Sodyum klorür sayfasının kaynağını görüntüle

{{Hakkında|kimyasal|bilinen şekli, sofra tuzu|Tuz|Tıbbi çözeltiler|Salin|Mineral|Halit}}

{{Kimya bilgi kutusu
| Ad =
| ResimDosyası = Selpologne.jpg
| ResimAdı = [[Halit]] formundaki sodyum klorür kristalleri
| ResimDosyası1 = NaCl bonds.svg
| ResimAdı1 = Mor renkte sodyum ve yeşil renkte klorür içeren kristal yapı<ref>{{Web kaynağı | url = https://physicsopenlab.org/2018/01/22/sodium-chloride-nacl-crystal/ | başlık = Sodium Chloride (NaCl) Crystal | yayıncı = PhysicsOpenLab | erişim tarihi = 23 Ağustos 2021 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180208141132/https://physicsopenlab.org/2018/01/22/sodium-chloride-nacl-crystal/ | arşivtarihi = 8 Şubat 2018}}</ref>
| IUPACAdı = Sodyum klorür
| DiğerAdlar = {{madde işaretsiz liste
 | Adi tuz
 | halit
 | kaya tuzu
 | sofra tuzu
  | deniz tuzu
 }}
| SistematikAd = 
| Kısım1 = {{Kimyakutu Tanımlayıcılar
| CASNo = 7647-14-5
| CASNo_Ref = {{cascite|correct|CAS}}
| PubChem = 5234
| UNII = 451W47IQ8X
| UNII_Ref = {{fdacite|correct|FDA}}
| EINECS = 231-598-3
| KEGG = D02056
| KEGG_Ref = {{keggcite|correct|kegg}}
| MeSHName = Sodyum+klorür
| ChEBI_Ref = {{ebicite|correct|EBI}}
| ChEBI = 26710
| ChEMBL = 1200574
| ChEMBL_Ref = {{ebicite|changed|EBI}}
| RTECS = VZ4725000
| Beilstein = 3534976
| Gmelin = 13673
| SMILES = [Na+].[Cl-]
| StdInChI = 1S/ClH.Na/h1H;/q;+1/p-1
| StdInChI_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| InChI = 1/ClH.Na/h1H;/q;+1/p-1
| StdInChIKey = FAPWRFPIFSIZLT-UHFFFAOYSA-M
| StdInChIKey_Ref = {{stdinchicite|correct|chemspider}}
| InChIKey = FAPWRFPIFSIZLT-REWHXWOFAE
| ChemSpiderID_Ref = {{chemspidercite|correct|chemspider}}
| ChemSpiderID = 5044
}}
|Kısım2 = {{Kimyakutu Özellikler
| Formül = NaCl
| MolarKütle = 58,443 g/mol<ref name="crc">Haynes, 4,89</ref>
| Görünüm = Renksiz kübik kristaller<ref name=crc/>
| Koku = Kokusuz
| Yoğunluk = 2,17 g/cm<sup>3</sup><ref name=crc/>
| ErimeNoktasıC = 800,7
| Erime_notları=<ref name=crc/>
| KaynamaNoktasıC = 1465
| Kaynama_notları=<ref name=crc/>
| Çözünürlük = 360 g/1000 g  T = 25 °C saf su<ref name="crc" />
| Çözücü1 = amonyak
| Çözünürlük1 = 21,5 g/L 
| Çözücü2 = metanol
| Çözünürlük2 = 14,9 g/L 
| RefractIndex = 1,5441 ( 589 nm’de)<ref>Haynes, 10.241</ref>
| MagSus = −30,2•10<sup>−6</sup> cm<sup>3</sup>/mol<ref>Haynes, 4.135</ref>
}}
| Kısım3 = {{Kimyakutu Yapı
| Structure_ref =<ref>Haynes, 4.148</ref>
| KristalYapısı = Yüz-merkezli kübik  <br>(''metne bakın''), [[Pearson sembolü|cF8]]
| SpaceGroup = Fm{{overline|3}}m (No. 225)
| LattConst_a = 564,02 pm
| UnitCellFormulas = 4
| Coordination = Na<sup>+</sup> için oktahedral <br />oktahedral at Cl<sup>−</sup> için oktahedral
}}
| Kısım5 = {{Kimyakutu Termokimya
| DeltaHf = -411,120 kJ/mol
| Entropi = 72,10 J/(K•mol)
| IsıKapasitesi = 50,5 J/(K•mol)
}}
| Kısım6 = {{Kimyakutu Farmakoloji
| ATCCode_prefix = A12
| ATCCode_suffix = CA01
| ATC_Supplemental = {{ATC|B05|CB01}}, {{ATC|B05|XA03}}, {{ATC|S01|XA03}}
}}
| Kısım7 = {{Kimyakutu Tehlikeler
| NFPA-H = 0
| NFPA-F = 0
| NFPA-R = 0
| LD50 = 3 g/kg (oral, sıçan)<ref>[http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/rn/7647-14-5 Sodium chloride] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20150627063406/http://chem.sis.nlm.nih.gov/chemidplus/rn/7647-14-5 |tarih=27 Haziran 2015 }}. nlm.nih.gov.</ref>
}}
| Kısım8 = {{Kimyakutu Benzeyen
| DiğerAnyonlar = [[Sodyum florür]]<br />[[Sodyum bromür]]<br />[[Sodyum iyodür]]<br/>[[Sodyum astatit]]
| DiğerKatyonlar = [[Lityum klorür]]<br />[[Potasyum klorür]]<br />[[Rubidyum klorür]]<br />[[Sezyum klorür]]<br/>[[Fransiyum klorür]]
}}
}}

