Scytale sayfasının kaynağını görüntüle

[[Dosya:Skytale.png|küçükresim|upright=0.9|sağ|{{Ortala|Bir scytale}}]]
[[Kriptografi]]de, bir '''scytale''' veya '''sarmal şifreleme''' ({{IPAc-en|ˈ|s|k|ɪ|t|əl|iː}}; ayrıca '''skytale''' olarak da çevrilir, {{dil|grc|[[wikt:σκυτάλη|σκυτάλη]]}} ''skutálē'' "baton, [[silindir]]", ayrıca {{dil|grc|[[wikt:σκύταλον|σκύταλον]]}} ''skútalon''), [[yer değiştirme şifrelemesi|yer değiştirme (transpozisyon) şifrelemesi]] gerçekleştirmek için kullanılan, üzerine bir mesajın yazıldığı [[parşömen]] şeridi sarılı bir silindirden oluşan bir [[alet|araç]]tır. Eski Yunanlıların ve özellikle de [[Sparta]]lıların bu şifreyi [[askeri]] seferler sırasında iletişim kurmak için kullandıkları söylenir.

Alıcı, mesajı okumak için parşömenin sarıldığı [[çap]] ile aynı çapta bir çubuk kullanır.

==Şifreleme==
Çubuğun bir dairenin etrafına dört harf ve yan tarafına beş harf yazmaya izin verdiğini varsayalım.
Örneğin bu [[düz metin]] şöyle olabilir: "I am hurt very badly help".

Şifrelemek için derinin üzerine yazı yazmak yeterlidir:

<pre>
_____________________________________________________________
       |   |   |   |   |   |  |
       | I | a | m | h | u |  |
     __| r | t | v | e | r |__|
    |  | y | b | a | d | l |
    |  | y | h | e | l | p |
    |  |   |   |   |   |   |
_____________________________________________________________
</pre>

böylece [[şifreli metin]], çubuktan çözüldükten sonra "Iryyatbhmvaehedlurlp" olur. Örnekte görebileceğiniz gibi <math>n</math> sütun sayısı ve <math>m</math> satır sayısı olmak üzere iki parametreli bir tablo elde ediyoruz. Düzenli veri alışverişi sırasında mesajların çoğu zaman farklı uzunlukları olduğundan, bu parametrelerin her ikisinin de değişmeyen bir anahtar olarak alınması sakıncalıdır. Bu nedenle genellikle bunlardan biri her iki tarafın da bildiği anahtar olarak seçilir (çoğunlukla bu <math>m</math>'dir) ve ikincisi, bilinen ile mesaj uzunluğuna göre hesaplanır:
<math>n = [(k-1)/m]+1</math>, burada <math>[x]</math>, <math>x</math> sayısının [[tam sayı]] kısmı ve <math>k</math> ise mesajın uzunluğudur.

==Şifre çözme==
Şifreyi çözmek için tek yapılması gereken deri şeridi, çubuğun etrafına sarmak ve boydan boya okumaktır. 
Şifre metni: "Iryyatbhmvaehedlurlp"
Her dördüncü harf aynı satırda görünecektir, böylece düz metin (boşlukların yeniden eklenmesinden sonra) olur: "I am hurt very badly help".

==Tarihçe==
Dolaylı kanıtlara göre, scytaleden ilk kez MÖ 7. yüzyılda yaşamış Yunan şair [[Archilochus]] tarafından bahsedilmiştir. Sonraki yüzyıllarda diğer Yunan ve Romalı yazarlar da ondan bahsetmiştir, ancak [[Rodoslu Apollonius]] (MÖ 3. yüzyılın ortaları) kriptografik bir cihaz olarak kullanıldığına dair net bir işaret ortaya çıkmamıştır. Nasıl çalıştığına dair bir açıklama [[Plutarch]] (MS. 50-120) öncesinden bilinmemektedir:

