Nikomahos sayfasının kaynağını görüntüle

{{Filozof bilgi kutusu
| adı              = Nicomachus of Gerasa
| resim_adı        = Gerosinus Nicomachus. Line engraving by P. Ghigi after L. Ag Wellcome V0004299.jpg
| resim_altyazı    = Gerosinus Nicomachus. Raphael'den ve L. Agricola'dan sonra P. Ghigi tarafından çizgi gravürü
| doğum_tarihi     = {{circa|60}}
| doğum_yeri       = [[Ceraş|Gerasa]], [[Suriye (eyalet)|Roman Syria]]
| ölüm_tarihi      = {{circa|120}}
| önemlieserler    = ''Introduction to Arithmetic'' <br> '''Manual of Harmonics''
| çağ              = [[Antik Roma felsefesi]]
| okul_gelenek     = [[Yeni Pisagorculuk]]
| ilgi_alanları    = [[Aritmetik]], [[Müzik]]
| önemli_fikirleri = [[Çarpım tablosu]]
| etkilendikleri   = [[Pythagoras]], [[Plato]], [[Filolaos|Philolaus]], [[Archytas]], [[Androcydes (Pisagorcu)|Androcydes]]
| etkiledikleri    = [[Porfirios|Porphyry]], [[Iamblichus]], [[Boethius]], [[Ascalonlu Eutocius|Eutocius]], [[John Philoponus]]
}}
'''Gerasalı Nicomachus''' ({{dil|grc|Νικόμαχος}}; {{yaklaşık}} MS 60-120) antik Yunanca yazılmış ''Aritmetiğe Giriş ({{dil|en|Introduction to Arithmetic}})'' ve ''Harmonik El Kitabı ({{dil|en|Manual of Harmonics}})'' adlı eserleriyle tanınan önemli bir antik Yunan matematikçi.<ref>{{kitap kaynağı|url=https://books.google.de/books?id=N9vrHlJVck8C&pg=PR9&lpg=PR9&dq=Porphyry,+Life+of+Pythagoras#v=onepage&q=Nicomachos%20of%20Gerasa&f=false|yazar=Gillian Clark|yıl=1989|başlık=Iamblichus: On the Pythagorean Life|sayfa=xix|isbn=9780853233268|erişimtarihi=19 Ağustos 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806123249/https://books.google.de/books?id=N9vrHlJVck8C&pg=PR9&lpg=PR9&dq=Porphyry,+Life+of+Pythagoras#v=onepage&q=Nicomachos%20of%20Gerasa&f=false|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref>

==Hayatı==
Roma'nın Suriye vilayeti olan Gerasa'da (şimdiki [[Ceraş]], Ürdün) doğdu. Sayıların mistik özellikleri hakkında yazan bir [[Yeni Pisagorculuk|Neopisagorcu]]ydu.<ref name="bell1">Eric Temple Bell&nbsp;(1940), ''The development of mathematics'', s. 83.</ref><ref name="sw1">Frank J. Swetz (2013), ''The European Mathematical Awakening'', s. 17, Courier</ref> Gerasa'dan gelen bir Pisagorcu olması dışında Nicomachus'un hayatı hakkında çok az şey bilinmektedir. Tarihçiler, sayıları mistik özelliklere sahip görme eğilimine dayanarak onu bir Neopisagorcu olarak görmektedir.<ref name="bell1"/><ref name="sw1"/> Yaşadığı çağ (MS 100 civarı) sadece ''Harmonikler El Kitabı ({{dil|en|Manual of Harmonics}})'''nda Thrasyllus'tan bahsettiği ve ''Aritmetiğe Giriş ({{dil|en|Introduction to Arithmetic}})'' adlı kitabı Apuleius tarafından 2. yüzyılın ortalarında Latince'ye çevrildiği için bilinmektedir.<ref name="midonick">Henrietta Midonick, (1965), ''The Treasury of Mathematics, Volume 2'', ss. 15-16. Penguin Books.</ref> Onun ''Harmonik El Kitabı ({{dil|en|Manual of Harmonics}})'', Nicomachus'un bazı statülere sahip saygın bir [[bilim insanı]] olduğunu öne süren ve kitabı yazmasını isteyen asil bir kadına hitaben yazılmıştır.<ref name="midonick"/> Daha gelişmiş bir eser yazma niyetinden ve sık sık yaptığı yolculukların onu nasıl da zamansız bıraktığından bahseder.<ref name="midonick"/>