'''Sodyum klorür''', yaygın olarak ''''tuz'''' ismiyle bilinen ([[deniz tuzu]], aynı zamanda diğer kimyasal [[Tuz (kimya)|tuzlar]]ı da içerir) [[kimyasal formül]]ü '''NaCl;''' 1/1 oranında [[sodyum]] ve [[klorür]] iyonları olan [[iyonik bileşik]]. Molar kütleleri sırasıyla 22.99 ve 35.45 g/moldur. 100 g NaCl, 39.34 g Na ve 60.66 g Cl içerir. Sodyum klorür, [[deniz suyu]]nun [[Tuzluluk|tuzluluğundan]] ve birçok çok hücreli organizmanın hücre dışı sıvısından en çok sorumlu [[Tuz (kimya)|olan tuzdur]] . Yenilebilir [[Yemek tuzu|sofra tuzu]] biçiminde yaygın olarak bir [[çeşni]] ve gıda koruyucusu olarak kullanılır. Birçok endüstriyel proseste büyük miktarlarda sodyum klorür kullanılır ve daha ileri [[kimyasal sentez]]ler [[Hammadde|için hammadde]] olarak kullanılan [[Klor|sodyum ve klor]] bileşiklerinin ana kaynağıdır. Sodyum klorürün ikinci bir ana uygulaması donma sıcaklığı altındaki havalarda yolların buzunun çözülmesidir.
{{TOC limit}}

==Kullanımı==
Tuzun bilinen ev içi kullanımlarına ek olarak, yılda yaklaşık 250 milyon ton üretimin (2008 verisi) daha baskın uygulamaları arasında kimyasallar ve buz çözme yer almaktadır.<ref name="Ullmann">Westphal, Gisbert ''et al.'' (2002) "Sodium Chloride" in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim {{doi|10.1002/14356007.a24_317.pub4}}.</ref>

===Kimyasal fonksiyonları===
Dünya üretiminin çoğunu tüketen birçok kimyasalın üretiminde doğrudan veya dolaylı olarak tuz kullanılmaktadır.<ref name=usgs/>

====Klor-alkali endüstrisi====
{{Ayrıca bakınız|Kloralkali işlemi}}
[[Kimyasal denklem]]e göre [[klor]] ve [[sodyum hidroksit]] üretmek için endüstriyel işlem olan [[kloralkali işlemi]]nin başlangıç noktasıdır.
:<chem>2 NaCl + 2 H2O ->[elektroliz] Cl2 + H2 + 2 NaOH</chem>

Bu [[elektroliz]] ya bir [[cıva]] hücresinde, bir diyafram hücresinde ya da bir membran hücresinde gerçekleştirilir. Bunların her biri, kloru sodyum hidroksitten ayırmak için farklı bir yöntem kullanır. Elektrolizin yüksek enerji tüketimi nedeniyle diğer teknolojiler geliştirilmektedir, bu sayede verimlilikteki küçük iyileştirmeler büyük ekonomik geri ödemelere sahip olabilir. Bazı klor uygulamaları [[PVC]] [[termoplastik]]lerin üretimi, dezenfektanlar ve çözücüleri içerir.

Sodyum hidroksit, kağıt, sabun ve alüminyum vb. üretimi sağlayan birçok farklı endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır.

