Pompa sayfasının kaynağını görüntüle

{{düzenle|Ağustos 2013}}{{Ek kaynak gerekli|tarih=Ağustos 2022}}
[[Dosya:Jet pump.jpg|küçükresim|sağ|Küçük ve elektrikle çalışan bir pompa]]
[[Dosya:Wasserwerk pumpe01.jpg|küçükresim|sağ|Almanya'daki Hengsteysee yakınlarındaki [[Su şebekesi|su tesisatı]] için büyük, elektrikle çalışan bir pompa]]
'''Pompa''', genelde [[elektrik enerjisi]]ni [[Hidrolik güç|hidrolik enerjiye]] çevirerek [[sıvı]]ları (veya [[gaz]]ları) veya bazen çamur gibi bulamaçları,<ref name=SlurryPump/> mekanik güçle hareket ettiren makinadır.

Sıvıyı hareket ettirmek için kullandıkları yönteme göre pompalar, "direkt kaldırma", "yer değiştirme" ve "yerçekimi" pompaları olarak üç gruba ayrılabilir.<ref>[http://www.fao.org/docrep/010/ah810e/AH810E05.htm#5.3.1 Pump classifications] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190108134331/http://www.fao.org/docrep/010/ah810e/AH810E05.htm#5.3.1 |tarih=8 Ocak 2019 }}. Fao.org. Retrieved on 2011-05-25.</ref>

Pompa genelde [[piston]] hareket veya [[dönme]] hareketiyle belirli bir [[enerji]] tüketerek sıvı taşıma [[iş (fizik)|iş]]i yapar. Pompalar, kas gücü, [[elektrik]], [[içten yanmalı motor]] veya [[rüzgar enerjisi]] de dahil olmak üzere birçok enerji kaynağıyla çalışır. Tıbbi uygulamalarda kullanılan mikro pompalardan büyük sanayi pompalarına kadar birçok boyutta pompa vardır.

Mekanik pompalar, kuyudan su çekme, [[akvaryum]] ve [[havuz]] suyu filtreleme, havalandırma, [[otomobil]]lerde soğutma ve [[yakıt enjeksiyonu]], enerji sektöründe [[petrol]] ve [[doğalgaz]] pompalama veya [[soğutma kulesi]] ve [[iklimlendirme]] sistemlerini çalıştırma gibi çeşitli uygulamalarda kullanılırlar.

Sağlık endüstrisi ve [[tıp]]ta pompalar ilaç geliştirme ve imalatındaki biyokimya işlemlerinde ve özellikle [[yapay kalp]] vb. çeşitli yapay organlarda kullanılır.

Pompa yuvası tek döner çarklı ise pompaya tek kademeli pompa, iki veya daha çok döner çarklı ise bu pompaya çift veya çok kademeli pompa denir.

Biyolojide birçok farklı kimyasal ve [[biyomekanik]] pompa türü evrimleşmiştir; [[biyomimetik]] bazen yeni tip mekanik pompaların geliştirilmesinde kullanılır.

==Tarihi==
İlk pompalardan birisi M.Ö. 3. yüzyılda [[Arşimet]] tarafından tasarlanmıştır. Mekanik kuvvetlerin fiziksel kaldırma veya sıkıştırma kuvveti ile maddeyi itmesi prensibini kullanarak çalışır.

== Tipleri ==
{{Ana|Pompa türleri listesi}}
Mekanik pompalar, pompaladıkları akışkanın içine '' 'daldırılabilir'  'veya akışkanın' '' 'dışına' ''yerleştirilebilir.''

Pompalar yer değiştirme yöntemlerine göre [[#Pozitif deplasmanlı pompa|pozitif deplasmanlı pompalar]], [[#İmpulse pompalar|impulse pompaları]], [[#Hız pompaları|hız pompaları]], [[#Yerçekimi pompaları|yerçekimi pompaları]], buhar pompaları ve [[#Valfsiz pompalar|valfsiz pompalar]] olarak tiplere ayrılır. Üç temel pompa türü vardır: pozitif deplasmanlı, [[Santrifüj pompa|santrifüj]] ve [[Eksenel akışlı pompa|eksenel akış]] pompalar. Santrifüj pompalarda akışkanın akış yönü, akışkan çark üzerinden akarken doksan derece değişir, eksenel akış pompalarında ise akış yönü değişmez.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.idmeb.org/contents/resource/80030b_15_23.pdf|başlık=Radial, mixed and axial flow pumps. Introduction|soyadı=Engineering Sciences Data Unit|ad=|tarih=2007|website=|ölüurl=hayır|arşivurl=https://web.archive.org/web/20181222222442/http://www.idmeb.org/contents/resource/80030b_15_23.pdf|arşivtarihi=22 Aralık 2018|erişimtarihi=}}</ref>

===Pozitif yer değiştirmeli pompalar===
[[Dosya:LobePump en.svg|küçükresim|sağ|upright|[[Loblu pompa]]nın iç yapısı]]

Pozitif deplasmanlı pompa sabit bir miktarı yakalayarak bu hacimdeki tahliye borusuna hapseden (yer değiştirerek) sıvının hareket etmesini sağlar. Bazı pozitif deplasmanlı pompalar emme tarafında genişleyen bir boşluk ve tahliye tarafında azalan bir boşluk kullanır. Emme tarafındaki boşluk arttıkça sıvı pompaya akar ve boşluk azaldığı için sıvı tahliyeden dışarı akar. Hacim, her işlem döngüsünde sabittir.

==== Pozitif yer değiştirmeli pompa davranışı ve güvenliği ====
Pozitif deplasmanlı pompalar [[Santrifüj pompa|santrifüj]]ün aksine teorik olarak tahliye basıncı ne olursa olsun belirli bir devir hızında aynı debiyi verebilir. Dolayısıyla pozitif deplasmanlı pompalar ''sabit akışlı makinelerdir''. Ancak basınç arttıkça dahili sızıntıda hafif bir artış gerçekten sabit debiyi önler.