==Çalışmaları==
===Aritmetiğe Giriş===
''Aritmetiğe Giriş ({{dil|grc|Ἀριθμητικὴ εἰσαγωγή}}, {{dil|gr|Arithmetike eisagoge}}, {{dil|en|Introduction to Arithmetic}})'', aritmetik üzerine daha küçük bir çalışmadır. Bir Neo-Pisagorcu olarak Nicomachus, sayıların matematiksel özelliklerinden çok mistik özellikleriyle daha çok ilgileniyordu.<ref name="bell1"/><ref name="sw1"/> Henrietta O. Midonick'e (1965) göre, 'ilahi sayı' olarak gördüğü tamamen kavramsal maddi olmayan sayı ile maddi şeyleri ölçen sayılar olan 'bilimsel' sayı arasında ayrım yapmaktadır.<ref name="midonick"/><ref>{{kitap kaynağı|url=https://archive.org/details/treasuryofmathem0000mido|yazar=Henrietta O. Midonick|yıl=1965|başlık=The treasury of mathematics: a collection of source material in mathematics edited and presented with introductory biographical and historical sketches|yayıncı=Philosophical Library}}</ref> Yoğun bir şekilde sayılar üzerine, özellikle asal sayıların ve mükemmel sayıların önemi üzerine yazmış ve aritmetiğin ontolojik olarak diğer matematiksel bilimlerinden (müzik, geometri ve astronomi) önce olduğunu ve bunun nedenini tartışmıştır. [[Boethius]]'un ''De Institute arithmetica'' adlı eseri büyük ölçüde bu eserin [[Latince]] tercümesidir. Bununla birlikte, ''Aritmetiğe Giriş'''te, Nicomachus'un genel olarak bu tür kanıtlara sahip olmadığı için sonuçlarının ispatını vermemeyi seçtiğini gösteren oldukça basit hatalar vardır. Sonuçların çoğu, geometrik bir formülasyonda olmasına rağmen, [[Öklid]]'deki ispatlarla ortaya çıktıklarından beri Nicomachus tarafından doğru olarak biliniyordu. Bazen Nicomachus, basitçe yanlış olan bir sonucu belirtir ve ardından bunu, sonuçta açıklanan özelliklere sahip olan bir örnekle gösterir. Buradan, bazı sonuçların yalnızca sayısal örneklerin kanıtlarına dayalı tahminler olduğu sonucuna varabiliriz.

Öncesinde [[Babilliler]] ve [[Çinliler]] olmasına rağmen,<ref name=Qiu>{{dergi kaynağı | yazar = Jane Qiu | başlık = Ancient times table hidden in Chinese bamboo strips | dergi = Nature News | tarih = 7 Ocak 2014 |doi= 10.1038/nature.2014.14482 | url = http://www.nature.com/news/ancient-times-table-hidden-in-chinese-bamboo-strips-1.14482 |erişimtarihi= 19 Ağustos 2020 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20190913095052/http://www.nature.com/news/ancient-times-table-hidden-in-chinese-bamboo-strips-1.14482 |arşivtarihi= 13 Eylül 2019 | ölüurl =hayır}}</ref> Nicomachus en eski Greko-Romen çarpım tablolarından birini sunarken, mevcut en eski Yunanca çarpım tablosu MS 1. yüzyıla tarihlenen ve şimdi [[British Museum]]'da olan balmumu tablette bulunmaktadır.<ref>David E. Smith (1958), ''History of Mathematics, Volume I: General Survey of the History of Elementary Mathematics'', New York: Dover Publications (a reprint of the 1951 publication), {{ISBN|0-486-20429-4}}, ss. 58, 129.</ref>

[[Sayılar teorisi]]nde, ilk n küpün toplamı, n'inci üçgensel sayının karesidir. Bu, <math>1^3+2^3+3^3+\cdots+n^3 = \left(1+2+3+\cdots+n\right)^2</math> şeklinde gösterilebilir ve aynı denklem, toplam işareti için matematiksel gösterim kullanılarak daha kısaca <math>\sum_{k=1}^n k^3 = \bigg(\sum_{k=1}^n k\bigg)^2</math> şeklinde yazılabilir. 
Bu özdeşlik bazen ''Nicomachus teoremi'' olarak adlandırılır.

===Harmonik El Kitabı===
[[Dosya:Plato-nicomachus.jpg|küçükresim|sağ|upright=1.25|{{ortala|Müziğin mucitleri olarak Plato (solda) ve Nicomachus (sağda), 12. yüzyıldan kalma bir el yazmasından}}]]
''Harmonik El Kitabı ({{dil|la|Manuale Harmonicum}}, {{dil|grc|Ἐγχειρίδιον ἁρμονικῆς}}, {{dil|gr|Encheiridion Harmonikes}}, {{dil|en|Manual of Harmonics}})'', [[Aristoxenus]] ve [[Öklid]] zamanından beri müzik teorisi hakkında yazılan ilk önemli bilimsel eserdir. Bir demirci dükkânı dışındayken, perdelerin sayısal oranlarla belirlendiğini anlayan [[Pisagor]]'un aydınlanma anı efsanesinin en eski kaydını sağlar. Nicomachus ayrıca, "kürelerin müziği" aracılığıyla müzik ve evrenin düzeni arasındaki ilişkinin ilk derinlemesine açıklamasını verir. Nicomachus'un müziği anlamada kulağın ve sesin yönetimi konusundaki tartışması, normalde antitez olarak görülen Aristoxenci ve Pisagorcu endişeleri birleştirir.<ref>Levin, "Nicomachus of Gerasa," ''Grove Music Online''.</ref> Teorik tartışmaların ortasında Nicomachus, aynı zamanda değerli bir kaynak sağlayarak zamanının araçlarını da anlatır. El kitabına ilaveten müzik üzerine orijinal olarak daha önemli bir çalışma gibi görünen on özet hayatta kaldı.

