunumdur.]]<ref>Basdevant, J.-L.; Rich, J.; Spiro, M. (2005). ''Fundamentals in Nuclear Physics: From Nuclear Structure to Cosmology''. Springer. ISBN <bdi>978-0-387-01672-6</bdi>.</ref> [[Zayıf kuvvet]] aracılığıyla gerçekleşen beta bozunumunda ya nötronlar protona bozunur ya da protonlar nötrona bozunur. Beta bozunumu elektron ve nötrinoların veya bunların anti parçacıklarının soğurulmasını veya yayımlanmasını gerektirir.<ref name=":2">Loveland, W. D. (2005). ''[https://books.google.com/books?id=ZAHJkrJlwbYC&pg=PA199 Modern Nuclear Chemistry]''. [[John Wiley & Sons|Wiley]]. p. 199. ISBN <bdi>978-0-471-11532-8</bdi>. [https://web.archive.org/web/20240501202310/https://books.google.com/books?id=ZAHJkrJlwbYC&pg=PA199 Archived] from the original on 2024-05-01. Retrieved 2024-05-01.</ref> Nötron ve proton bozunumları şöyledir:

{{math|{{SubatomicParticle|Neutron0}} → {{SubatomicParticle|Proton+}} + {{SubatomicParticle|Electron}} + {{SubatomicParticle|Electron antineutrino}}}}

burada {{SubatomicParticle|Proton+}}, {{SubatomicParticle|Electron}} ve {{math|{{SubatomicParticle|Electron antineutrino}}}} sırasıyla bozunum ürünleri olan protonu, elektronu ve anti [[elektron nötrinosu]]nu belirtir.<ref>[http://pdg.lbl.gov/2007/tables/bxxx.pdf Particle Data Group Summary Data Table on Baryons] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110910125729/http://pdg.lbl.gov/2007/tables/bxxx.pdf|tarih=10 Eylül 2011}}. lbl.gov (2007). Retrieved on 2012-08-16.</ref>

{{math|{{SubatomicParticle|Proton+}} → {{SubatomicParticle|Neutron0}} + {{SubatomicParticle|Positron}} + {{SubatomicParticle|Electron neutrino}}}}

burada {{SubatomicParticle|Neutron0}}, {{SubatomicParticle|Positron}}, and {{math|{{SubatomicParticle|Electron neutrino}}}} sırasıyla bozunum ürünleri olan nötronu, [[pozitron]]u ve elektron nötrinosunu belirtir.

Bu reaksiyonlarda ortaya çıkan elektron ve pozitron tarihsel olarak sırasıyla β<sup>−</sup> ve β<sup>+</sup>olarak gösterildi. Bu gösterim bozunum sürecinin adının beta bozunumu olmasına yol açtı.<ref name=":2" /> Bu reaksiyonlarda orijinal parçacık ürünlerin bir bileşimi değildir, bunun yerine ürün parçacıkları reaksiyonda aniden oluşmuşlardır.<ref>Abraham Pais (1991). [[iarchive:nielsbohrstimesi0000pais|''Niels Bohr's Times: In Physics, Philosophy, and Polity''.]] Oxford University Press. ISBN&nbsp;<bdi>0-19-852049-2</bdi>.</ref>

== Serbest nötron ==
Serbest nötronlar herhangi bir çekirdekte bulunmazlar. Serbest haldeki nötronlar kullanılan birime göre 939 565 413.3 [[Elektronvolt#Kütle|eV/c²]] veya 1.674927471×<math display="inline">10^{-27}</math> [[Kilogram|kg]] veya 1.008 664 915 88 [[Atomik kütle birimi|Da]] kütleye sahiptir ve [[Spin ½|spin-½]]<ref>Basdevant, J.-L.; Rich, J.; Spiro, M. (2005). ''Fundamentals in Nuclear Physics''. Springer. p.&nbsp;155. ISBN&nbsp;<bdi>978-0-387-01672-6</bdi>.</ref> [[fermiyon]]lardır. Nötronların ölçülebilir bir elektrik yükü yoktur. Pozitif yükleri sayesinde protonlar [[Elektrik alanı|elektrik alandan]] doğrudan etkilenebilirken, nötronlar elektrik alandan etkilenemez.<ref>Arimoto, Y.; Geltenbort, S.; et&nbsp;al. (2012). [http://www.rri.kyoto-u.ac.jp/news-en/4964 "Demonstration of focusing by a neutron accelerator"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150118105137/http://www.rri.kyoto-u.ac.jp/news-en/4964 |tarih=18 Ocak 2015 }}. ''Physical Review A''. '''86''' (2): 023843. Bibcode:[https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2012PhRvA..86b3843A 2012PhRvA..86b3843A]. doi:[[doi:10.1103/PhysRevA.86.023843|10.1103/PhysRevA.86.023843]]. [https://web.archive.org/web/20150118105137/http://www.rri.kyoto-u.ac.jp/news-en/4964 Archived] from the original on January 18, 2015. Retrieved May 9, 2015.</ref> Fakat nötronlar [[manyetik moment]]e sahip olduklarından [[manyetik alan]]dan etkilenirler.<ref>Oku, T.; Suzuki, J.; et&nbsp;al. (2007). "Highly polarized cold neutron beam obtained by using a quadrupole magnet". ''Physica B''. '''397''' (1–2): 188–191. Bibcode:[https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2007PhyB..397..188O 2007PhyB..397..188O]. doi:[[doi:10.1016/j.physb.2007.02.055|10.1016/j.physb.2007.02.055.]]</ref>