Pozitif deplasmanlı pompa, santrifüj pompalar gibi kapatma başlığına sahip olmadığından pompanın tahliye tarafındaki kapalı bir valfe karşı çalışmamalıdır. Kapalı tahliye vanasına karşı çalışan pozitif deplasmanlı pompa debi vermeye devam eder ve tahliye hattındaki basınç, hat patlayana, pompa ciddi şekilde hasar görene veya her ikisi olana kadar artar. Bu nedenle pozitif deplasmanlı pompanın tahliye tarafında bir tahliye veya [[emniyet valfi]] gereklidir. Tahliye vanası dahili veya harici olabilir. Pompa üreticisi normalde dahili tahliye veya emniyet valfleri sağlama seçeneğine sahiptir. Dahili valf genellikle yalnızca bir güvenlik önlemi olarak kullanılır. Basma hattında bulunan harici bir tahliye vanası ve emiş hattına veya besleme tankına geri dönüş hattı, daha fazla [[Emniyet (güvenlik)|güvenlik]] sağlar.

==== Pozitif yer değiştirme türleri ====
Pozitif deplasmanlı bir pompa sıvıyı hareket ettirmek için kullanılan mekanizmaya göre ayrıca sınıflandırılabilir:

* ''Döner tip'' pozitif yer değiştirme: iç dişlili, vidalı, mekik bloklu, [[Döner kanatlı pompa|esnek kanatlı veya kayar paletli]], çevresel piston, [[esnek çark]], helis bükülmüş roots (örn. Wendelkolben pompa) veya [[sıvı halkalı pompa]]lar
* ''Karşılıklı hareketli'' pozitif yer değiştirme: [[pistonlu pompa]]lar, [[dalgıç pompa]]lar veya [[diyaframlı pompa]]lar
* ''Doğrusal tip'' pozitif yer değiştirme: [[Halatlı pompa]]lar ve [[zincirli pompa]]lar

===== Döner pozitif deplasmanlı pompalar =====
[[Dosya:Pompe à palettes.gif|küçükresim|[[Döner kanatlı pompa]]]]

Bu pompalar sıvıyı yakalayıp içine çekerek [[vakum]] oluşturup dönen mekanizma kullanarak sıvıyı hareket ettirir.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.pumpscout.com/articles-expert-advice/understanding-positive-displacement-pumps-aid89.html|başlık=Understanding positive displacement pumps {{!}} PumpScout|erişimtarihi=3 Ocak 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180104073336/http://www.pumpscout.com/articles-expert-advice/understanding-positive-displacement-pumps-aid89.html|arşivtarihi=4 Ocak 2018|ölüurl=hayır}}</ref>

"Avantajlar:" Döner pompalar çok verimlidir<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.pumpsandsystems.com/rotary-pumps/may-2015-volumetric-efficiency-rotary-positive-displacement-pumps|başlık=The Volumetric Efficiency of Rotary Positive Displacement Pumps|website=www.pumpsandsystems.com|erişimtarihi=27 Mart 2019|tarih=21 Mayıs 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190327142424/https://www.pumpsandsystems.com/rotary-pumps/may-2015-volumetric-efficiency-rotary-positive-displacement-pumps|arşivtarihi=27 Mart 2019|ölüurl=hayır}}</ref> çünkü vizkozite artarken yüksek debilerle çok yüksek vizkoziteli sıvıları basabilirler.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.lobepro.com/fund-why-choose-lobepro-12-reasons.php|başlık=Positive Displacement Pumps - LobePro Rotary Pumps|soyadı=inc.|ad=elyk innovation|website=www.lobepro.com|erişimtarihi=3 Ocak 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20180104013854/http://www.lobepro.com/fund-why-choose-lobepro-12-reasons.php|arşivtarihi=4 Ocak 2018|ölüurl=hayır}}</ref>

''Dezavantajlar:'' Pompanın yapısı dönen pompa ile dış kenar arasında çok yakın boşluklar olmasını gerektirir ve bu da pompanın yavaş ve sabit bir hızda dönmesini sağlar. Döner pompalar yüksek hızlarda çalıştırılırsa sıvılar erozyona neden olur ve bu da sonunda sıvının geçebileceği genişletilmiş boşluklara neden olur ve bu da verimliliği düşürür.