===Kaybolan Eserleri===
* ''Aritmetik Sanatı ({{dil|grc|Τέχνη ἀριθμητική}}, {{dil|en|Art of Arithmetic}})'', Photius'un bahsettiği aritmetik üzerine daha büyük çalışma.
* Nicomachus'un kendisi tarafından söz verilen ve görünüşe göre Eutocius'un Arşimet'in küresi ve silindiri hakkındaki yorumunda atıfta bulunduğu müzik üzerine daha büyük bir çalışma.
* Nicomachus tarafından atıfta bulunulan<ref>Nicomachus, ''Arithmetica'', ii. 6. 1.</ref> ''Geometriye Giriş (Introduction to Geometry)'', ancak onun çalışması olup olmadığı belirsizdir.
* ''Aritmetik Teolojisi ({{dil|grc|Θεολογούμενα ἀριθμητικῆς}}, {{dil|en|Theology of Arithmetic}})'', Photius tarafından bahsedilen iki kitapta sayıların Pisagor mistik özellikleri üzerine bir çalışma yapılmıştır. İki yüzyıl sonra yazılmış bu başlık altında bazen Nicomachus'un çalışmasından kopyalandığı veya başka kelimelerle ifade edildiği düşünülen çok sayıda materyal içeren ve Iamblichus'a atfedilen, günümüze kadar gelen bir eser vardır.
* ''Pisagor'un Yaşamı (A Life of Pythagoras)'' ([[Iamblichus]] vasıtasıyla), Porphyry ve Iamblichus tarafından günümüze ulaşmış olan kendi ''Pisagor'un Hayatı (Lives of Pythagoras)'' adlı eserleri için kullanılan ana kaynaklardan biridir.
* [[Iamblichus]] tarafından atıfta bulunulan Pisagorcu ''dogmata'' koleksiyonu.
* ''Mısır festivallerinde ({{dil|grc|Περὶ ἑορτῶν Αἰγυπτίων}}, {{dil|en|On Egyptian festivals}})'' Athenaeus tarafından bahsedilir, ancak bu eserin Nicomachus tarafından yazılıp yazılmadığı bilinmemektedir.

==Notlar==
{{Kaynakça|2}}

==Kaynakça==
* {{kaynak | yazar=Flora R. Levin | başlık="Nicomachus of Gerasa | yayıncı=''Grove Music Online'' | url=https://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000019911 | erişimtarihi=19 Ağustos 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180603084725/http://www.oxfordmusiconline.com/grovemusic/view/10.1093/gmo/9781561592630.001.0001/omo-9781561592630-e-0000019911 |arşivtarihi=3 Haziran 2018 | ölüurl=hayır }}
* Levin, F. R. (2009). ''Greek reflections on the nature of music.'', [[Cambridge University Press]].
* Andrew Barker (ed.), ''Greek Musical Writings'' vol 2: ''Harmonic and Acoustic Theory'' (Cambridge: Cambridge University Press, 1989), ss. 245-69.
* Herrmann, D. (2020). Nikomachos von Gerasa. In Die antike Mathematik (s. 337-351). Springer Spektrum, Berlin, Heidelberg.
* {{kaynak|yazar=Nicomachus|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015005675411;view=1up;seq=9|başlık=Introduction to Arithmetic|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180402192556/https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015005675411 |arşivtarihi=2 Nisan 2018|çevirmen=Martin Luther D'ooge}}
* {{MacTutor Biography|id=Nicomachus}}
* [[iarchive:nicomachigerasen00nicouoft|Nicomachus' Nicomachi Geraseni Pythagorei introductionis arithmeticae libri II]] recesuit Ricardus Hoche, Lipsiae in aedibus B. G. Teubneri, 1866.
* [[iarchive:musiciscriptoresjank|Musici scriptores graeci, Aristoteles, Euclides, Nicomachus, Bacchius, Gaudentius, Alypius et medlodiarum veterum quidquid exstat]], recognovit prooemius et indice instruxit Carolus Janus, Lipsiae in aedibus B. G. Teubneri, 1895, pagg. 209-282.

{{Yunan matematiği}}
{{Pisagorcular}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:60 doğumlular]]
[[Kategori:120 yılında ölenler]]
[[Kategori:1. yüzyıl filozofları]]
[[Kategori:1. yüzyılda Yunanlar]]
[[Kategori:2. yüzyılda Yunanlar]]
[[Kategori:Antik Yunan matematikçiler]]
[[Kategori:Pisagorcular]]
[[Kategori:Roma dönemi filozofları]]
[[Kategori:2. yüzyıl yazarları]]