Serbest haldeki nötronlar kararsızdır (yaşam süreleri sınırlıdır) ve 14 dakika 38 saniyelik<ref>R.L. Workman et al. (Particle Data Group), Prog.Theor.Exp.Phys. 2022, 083C01 (2022) and 2023 update. https://pdg.lbl.gov/2023/listings/rpp2023-list-n.pdf {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20230925091703/https://pdg.lbl.gov/2023/listings/rpp2023-list-n.pdf|tarih=25 Eylül 2023}}. Gives value of 878.4 ± 0.5s; half-life is not given.</ref> bir ortalama yaşam süreleri vardır. Bu yaşam süresi, 10 dakika 11 saniyelik bir [[yarı ömür]] anlamına gelir. Nötronun kütlesi protonun kütlesinden {{val|1.29332||ul=MeV/c2}} daha fazla olması beta eksi bozunumu için gerekli enerjiyi sağlar. Bozunum sırasında oluşan parçacıklar (proton, elektron ve [[Antinötrino|anti nötrino]]) nötronun enerjisinin, elektrik yükünün ve [[lepton sayısı]]nın korunmasını sağlar.<ref>Wietfeldt, Fred E.; Greene, Geoffrey L. (2011-11-03). [https://link.aps.org/doi/10.1103/RevModPhys.83.1173 "Colloquium : The neutron lifetime"]. ''Reviews of Modern Physics''. '''83''' (4): 1173–1192. Bibcode:[https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2011RvMP...83.1173W 2011RvMP...83.1173W.] doi:[[doi:10.1103/RevModPhys.83.1173|10.1103/RevModPhys.83.1173]]. ISSN&nbsp;0034-6861.</ref> Elektron {{val|0.782|0.013|u=MeV}} değerine kadar kinetik enerji kazanabilir.

Hâlâ tam olarak açıklanmamış olmakla birlikte, nötronun ortalama yaşam süresini ölçmek için kullanılan "şişe" ve "ışın" yöntemleri yaşam süresi için farklı değerler vermektedir. Bu yöntemlerden "şişe" yöntemi "soğuk" nötronları bir şişede kullanarak ölçüm yaparken "ışın" yöntemi parçacık ışınındaki enerjili nötronları kullanır. Bu iki yöntemle yapılan ölçümlerde elde edilen veriler zamanla birbirine yaklaşmadı. "Şişe" yöntemiyle elde edilen veri 877.75<ref>[https://www.caltech.edu/about/news/how-long-does-a-neutron-live "How Long Does a Neutron Live?"]. ''California Institute of Technology''. 2021-10-13. [https://web.archive.org/web/20211013190528/https://www.caltech.edu/about/news/how-long-does-a-neutron-live Archived] from the original on 2021-10-13. Retrieved 2021-10-14.</ref><ref>UCNτ Collaboration; Gonzalez, F. M.; Fries, E. M.; Cude-Woods, C.; Bailey, T.; Blatnik, M.; Broussard, L. J.; Callahan, N. B.; Choi, J. H.; Clayton, S. M.; Currie, S. A. (2021-10-13). [https://par.nsf.gov/servlets/purl/10304438 "Improved Neutron Lifetime Measurement with UCNτ"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240401134040/https://par.nsf.gov/servlets/purl/10304438 |tarih=1 Nisan 2024 }}. ''Physical Review Letters''. '''127''' (16): 162501. arXiv:[[arxiv:2106.10375|2106.10375]]. Bibcode:[https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2021PhRvL.127p2501G 2021PhRvL.127p2501G] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240615025905/https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2021PhRvL.127p2501G |tarih=15 Haziran 2024 }}. doi:[[doi:10.1103/PhysRevLett.127.162501|10.1103/PhysRevLett.127.162501]]. PMID&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34723594 34723594.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20230818212947/https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34723594/ |tarih=18 Ağustos 2023 }} S2CID&nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:235490073 235490073]. [https://web.archive.org/web/20240401134040/https://par.nsf.gov/servlets/purl/10304438 Archived] from the original on 2024-04-01. Retrieved 2024-04-01.</ref> saniyeyken "ışın" yöntemiyle elde edilen veri 887.7<ref>Anonymous (2013-11-27). [https://physics.aps.org/articles/v6/s150 "Discrepancy in Neutron Lifetime Still Unresolved"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20230818212949/https://physics.aps.org/articles/v6/s150 |tarih=18 Ağustos 2023 }}. ''Physics''. '''6'''. Bibcode:[https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2013PhyOJ...6S.150. 2013PhyOJ...6S.150..] doi:[[doi:10.1103/Physics.6.s150|10.1103/Physics.6.s150]]. [https://web.archive.org/web/20230818212949/https://physics.aps.org/articles/v6/s150 Archived] from the original on 2023-08-18. Retrieved 2024-04-01.</ref> saniyedir.