Döner pozitif deplasmanlı pompalar 5 ana türe ayrılır:
* [[Dişli pompa]]lar - sıvının iki dişli arasına itildiği basit bir döner pompa türüdür
* [[Vidalı pompa]]lar - bu pompanın iç kısımlarının şekli genellikle sıvıyı pompalamak için birbirine karşı dönen iki vidadır
* [[Döner kanatlı pompa]]lar
* İçi boş diskli pompalar (eksantrik diskli pompalar veya içi boş döner diskli pompalar da denir), [[salyangoz kompresör]]'lere benzer şekilde bunlar dairesel bir muhafazaya yerleştirilmiş silindirik rotorludur. Rotor yörüngede dönerken ve bir dereceye kadar sıvıyı rotor ile gövde arasında tutar ve pompanın içinden çeker. Petrol türevi ürünler gibi yüksek viskoziteli sıvılar için kullanılır ve ayrıca 290 psi'ye kadar yüksek basınçları verebilir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.psgdover.com/mouvex/products/eccentric-disc-pumps|başlık=Eccentric Disc Pumps|website=PSG|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806131220/https://www.psgdover.com/mouvex/products/eccentric-disc-pumps|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.apexequipmentltd.com/omg-pumps/hollow-disc-rotary-pumps/|başlık=Hollow Disc Rotary Pumps|website=APEX Equipment|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806144704/https://www.apexequipmentltd.com/omg-pumps/hollow-disc-rotary-pumps/|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://www.mpompe.com/en/principi-funzionamento.html|başlık=M Pompe &#124; Hollow Oscillating Disk Pumps &#124; self priming pumps &#124; reversible pumps &#124; low-speed pumps|website=www.mpompe.com|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200206090355/http://www.mpompe.com/en/principi-funzionamento.html|arşivtarihi=6 Şubat 2020|ölüurl=evet}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.bedu.eu/products/hollow+disc+pumps|başlık=Hollow disc pumps|website=Pump Supplier Bedu|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806142751/https://www.bedu.eu/products/hollow+disc+pumps|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.3pprinz.com/product-3p-hollow-turbik-series.php?lang=en|başlık=3P PRINZ - Hollow rotary disk pumps - Pompe 3P - Made in Italy|website=www.3pprinz.com|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806122911/https://www.3pprinz.com/product-3p-hollow-turbik-series.php?lang=en|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://magnatexpumps.com/mobile/hollow-disc-pump.php|başlık=Hollow Disc Pump|website=magnatexpumps.com|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806125134/https://magnatexpumps.com/mobile/hollow-disc-pump.php|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://candyne.com/hollow-rotary-disc-pump/|başlık=Hollow Rotary Disc Pumps|tarih=4 Kasım 2014|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806131314/https://candyne.com/hollow-rotary-disc-pump/|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref>
* Titreşimli pompalar aynı çalışma prensibine sahip [[lineer kompresör]]lere benzer. Bir [[diyot]] üzerinden AC akımına bağlı bir elektromıknatıs ile yaylı bir piston kullanarak çalışırlar. Yaylı piston tek hareketli parçadır ve elektromıknatısın merkezine yerleştirilmiştir. AC akımının pozitif döngüsü sırasında diyot elektriğin elektromıknatıstan geçmesine izin vererek pistonu geriye hareket ettiren yayı sıkıştırıp emiş oluşturan manyetik bir alan oluşturur. AC akımının negatif döngüsü sırasında diyot elektromıknatısa giden akımı engelleyerek yayın sıkıştırmasını açar pistonu ileri hareket ettirir ve sıvıyı pompalar ve [[pistonlu pompa]] gibi basınç üretir. Az maliyeti nedeniyle ucuz [[espresso makinesi|espresso makine]]lerinde yaygın kullanılır. Ancak büyük miktarlarda ısı ürettikleri için titreşimli pompalar bir dakikadan fazla çalıştırılamaz. Doğrusal kompresörler çalışma sıvısı (genellikle bir soğutucu olan) tarafından soğutulabildikleri için bu sorunları olmaz.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.home-barista.com/espresso-machines/faqs-and-favorites-t1541.html|başlık=FAQs and Favorites - Espresso Machines|website=www.home-barista.com|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806134753/https://www.home-barista.com/espresso-machines/faqs-and-favorites-t1541.html|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://clivecoffee.com/blogs/learn/the-pump-the-heart-of-your-espresso-machine|başlık=The Pump: The Heart of Your Espresso Machine|website=Clive Coffee|erişimtarihi=29 Eylül 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806130806/https://clivecoffee.com/blogs/learn/the-pump-the-heart-of-your-espresso-machine|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref>

===== Pistonlu pozitif deplasmanlı pompalar =====
[[Dosya:Hand pump-tr.svg|küçükresim|upright=1.14|Emme basma su pompasının (tulumba) detayı]]
[[Dosya:Old hand water pump.jpg|küçükresim|Georgia, Alapaha'daki Coloured School'da antika "emme basma" pompa (yakl.. 1924)]]
Pistonlu pompalar bir veya daha fazla salınımlı piston, piston veya membran (diyafram) kullanarak sıvıyı hareket ettirirken, valfler sıvı hareketini istenen yönde kısıtlar. Emmenin gerçekleşmesi için [https://www.clarksol.com/ pompa]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200806154006/https://www.clarksol.com/ |tarih=6 Ağustos 2020 }} odadaki basıncı azaltmak amacıyla önce pistonu dışarı doğru bir hareketle çekmelidir. Piston geri ittirilir ittirilmez basınç odada artar ve pistonun içeriye doğru basıncı daha sonra boşaltma valfini açar ve sıvıyı yüksek hızda dağıtım borusuna basar.<ref>{{Haber kaynağı|url=http://www.triangle-pump.com/preventing-suction-system-problems|başlık=Preventing Suction System Problems Using Reciprocating Pumps|soyadı=|ad=|tarih=|çalışma=Triangle Pump Components, Inc.|erişimtarihi=18 Ağustos 2017|dil=en-US|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190226210028/http://www.triangle-pump.com/preventing-suction-system-problems|arşivtarihi=26 Şubat 2019|ölüurl=hayır}}</ref>

Bu kategorideki pompalar tek silindirli ''tek yönlü''den bazı durumlarda ''dört'' silindire veya daha fazlasına kadar değişir.

Pistonlu tipteki pompaların çoğu ''duplex'' (iki) veya ''triplex'' (üç) silindirdir. Bir yönde piston hareketi ve diğerinde tahliye sırasında emme ile ''tek etkili'' veya her iki yönde emme ve boşaltma ile ''çift etkili'' olabilirler.

Pompalar elle, hava veya buharla veya bir motor tarafından tahrik edilen bir kayışla da çalıştırılabilir. Bu tip pompa 19. yüzyılda buhar tahrikinin ilk günlerinde kazan besleme suyu pompaları olarak yaygın bir şekilde kullanılmıştır. Şimdi pistonlu pompalar tipik olarak beton ve ağır yağlar gibi yüksek viskoziteli sıvıları pompalar ve yüksek dirence karşı düşük debileri gerektiren özel uygulamalarda çalışır.

Pistonlu [[el pompası]] kuyulardan su pompalamak için yaygın olarak kullanıldı. Lastik şişirme için genel [[bisiklet pompası]] ve ayak pompasın da ileri geri hareket kullanılır.

Bu pozitif deplasmanlı pompalar emme tarafında genişleyen bir hacme ve boşaltma tarafında azalan bir hacme sahiptir. Sıvı emme tarafındaki hacım genişledikçe pompanın içine akar ve boşluk çökerken sıvı tahliyeden dışarı çıkar.