{{Alıntı|Sevk parşömeni aşağıdaki karakterdedir. Ephorlar bir amiral ya da general gönderecekleri zaman, uzunluk ve kalınlık bakımından birbirinin tıpatıp aynısı olan iki yuvarlak tahta parçası yaparlar, böylece her birinin boyutları diğerine denk gelir ve birini kendileri tutarken diğerini elçilerine verirler. Bu odun parçalarına scytale adını verirler. Ne zaman gizli ve önemli bir mesaj göndermek isteseler, deri bir kayış gibi uzun ve dar bir parşömen tomarı yaparlar ve bunu scytalelerinin etrafına sararlar, üzerinde boş yer bırakmazlar, ancak yüzeyini parşömenle kaplarlar. Bunu yaptıktan sonra, scytale aracına sarılı olduğu gibi parşömenin üzerine istediklerini yazarlar; ve mesajlarını yazdıklarında, parşömeni çıkarırlar ve tahta parçası olmadan komutana gönderirler. Komutan bunu aldığında, başka türlü bundan bir anlam çıkaramaz -çünkü harflerin birbiriyle bağlantısı yoktur, dağınıktır-, ancak kendi scytale aletini alır ve parşömen şeridini onun etrafına sarar, böylece sarmal seyri mükemmel bir şekilde yeniden sağlandığında ve takip eden şey öncekiyle birleştiğinde, asanın etrafını okur ve böylece mesajın sürekliliğini keşfeder. Asa gibi parşömene de scytale denir, çünkü ölçülen şey ölçünün adını taşır.|Plutarch, ''Lives'' (Lysander 19), ed. Bernadotte Perrin.}}

Plutarch'ın tanımını daha önceki anlatılarla uzlaştırmadaki zorluklar ve cihazın kriptografik zayıflığı gibi ikinci derece kanıtlar nedeniyle, bazı yazarlar scytalein [[düz metin]] olarak mesaj iletmek için kullanıldığını ve Plutarkhos'un tanımının mitolojik olduğunu öne sürmüşlerdir.<ref>{{Harvnb|Kelly|1998|pp=244-260}}</ref>

==Mesaj doğrulama hipotezi==
Alternatif bir [[hipotez]] de scytale'in şifreleme yerine mesaj doğrulama için kullanıldığıdır.<ref name=Russel99>{{kitap kaynağı|soyadı=Russel|ad=Frank|başlık=Information Gathering in Classical Greece|yıl=1999|yayıncı=U. Michigan Press|sayfalar=117|isbn=0-472-11064-0}}</ref> Sadece gönderici mesajı alıcınınkiyle aynı çapta bir scytale'in etrafına yazarsa alıcı mesajı okuyabilirdi. Bu nedenle düşman casuslarının iki komutan arasındaki iletişime sahte mesajlar sokması zor olurdu.

Bununla birlikte, bir scytale mesajını ele geçiren ve yöntemi duyan herhangi bir kişi, gereken çubuk boyutunu çok zorlanmadan bulabilirdi (bir tür [[kaba kuvvet saldırısı]]); bunu öğrendikten sonra, göndericinin yerini almak ve yeni mesajlar uydurmak kolay olurdu.

==Ayrıca bakınız==
* [[Sezar şifrelemesi]]

==Kaynakça==
{{Kaynakça}}

==Konuyla ilgili okumalar==
{{kaynak başı}}
*{{Dergi kaynağı|soyadı=Kelly|ad=Thomas|başlık=The Myth of the Skytale|url=https://archive.org/details/sim_cryptologia_1998-07_22_3/page/244|dergi=Cryptologia|tarih=Temmuz 1998|issn=1558-1586| yayıncı=Taylor & Francis|sayfalar=244&ndash;260|doi=10.1080/0161-119891886902|cilt=22|sayı=3 }}
*{{Web kaynağı|soyadı=Collard|ad=Brigitte|başlık=Les Langages Secrets Dans l'Antiquité Gréco-Romaine |url=http://bcs.fltr.ucl.ac.be/FE/07/CRYPT/Intro.html|yayıncı=Universite Catholique de Louvain|yıl=2004 |dil=fr}} ({{dil|en|Secret Languages in Graeco-Roman Antiquity}})
{{kaynak sonu}}

==Dış bağlantılar==
* {{Kaynak|yazar=Şadi Evren ŞEKER|tarih=23 Ekim 2009|url=https://bilgisayarkavramlari.com/2009/10/23/scytale-cipher-sarmal-sifrelemesi/|başlık=Scytale Cipher (Sarmal Şifrelemesi)}}
* {{Kaynak|başlık=Mason Şifresinden Jefferson Çarkı'na: Tarihi Şekillendiren 7 Önemli Şifreleme Yöntemi|url=https://listelist.com/unlu-sifreleme-yontemleri/|yazar=Yunus Aygün|tarih=1 Nisan 2024}}
* {{YouTube|kim=hkluR-PuhWI|DIY Scytale Cipher}}

{{Kriptografi}}
{{Klasik kriptografi}}
{{Kriptografi makineleri}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Klasik şifrelemeler]]