Serbest nötronların bozunumunda küçük bir kısmında (%1) eksi beta bozunumu ürünlerine ek olarak bir [[gama ışını]] ortaya çıkabilir:

{{math|{{SubatomicParticle|Neutron0}} → {{SubatomicParticle|Proton+}} + {{SubatomicParticle|Electron}} + {{SubatomicParticle|Electron antineutrino}} + {{SubatomicParticle|gamma}}}}

Gama ışınının yayımlanan beta parçacığı ve protonun elektromanyetik etkileşiminden oluşan [[Bremsstrahlung|"bremsstrahlung"]] dolayısıyla oluştuğu düşünülebilir.<ref>Fisher, BM; et&nbsp;al. (2005). [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4852828 "Detecting the Radiative Decay Mode of the Neutron"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240502125550/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4852828/ |tarih=2 Mayıs 2024 }}. ''J. Res. Natl. Inst. Stand. Technol''. '''110''' (4): 421–425. doi:[[doi:10.6028/jres.110.064|10.6028/jres.110.064.]] PMC&nbsp;[https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4852828 4852828] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240502125550/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4852828/ |tarih=2 Mayıs 2024 }}. PMID&nbsp;[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27308161 27308161.] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240502172729/https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27308161/ |tarih=2 Mayıs 2024 }}</ref>

Serbest nötron bozunumlarının milyonda dördünde nötron başlangıçta eksi beta bozunumuyla bozunur. Bu bozunum türünde bozunum sonrasında elektron protondan ayrılabilmesi için gereken bağlanma enerjisi olan {{val|13.6|ul=eV}}  değerindeki enerjiyi (hidrojenin iyonlaşma enerjisi) almayı başaramaz ve sonuç olarak elektronun protona bağlanmasıyla hidrojen oluşur. Bu bozunum türünde bozunum enerjisinin neredeyse tamamı anti nötrino tarafından taşınır.

==Uygulamalar==

Nötron birçok nükleer reaksiyonda önemli bir rol oynar. Örneğin, nötron yakalama genellikle [[radyoaktivite]]'yi uyararak [[nötron aktivasyonu]] ile sonuçlanır. Özellikle, nötronlar ve davranışları hakkında bilgi, [[nükleer reaktör]]lerin ve [[nükleer silah]]ların geliştirilmesinde önemli olmuştur. [[Uranyum-235]] ve [[plütonyum-239]] gibi elementlerin [[Nükleer fisyon|fisyonlanması]] bu elementlerin nötronları soğurmalarından kaynaklanır.

''Soğuk'', ''termal'' ve ''sıcak'' [[nötron radyasyonu]] yaygın olarak, [[Yoğun madde fiziği|yoğun madde]] analizi için [[X-ışını|X-ışınlarını]] kullanımına benzer şekilde radyasyonun kullanıldığı [[nötron saçılması|nötron saçılma]] tesislerinde kullanılır. Nötronlar, farklı saçılma [[Tesir kesiti|kesitleri]] yoluyla, manyetizmaya duyarlılık, esnek olmayan nötron spektroskopisi için enerji aralığı ve maddeye derinlemesine nüfuz etmede atomik zıtlıklar açısından x-ışınlarının tamamlayıcılarıdır.