Her çalışma döngüsünde hacim sabittir ve pompanın hacimsel verimliliği valflerinin düzenli bakımı ve kontrolu ile sağlanır.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://info.triangle-pump.com/blog/what-is-volumetric-efficiency|başlık=What Is Volumetric Efficiency?|soyadı=Inc.|ad=Triangle Pump Components|tarih=|çalışma=|erişimtarihi=3 Ocak 2018|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200806124335/https://info.triangle-pump.com/blog/what-is-volumetric-efficiency|arşivtarihi=6 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref>

Tipik pistonlu pompalar şunlardır:
* ''[[Pistonlu pompa]]lar'' – gidip gelen bir piston sıvıyı bir veya iki açık valften iter, dönüş yolunda emme ile valfler kapatılır.
* ''[[Diyaframlı pompa]]lar'' – pistonun, pompa silindirindeki bir diyaframı esnetmek için kullanılan hidrolik yağı basınçlandırdığı dalgıç pompalara benzer. Diyaframlı valfler, tehlikeli ve toksik sıvıları pompalamak için kullanılır.
* ''[[Pistonlu pompa]]lar'' deplasmanlı pompalar'' – genellikle küçük miktarlarda sıvı veya jeli elle pompalamak için basit cihazlardır. Sıvı sabunu dağıtıcısı bu tip bir pompadır.''
* ''[[Radyal pistonlu pompa]]lar'' - pistonların radyal yönde uzandığı bir hidrolik pompa şeklidir.

===== Çeşitli pozitif yer değiştirmeli pompalar =====
Bu pompalarda akışkanın pozitif yer değiştirme ilkesi geçerlidir:

* [[Loblu pompa|Döner loblu pompa]]
* [[İlerleyen boşluklu pompa]]
* [[Dişli pompa|Döner dişli pompa]]
* [[Pistonlu pompa]]
* [[Diyaframlı pompa]]
* [[Vidalı pompa]]
* [[Dişli pompa]]
* [[Hidrolik pompa]]
* [[Döner kanatlı pompa]]
* [[Peristaltik pompa]]
* [[İp pompası]]
* [[Esnek çark]]&nbsp;pompa

====Dişli pompa====
[[Dosya:Gear pump.png|küçükresim|Dişli pompa]]
Bu, döner pozitif deplasmanlı pompaların en basitidir. Sıkıca takılmış bir mahfaza içinde dönen iki dişliden oluşur. Diş boşlukları sıvıyı hapseder ve onu dış çevresinde harekete zorlar. Dişler merkezde sıkı bir şekilde birbirine geçtiği için sıvı dişlilerin eşleştiği yerden geri gitmez.

Dişli pompalar araba motoru yağ pompası olarak ve çeşitli hidrolik güç paketlerinde yaygın kullanılır.

====Vidalı pompa====
[[Dosya:Lysholm screw rotors.jpg|küçükresim|upright|Vidalı pompa]]

[[Vidalı pompa]], karşılıklı dişlere sahip iki veya üç vida kullanan daha karmaşık bir döner pompa türüdür - örneğin bir vida saat yönünde dönerken diğeri saat yönünün tersine döner. Vidalar, birbirine geçmiş dişlileri olan paralel millere takılıdır. Vidalar milleri döndürür ve sıvıyı pompadan geçirir. Diğer döner pompa türlerindeki gibi hareketli parçalar ile pompa gövdesi arasındaki boşluk olabildiğince azdır.

====İlerleyen boşluk pompası====
Büyük parçacıklarla kirlenmiş kanalizasyon çamuru gibi zor malzemeleri pompalamak için yaygın olarak kullanılan bu pompa, genişliğinin yaklaşık on katı uzunluğunda bir sarmal rotordan oluşur. Bu, tipik olarak yarım "x" kalınlığında kavisli bir spiral sarılı, gerçekte tek bir dökümde üretilmiş olsa da, "x" çapında bir merkezi çekirdek olarak görselleştirilebilir. Bu şaft, duvar kalınlığı da tipik olarak "x" olan ağır hizmet tipi bir kauçuk manşonun içine sığar. Mil döndükçe, rotor kademeli olarak sıvıyı kauçuk manşonu yukarı doğru zorlar. Bu tür pompalar, düşük hacimlerde çok yüksek basınç geliştirebilir.
[[Dosya:Pcp-thumb.gif|none|link=Image:Progressive_cavity_pump_animation.gif|Boşluk pompası]]

====Roots-tip pompalar====
[[Dosya:lobbenpomp.gif|küçükresim|sağ|Roots loblu pompa]]

Adını, onu icat eden Roots kardeşlerin adından alan bu [[loblu pompa]], her ikisi de emme ve boşaltma noktasındaki üçgen şekilli sızdırmazlık hattı yapısında dönen her biri 90°'de dik olarak diğerine takılı iki uzun helis rotor arasında sıkışan sıvıyı hareket ettirir. Bu tasarım eşit hacimli ve girdapsız sürekli bir akış üretir. Az darbeleme hızlarında çalışabilir ve bazı uygulamaların gerektirdiği hassas performansı verir.

Uygulamaları şunlardır:
* Yüksek kapasiteli [[gaz kompresörü|endüstriyel hava kompresörleri]].
* [[İçten yanmalı motor]]ların [[Roots süperşarjör]]leri.
* Bir sivil savunma sireni markası olan "Federal Signal Corporation"'ın Thunderbolt sireni.

====Peristaltik pompa====
[[Dosya:Peristaltic pump.gif|küçükresim|Peristaltik pompa çalışırken]]
"Peristaltik pompa", bir nevi pozitif sıvı yer değiştirmeli pompadır. Dairesel bir pompa gövdesi içine yerleştirilmiş esnek bir hortum içinde sıvıyı pompalar (ancak doğrusal peristaltik pompalar yapılmıştır). [[Türbin|Rotora]] bağlı bir dizi "silindir", "makara" veya kam esnek hortumu sıkıştırır. Rotor döndükçe hortumun sıkıştırılan kısmı kapanır ve sıvıyı hortumun içinden geçmeye zorlar. Ayrıca kamın geçişinden sonra hortum eski durumuna döndüğünde pompaya sıvıyı çeker (''geri yükler''). Bu sürece [[Peristaltizm|peristalsis]] denir ve mide bağırsak sistemi gibi birçok biyolojik sistemde vardır.