İçi boş cam kılcal tüpler içindeki toplam iç yansımaya veya çukurlu alüminyum plakalardan yansımaya dayalı "nötron merceklerinin" geliştirilmesi, nötron mikroskobu ve nötron/gama ışını tomografisi üzerine devam eden araştırmaları yönlendirmiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı=Kumakhov |ad=M.A. |yazar2=Sharov, V.A. |yıl=1992 |başlık=A neutron lens |dergi=[[Nature (dergi)|Nature]] |cilt=357 |sayı= 6377|sayfalar=390-391|doi=10.1038/357390a0 |bibcode= 1992Natur.357..390K|s2cid=37062511 }}</ref><ref>[http://www.physorg.com/news599.html Physorg.com, "New Way of 'Seeing': A 'Neutron Microscope'"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120124122838/http://www.physorg.com/news599.html |tarih=24 Ocak 2012 }}. Physorg.com (2004-07-30). Retrieved on 2012-08-16.</ref><ref>[http://www.nasa.gov/vision/earth/technologies/nuggets.html "NASA Develops a Nugget to Search for Life in Space"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140308200231/http://www.nasa.gov/vision/earth/technologies/nuggets.html |tarih=8 Mart 2014 }}. NASA.gov (2007-11-30). Retrieved on 2012-08-16.</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|soyadı1=Ioffe|ad1=A.|soyadı2=Dabagov|ad2=S.|soyadı3=Kumakhov|ad3=M.|tarih=1 Ocak 1995|başlık=Effective neutron bending at large angles|url=https://doi.org/10.1080/10448639508217696|dergi=Neutron News|cilt=6|sayı=3|sayfalar=20-21|doi=10.1080/10448639508217696|issn=1044-8632}}</ref>

Nötronların başlıca kullanımlarından biri, malzemelerdeki elementlerden gecikmeli ve hızlı [[gama ışını]]ları<nowiki/>nı harekete geçirmektir. Bu, nötron aktivasyon analizi (NAA) ve hızlı gama nötron aktivasyon analizi (PGNAA)'nın temelidir. NAA çoğunlukla bir [[nükleer reaktör]] içindeki küçük malzeme örneklerini analiz etmek için kullanılırken, PGNAA en çok deliklerin (ing: bore holes) etrafındaki yeraltı kayalarını ve konveyör bantlarındaki endüstriyel dökme malzemelerin analizinde kullanılır.

Nötron yayıcıların (ing: neutron emitters) başka bir kullanımı, hafif çekirdeklerin, özellikle su moleküllerinde bulunan hidrojenin saptanmasıdır. Hızlı bir nötron hafif bir çekirdekle çarpıştığında enerjisinin büyük bir kısmını kaybeder. Nötron probu, hidrojen çekirdeklerinden yansıdıktan sonra yavaş nötronların sondaya geri dönme hızını ölçerek topraktaki su içeriğini belirleyebilir.

==Tıbbi tedaviler==
Nötron radyasyonu hem nüfuz edici hem de iyonlaştırıcı olduğundan, tıbbi tedavilerde kullanılabilir. Bununla birlikte, nötron radyasyonu, etkilenen bölgeyi radyoaktif bırakma gibi talihsiz bir yan etkiye sahip olabilir. Bu nedenle Nötron tomografisi uygulanabilir bir tıbbi uygulama değildir.

Hızlı nötron tedavisi, kanseri tedavi etmek için tipik olarak 20 MeV'den büyük yüksek enerjili nötronlar kullanır. Kanser [[Radyoterapi]]si, hücrelerin iyonlaştırıcı radyasyona biyolojik tepkisine dayanır. Radyasyon, kanserli bölgelere zarar vermek için küçük seanslarda verilirse, normal dokunun kendini onarmak için zamanı olur ama tümör hücrelerinin çoğu bu zaman içinde kendini onaramaz.<ref>Hall EJ (2000). ''Radiobiology for the Radiologist''. Lippincott Williams & Wilkins; 5th edition</ref> Nötron radyasyonu, kanserli bölgeye [[Gama ışını|gama radyasyonu]]'ndan daha büyük bir oranda enerji verebilir.<ref>Johns HE and Cunningham JR (1978). ''The Physics of Radiology''. Charles C Thomas 3rd edition</ref>

Düşük enerjili nötron ışınları kanseri tedavi etmek için bor nötron yakalama terapisi'nde kullanılır. Bor nötron yakalama tedavisinde hastaya bor içeren ve tercihen hedeflenecek tümörde biriken bir ilaç verilir. Tümör daha sonra borun içindeki [[Bor|boron-10]] izotopu tarafından yakalanan çok düşük enerjili nötronlarla (çoğunlukla termal enerjiden daha yüksek olmasına rağmen) bombardımana tutulur, bu daha sonra kötü huylu hücreyi öldürmek için yeterli enerjiye sahip, ancak yakın hücrelere zarar vermeyecek kadar az menzilli lityum-7 ve [[Alfa parçacığı]] üretmek için bozulan uyarılmış boron-11 hali üretir. Böyle bir tedavinin kanser tedavisinde uygulanabilmesi için yoğunluğu saniyede bin milyon (10<sup>9</sup>) nötron/cm<sup>2</sup> olan bir nötron kaynağı tercih edilir. Bu tür akılar nükleer araştırma reaktörü gerektirir.

== Ayrıca bakınız ==
* [[İzotop]]
* [[Güçlü etkileşim]]
* [[Baryonlar listesi]]

==Kaynakça==
{{Kaynakça}}

{{Parçacıklar}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Nötron| ]]