====Pistonlu pompalar====
"Pistonlu pompalar" pistonlu pozitif deplasmanlı pompalardır. Bunlar gidip gelen pistonlu bir silindirden oluşur. Emme ve basma valfleri silindir kafasına takılmıştır. Emme strokunda, piston geri çekilir ve emme valfleri açılır ve sıvının silindire emilmesine neden olur. İleri vuruşta, piston sıvıyı tahliye vanasından dışarı iter. Verimlilik ve yaygın sorunlar: Pistonlu pompalarda yalnızca tek silindir bulunduğunda sıvı akışı, piston orta konumlarda hareket ettiğinde maksimum akış ile piston son konumlardayken sıfır akış arasında değişir. Akışkan boru sisteminde hızlandırıldığında çok fazla enerji boşa harcanır. Titreşim ve ''[[su darbesi]]'' ciddi bir sorun olabilir. Genel olarak, sorunlar birbiriyle aynı fazda çalışmayan iki veya daha fazla silindir kullanılarak telafi edilir.

====Tripleks dalgıç pompalar====
Tripleks pistonlu pompalar, tek pistonlu pistonlu pompaların titreşimini azaltan üç piston kullanır. Pompa çıkışına bir titreşim sönümleyici eklemek, "pompa dalgalanmasını" veya bir pompa dönüştürücüsünün dalgalanma grafiğini daha da düzeltebilir. Yüksek basınçlı sıvı ve piston arasındaki dinamik ilişki, genellikle yüksek kaliteli piston contaları gerektirir. Daha fazla sayıda pistonlu dalgıç pompalar, artan debi veya titreşim damperi olmadan daha düzgün akış avantajına sahiptir. Hareketli parçalardaki ve krank mili yükündeki artış bir dezavantajdır. Araba yıkama şirketleri genellikle bu tripleks tarzı dalgıç pompaları kullanır (belki de titreşim damperleri olmadan).

1968'de William Bruggeman, tripleks pompanın boyutunu küçülttü ve araç yıkama tesislerinin daha küçük ayak izi olan ekipmanları kullanabilmesi için ömrünü artırdı.

Dayanıklı yüksek basınç keçeleri, düşük basınç keçeleri ve yağ keçeleri, sertleştirilmiş krank milleri, sertleştirilmiş bağlantı çubukları, kalın seramik pistonlar ve daha ağır hizmet bilyalı ve makaralı rulmanlar, tripleks pompalarda güvenilirliği artırır.

Tripleks pompalar artık dünyada sayısız pazardadır. Daha kısa kullanım ömürlü tripleks pompalar evlerde yaygındır. Yılda 10 saat evde basınçlı yıkayıcı kullanan bir kişi, yeniden yapılanmalar arasında 100 saat süren bir pompadan memnun olabilir. Kalite yelpazesinin diğer ucundaki endüstriyel sınıf veya sürekli çalışan tripleks pompalar, yılda 2,080 saate kadar çalışabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = http://pressurewashr.com/pressure-washer-pumps/ | başlık = Definitive Guide: Pumps Used in Pressure Washers | website = The Pressure Washr Review | erişimtarihi = 14 Mayıs 2016 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150822024009/http://pressurewashr.com/pressure-washer-pumps/ | arşivtarihi = 22 Ağustos 2015}}</ref>

Petrol ve gaz sondaj endüstrisi, [[Sondaj sıvısı|sondaj çamuru]]nu pompalamak için [[çamur pompası]] adlı, matkap ucunu soğutan ve kesilen parçaları yüzeye geri taşıyan devasa yarı römorkla taşınan tripleks pompalar kullanır.<ref>[http://www.gardnerdenverpumps.com/pumps/ "Drilling Pumps"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180430105630/http://www.gardnerdenverpumps.com/pumps/|tarih=30 Nisan 2018}}.
[[Gardner Denver]].</ref> Sondajcılar, ''[[fracking]]'' adı verilen ekstraksiyon işleminde şeylin derinliklerine su ve solvent enjekte etmek için tripleks ve hatta beşli pompalar kullanırlar.<ref>
[http://www.gardnerdenverpumps.com/pumps/stimulation-fracturing/gd-2500/ "Stimulation and Fracturing pumps: Reciprocating, Quintuplex Stimulation and Fracturing Pump"] {{webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20140222144759/http://www.gardnerdenverpumps.com/pumps/stimulation-fracturing/gd-2500/ |tarih=22 Şubat 2014}}.
Gardner Denver.
</ref>

====Basınçlı hava ile çalışan diyaframlı pompalar====
Pozitif yer değiştirmeli pompaların modern bir uygulaması, basınçlı hava ile çalışan [[diyaframlı pompa]]lardır. 
Basınçlı hava ile çalışan bu pompalar, tüm üreticiler endüstri düzenlemelerine uygunluk için ATEX sertifikalı modeller sunsa da, tasarımları gereği kendinden güvenlidir. Bu pompalar nispeten ucuzdur ve suyu [[bunding|bund]] dışına pompalamaktan güvenli depolamadan hidroklorik asit pompalamaya (pompanın nasıl üretildiğine bağlı olarak– elastomerler/ gövde konstrüksiyonu) kadar çok çeşitli görevleri yaparlar. Bu çift diyaframlı pompalar, kaymaya duyarlı ortamların taşınması için ideal olan yumuşak pompalamayla viskoz sıvıları ve aşındırıcı malzemeleri pompalayabilir.<ref>{{Haber kaynağı|url=https://www.globalpumps.com.au/blog/advantages-of-an-air-operated-double-diaphragm-pump|başlık=Advantages of an Air Operated Double Diaphragm Pump|soyadı=Admin|erişimtarihi=3 Ocak 2018|dil=İngilizce|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210814061624/https://www.globalpumps.com.au/blog/advantages-of-an-air-operated-double-diaphragm-pump|arşivtarihi=14 Ağustos 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

===Halatlı pompalar===
[[Dosya:Rope Pump.svg|küçükresim|Halatlı pompa şeması]]
1000 yılı aşkın bir süre önce Çin'de [[zincir pompa]] olarak tasarlanan bu pompalar çok basit malzemelerden yapılabilir: Basit bir halat pompası yapmak için bir ip, bir tekerlek ve bir PVC boru yeterlidir. Halatlı pompa verimliliği, taban örgütleri tarafından incelendi ve bunları yapma ve çalıştırma teknikleri sürekli olarak geliştirildi.<ref>[http://tanzaniawater.blogspot.com/2010/08/hi-its-cai.html Tanzania water] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20120331051643/http://tanzaniawater.blogspot.com/2010/08/hi-its-cai.html |tarih=31 Mart 2012}} blog – example of grassroots researcher telling about his study and work with the rope pump in Africa.</ref>

===Darbeli pompalar (İmpuls) ===

Darbeli pompaları, gaz (genellikle hava) tarafından oluşturulan basıncı kullanır. Bazı darbeli pompalarda, sıvıda (genellikle su) tutulan gaz salınır ve pompanın bir yerinde birikir ve sıvının bir kısmını yukarı doğru itebilecek bir basınç oluşturur.

Geleneksel darbeli pompalar şunlardır:
* [[Hidrolik ram]] pompalar, düşük seviyeli bir su kaynağının kinetik enerjisi geçici olarak bir hava kabarcığında [[Hidrolik akümülatör]] depolanır daha sonra suyu daha yükseğe taşımak için kullanılır.
* [[Darbe pompası|Darbe pompa]]ları, sadece kinetik enerji ile doğal kaynaklarla çalışır.
* [[Hava ikmal pompası|Hava ikmal pompa]]ları, hava kabarcıklar yukarı hareket ettiğinde suyu yukarı iten boruya yerleştirilmiş hava ile çalışır.

Gaz biriktirme ve serbest bırakma döngüsü yerine hidrokarbonların yakılmasıyla basınç oluşturulabilir. Bu tür yanma tahrikli pompalar yanma olayından gelen darbeyi, çalıştırma membranı vasıtasıyla pompa sıvısına doğrudan iletir. Bu doğrudan iletimi sağlamak için pompanın neredeyse tamamen bir elastomerden (örneğin [[silikon kauçuk]]) yapılması gerekir. Dolayısıyla yanma zarın genişlemesine neden olur ve böylece sıvıyı bitişik pompalama odasından dışarı pompalar. İlk yanmayla çalışan yumuşak pompa ETH Zürih tarafından geliştirilmiştir.<ref name="combustion-driven soft robot">C.M. Schumacher, M. Loepfe, R. Fuhrer, R.N. Grass, and W.J. Stark, "3D printed lost-wax casted soft silicone monoblocks enable heart-inspired pumping by internal combustion," RSC Advances, Vol. 4, pp.&nbsp;16039–16042, 2014.</ref>

====Hidrolik şahmerdan pompaları====

Bir [[hidrolik şahmerdan]], hidroelektrikle çalışan bir su pompasıdır.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=4pp6aFaMPJ4C&q=%C2%A0A+hydraulic+ram+is+a+water+pump+powered+by+hydropower.&pg=PA22|başlık=Biofuels: Securing the Planet's Future Energy Needs|soyadı=Demirbas|ad=Ayhan|tarih=14 Kasım 2008|yayıncı=Springer Science & Business Media|isbn=9781848820111|dil=İngilizce|erişimtarihi=16 Ağustos 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210816071140/https://books.google.com/books?id=4pp6aFaMPJ4C&q=%C2%A0A+hydraulic+ram+is+a+water+pump+powered+by+hydropower.&pg=PA22|arşivtarihi=16 Ağustos 2021|ölüurl=hayır}}</ref> '''Su [[Koçbaşı|Koçu]] Pompası''' da denir.

[[Dosya:Hydraulic Ram.gif|küçükresim|right|'''Su Koçu Pompası''' 1) Giriş - tahrik borusu; 2) Atık vanasında serbest akış; 3) Çıkış - dağıtım borusu; 4) Atık valfi; 5) Teslimat çek valfi; 6) Basınçlı kap]] '''Su Koçu Pompası''' giriş borusundaki göreceli olarak düşük basınçta ve yüksek akış hızında suyun kinetik enerjisinin [[su darbesi]] ya da [[Koçbaşı]] etkisi kullanılarak atık durdurulup teslimat çek valfi açılıp basınçlı kaptaki hava bir fazla sıkıştırılır. sıkışma ile teslimat çek valfi tıkanıp Suyun az bir kısmı o havanın basıncı ile orantılı çok daha yüksek bir noktaya çıkartılıp salıverildiğinde basınç azalır. Suyun kalan kısmı atık olarak salıverilir. Atık salıverme girişteki kinetik enerjiyi yeniden serbest bırakır böylece döngü tekrarlanabilir.

'''Hidrolik şahmerdan''' ya da '''Su Koçu Pompası''' bazen hem düşük basınçlı bir su kaynağının olduğu hem de kaynaktan daha yüksek bir yere su pompalama ihtiyacının olduğu uzak bölgelerde kullanılır. Bu durumda, akan suyun kinetik enerjisinden başka bir dış güç kaynağı gerektirmediğinden, örn. vadide akan bir derenin bir kısmı ile kuru yamaçtaki tarlaları sulamada ya da besi hayvanlarının vadiye inmeden su içme olanağını, yakıt kullanmadan ve durmaksızın sağlamada işe yarar.

===Hız pompaları===
[[Dosya:Centrifugal 2.png|küçükresim|sağ|[[Santrifüj pompa]], geriye doğru bükülü kolları olan bir [[çark]] kullanır]]

[[Rotodinamik pompa]]lar (veya dinamik pompalar), akış hızı artırılarak akışkana [[kinetik enerji]] eklendiği bir tür hız pompasıdır. Enerjideki bu artış, debi pompadan tahliye borusuna çıkmadan önce veya pompadan çıkarken hız düşürüldüğünde potansiyel enerjide (basınçta) artışa neden olur. Kinetik enerjinin basınca bu dönüşümü ''[[Termodinamiğin birinci yasası]]'' veya daha özel olarak ''[[Bernoulli ilkesi]]'' ile ifade edilir.

Dinamik pompalar, hız kazancının elde edildiği araçlara göre daha da alt bölümlere ayrılabilir.<ref>[http://www.pumps.org/content_detail_pumps.aspx?id=1768 Welcome to the Hydraulic Institute] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110727191500/http://www.pumps.org/content_detail_pumps.aspx?id=1768 |tarih=27 Temmuz 2011}}. Pumps.org. Retrieved on 2011-05-25.</ref>

Bu tip pompaların bazı özellikleri şunlardır:
# Sürekli enerji
# Eklenen enerjinin [[kinetik enerji]] artışına dönüştürülmesi (hızdaki artış)
# Artan hızın (kinetik enerji) basınç yükünde bir artışa dönüştürülmesi

Dinamik ve pozitif deplasmanlı pompalar arasındaki fark, kapalı vana koşullarında nasıl çalıştıklarıdır. Pozitif deplasmanlı pompalar fiziksel olarak sıvının yerini alır, bu nedenle pozitif deplasmanlı pompanın akışının aşağısındaki vanayı kapatmak boru hattının veya pompanın mekanik arızasına neden olabilecek sürekli basınç oluşturur. Dinamik pompalar kısa süreler için kapalı vana koşullarında güvenli şekilde çalıştırılabilirler.

====Radyal akışlı pompalar====
Bu pompaya [[santrifüj pompa]] da denir. Akışkan pompa eksenin veya merkezden girer, çark tarafından hızlandırılır ve pompanın tahrik miline dik açılarda radyal olarak dışarı çıkar; örneğin [[elektrikli süpürge]]'yi çalıştıran [[santrifüj fan]]'dır.

Radyal akışlı pompanın başka bir türü de girdap ({{Dil|en|vortex}}) pompasıdır. Girdap pompasındaki sıvı dönen çarka teğet hareket eder. Motorun [[mekanik enerji]]'sinden akışkanın [[potansiyel enerji]]'sine dönüştürülmesi pompanın çalışma kanalındaki çark tarafından tahrik edilen çoklu girdaplarla yapılır.

Genelde radyal akışlı pompa, eksenel veya karışık akışlı bir pompadan daha yüksek basınçlarda ve daha düşük debide çalışır.

====Eksenel akışlı pompalar====
Bunlara sıvı pompaları da denir. Akışkanı eksenel hareket ettirmek için akışkan dışa veya içe doğru itilir. Radyal akışlı (santrifüj) pompalardan çok daha az basınçlarda ve daha yüksek akış hızlarında çalışırlar.

Eksenel akışlı pompalar, özel önlem alınmadan hızla çalıştırılamaz. Düşük debideyse bu boruyla ilişkili toplam yük artışı ve yüksek tork, başlatma torkunun boru sistemindeki tüm sıvı kütlesi için ivmenin fonksiyonu haline gelmesi gerektiği anlamına gelir. Sistemde çok miktarda akışkan varsa pompa yavaş hızlanır.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.idmeb.org/contents/resource/80030b_15_23.pdf | başlık = Radial, mixed and axial flow pumps | tarih = June 2003 | website = Institution of Diploma Marine Engineers, Bangladesh | erişimtarihi = 18 Ağustos 2017 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20140308210404/http://www.idmeb.org/contents/resource/80030b_15_23.pdf | arşivtarihi = 8 Mart 2014}}</ref>

Karışık akışlı pompalar, radyal ve eksenel akışlı pompaların birleşimidir. Akışkan hem radyal hızlanma hem de kaldırma yaşar ve çarktan eksenel yönden 0 ile 90 derece arasında bir yerde dışarı çıkar. Sonuçta karışık akışlı pompalar, eksenel akışlı pompalardan daha yüksek basınçlarda çalışırken, radyal akışlı pompalardan daha yüksek deşarj sağlar. Akışın çıkış açısı, radyal ve karışık akışa göre basınç yükü-boşaltma karakteristiğini belirler.

====Rejeneratif türbin pompaları====
[[Dosya:Regenerative Turbine Pump Animatic.gif|küçükresim|sağ |alt=Rejeneratif Türbin Pompası Animatik |Rejeneratif Türbin Pompası Animatik]]
[[Dosya:MTH Pump - regenerative turbine pump closeup.jpg|küçükresim|sağ |alt=Rejeneratif türbin pompası 1/3 HP |Rejeneratif türbin pompa rotoru ve yuvası, {{dönüştürme|1/3|hp|kW}}. {{dönüştürme|85|mm|inch}} çaplı çark saatin ters yönünde döner. sol: giriş, sağ: çıkış. {{dönüştürme|.4|mm|inch}} kalınlığındaki kanatçıklar {{dönüştürme|4|mm|inch}} merkezlerde]]

'''Sürükleme''', '''sürtünme''', '''[[sıvı halkalı pompa]]''', '''çevresel''', '''yan kanallı''', '''çekiş''', '''türbülans''' veya '''girdap''' pompalar olarak da bilinen rejeneratif türbin pompaları genellikle {{dönüştürme|4|-|20|bar|kg-f/cm2 psi}} yüksek kafa basınçlarında çalışan [[rotodinamik pompa]] sınıfıdır.<ref name="DORPUNET">{{Akademik dergi kaynağı
|vauthors= Quail F, Scanlon T, Stickland M
|başlık= Design optimisation of a regenerative pump using numerical and experimental techniques
|dergi= International Journal of Numerical Methods for Heat & Fluid Flow
|tarih= 11 Ocak 2011
|cilt= 21
|sayfalar=95-111|doi= 10.1108/09615531111095094
|url= https://strathprints.strath.ac.uk/8091/6/strathprints008091.pdf
|erişimtarihi= 21 Temmuz 2021
|arşivurl= https://web.archive.org/web/20210722083320/https://strathprints.strath.ac.uk/8091/6/strathprints008091.pdf
|arşivtarihi= 22 Temmuz 2021
|ölüurl= hayır
}}</ref>

====Edüktör-jet pompası====
Bu pompada düşük basınç oluşturmak için genellikle buhardan oluşan bir jet kullanır. Bu düşük basınç sıvıyı emer ve onu daha yüksek bir basınç bölgesine iter.

===Yerçekimi pompaları===
Yerçekimi pompaları arasında ''[[sifon]]'' ve ''[[Heron'un çeşmesi]]'' bulunur. ''[[Hidrolik şahmerdan]]'' 'a bazen yerçekimi pompası da denir; yerçekimi pompasında su, yerçekimi kuvveti ile kaldırılır.

===Buhar pompaları===
Buhar pompaları, uzun süre tarihsel ilgi odağı olmuştur. Bunlar, bir [[buhar motoru]] ve ayrıca [[Thomas Savery]]'ler veya [[Pulsometer buhar pompası]] gibi [[pistonsuz pompa]] ile çalışan her tür pompalardır.

Son zamanlarda gelişmekte olan ülkelerde [[küçük ölçekli]] sulamada kullanım için az güçlü güneş enerjili buhar pompalarına olan ilgi yeniden canlandı. Daha önce küçük buhar motorları, buhar motorlarının boyutu küçüldükçe artan verimsizlikler nedeniyle uygulanabilir değildi. Ancak alternatif motorlarla birlikte modern mühendislik malzemelerinin kullanılması, bu tip sistemlerin artık uygun maliyetli bir fırsat olduğu anlamına gelmektedir.

===Valfsiz pompalar===
Valfsiz pompalama çeşitli biyomedikal ve mühendislik sistemlerinde sıvı taşınmasına yardımcı olur. Valfsiz bir pompa sisteminde akış yönünü düzenlemek için herhangi bir valf (veya fiziksel tıkanıklık) yoktur. Ancak valfsiz bir sistemin sıvıyı pompalama verimi her zaman valflininkinden daha az değildir. Aslında doğada ve mühendislikte birçok akışkan dinamik sistemi, akışkanı aktarmak için valfsiz pompa kullanır. Örneğin, kalp kapakçıkları bozulsa bile kardiyovasküler sistemdeki kan dolaşımı bir dereceye kadar korunur. Bu arada embriyonik omurgalı kalbi, fark edilebilir odacıkların ve valflerin gelişmesinden çok önce kan pompalamaya başlar. [[Mikroakışkanlar]]'da valfsiz [[empedans pompası|empadans pompaları]] üretilmiştir ve hassas biyoakışkanların işlenmesi için özellikle uygun olmaları beklenmektedir. [[Piezoelektrik#Aktüatörler|Piezoelektrik dönüştürücü]] ilkesiyle çalışan mürekkep püskürtmeli yazıcılar da valfsiz pompalama kullanır. Pompa odası, bu yönde azaltılmış akış empedansı nedeniyle baskı jeti yoluyla boşaltılır ve [[Kılcallık|kılcallık hareketi]] ile yeniden doldurulur.

==Pompalama gücü==
{{Ana|Bernoulli ilkesi}}
Bir akışkana verilen güç, akışkanın birim hacim başına enerjisini arttırır. Dolayısıyla güç ilişkisi, pompa mekanizmasının mekanik enerjisinin dönüşümü ile pompa içindeki akışkan elemanları arasındadır. Genel olarak bu, [[Navier-Stokes denklemleri]] olarak bilinen bir dizi eşzamanlı diferansiyel denklem tarafından verilir. Ancak sıvıdaki yalnızca farklı enerjileri ilişkilendiren, [[Bernoulli ilkesi|Bernoulli denklemi]] olarak bilinen daha basit bir denklem kullanılabilir.

Dolayısıyla pompanın ihtiyaç duyduğu güç P:
: <math>P = \frac{\Delta p Q}{\eta}</math>

burada Δp giriş ve çıkış (Pa cinsinden) arasındaki [[Bernoulli ilkesi|toplam basınç]] değişimi ve Q, m<sup>3</sup>/s olarak verilen sıvının debisidir.

Toplam basınç yerçekimi, [[statik basınç]] ve [[kinetik enerji]] bileşenlerine sahip olabilir; yani enerji, sıvının [[yerçekimi potansiyel enerjisi]]ndeki değişimi (tepeden yukarı veya aşağı gitme), hız değişimi veya statik basınçtaki değişimi arasında dağıtılır.

η, pompa verimliliğidir ve üreticinin pompa eğrisi formundaki bilgileri ile verilebilir ve tipik olarak her iki [[akışkanlar dinamiği]] simülasyonundan (yani belirli pompa geometrisi için Navier-Stokes çözümleri), nden) veya test yoluyla elde edilir.

Pompanın verimliliği, pompanın yapısına ve çalışma koşullarına (dönme hızı, sıvı yoğunluğu ve viskozite vb.) bağlıdır.
: <math> \Delta p = {(v_2^2 - v_1^2) \over 2}+\Delta z g+{\Delta p_{\mathrm{static}}\over\rho}</math>

Tipik bir "pompalama" biçiminde, iş akışkan üzerine uygulanır ve bu nedenle pozitiftir. Pompaya (yani [[türbin]]) iş veren akışkan için iş negatiftir. Pompayı çalıştırmak için gereken güç, çıkış gücünün pompa verimliliğine bölünmesiyle belirlenir. Ayrıca bu tanım, sifon gibi hareketli parçaları olmayan pompaları da kapsar.

== Galeri ==
{{Commons|Pump}}
<gallery>
Dosya:Hc foto.png|Elektrik motoru ile çalışan günümüz pompalarından bir örnek.
Dosya:İtfaiyeci tulumbası.JPG|Eski usul bir itfaiyeci tulumbası.
</gallery>
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}{{Makineler}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Pompalar| ]]
[[Kategori:Antik buluşlar]]