===Soda külü endüstrisi===
Sodyum klorür, [[Solvay işlemi]]nde [[sodyum karbonat]] ve [[kalsiyum klorür]] üretmek için kullanılır. Sodyum karbonat ise [[cam]], [[sodyum bikarbonat]] ve [[boyar madde]]lerin yanı sıra sayısız başka kimyasal madde üretmek için kullanılır. [[Mannheim işlemi]]nde, [[sodyum sülfat]] ve [[hidroklorik asit]] üretimi için sodyum klorür kullanılır.

===Standart===
Sodyum klorür, [[ASTM International]] tarafından oluşturulmuş uluslararası bir standarda sahiptir. Standart, '''ASTM E534-13''' olarak adlandırılır ve sodyum klorürün kimyasal analizi için standart test yöntemleridir. Listelenen bu yöntemler, amaçlanan kullanım ve uygulama için uygun olup olmadığını belirlemek için sodyum klorürü analiz etmeye yönelik prosedürler sağlar.

===Çeşitli endüstriyel kullanımlar===
Sodyum klorür yoğun olarak kullanılır, bu nedenle nispeten küçük uygulamalar bile büyük miktarlarda tüketebilir. Petrol ve gaz aramalarında tuz, kuyu sondajında sondaj sıvılarının önemli bir bileşenidir. Yüksek kuyu içi gaz basınçlarının üstesinden gelmek için sondaj sıvısının yoğunluğunu [[Flokülasyon|pıhtılaştırmak]] ve artırmak için kullanılır. Matkap bir tuz oluşumuna çarptığında, tuz tabakası içindeki çözünmeyi en aza indirmek ve çözeltiyi doyurmak için sondaj sıvısına tuz eklenir.<ref name=Ullmann/> Tuz ayrıca çimentolu kaplamalarda betonun kürünü artırmak için de kullanılır.<ref name=usgs/>

Tekstil ve boyamada tuz, organik kirleticileri ayırmak, boyarmadde çökeltilerinin "tuzlanmasını" desteklemek ve bunları standardize etmek için konsantre boyalarla karıştırmak için tuzlu su durulaması olarak kullanılır. Ana rollerinden biri, negatif yüklü boya iyonlarının emilimini teşvik etmek için pozitif iyon yükünü sağlamaktır.<ref name=usgs/>

Ayrıca [[alüminyum]], [[berilyum]], [[bakır]], [[çelik]] ve [[vanadyum]] işlemede de kullanılır. [[Kağıt endüstrisi]]nde, odun hamurunu ağartmak için tuz kullanılır. Aynı zamanda, mükemmel bir oksijen bazlı [[ağartıcı|ağartma]] kimyasalı olan [[klor dioksit]] üretmek için [[sülfürik asit]] ve su ile birlikte eklenen [[sodyum klorat]] yapmak için de kullanılır. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Almanya'da ortaya çıkan klor dioksit işlemi, klorlu ağartma bileşiklerini azaltmak veya ortadan kaldırmak için çevresel baskılar nedeniyle daha popüler hale geliyor. Tabaklama ve deri işlemede, derilerin alt kısmındaki mikrobiyal aktiviteyi engellemek ve nemi deriye geri çekmek için hayvan [[Post (deri)|derilerine]] tuz eklenir.<ref name=usgs/>

Kauçuk imalatında [[Sentetik kauçuk|buna]], [[neopren]] ve beyaz kauçuk çeşitlerini yapmak için tuz kullanılmaktadır. Tuzlu su ve sülfürik asit, klorlu [[bütadien]]'den yapılmış emülsifiye edilmiş bir [[lateks]]i pıhtılaştırmak için kullanılır.<ref name=Ullmann/><ref name=usgs/>

Toprağı sabitlemek ve karayollarının yapıldığı temele sağlamlık sağlamak için de tuz eklenir. Tuz, [[nem]] ve trafik yükündeki değişiklikler nedeniyle yüzeyde meydana gelen kaymanın etkilerini en aza indirecek şekilde hareket eder.<ref name=usgs/>

Sodyum klorür, [[higroskopik]] özellikleri nedeniyle bazen ucuz ve güvenli bir [[nemçeker|kurutucu]] olarak kullanılır, bu da [[Tuzlama (gıda)|tuzlama]]yı tarihsel olarak etkili bir [[gıda koruma]] yöntemi haline getirir; tuz, [[osmotik basınç]] yoluyla bakterilerden suyu çekerek, gıda bozulmasının önemli bir kaynağı olan üremesini engeller. Daha etkili kurutucular mevcut olsa da, çok azı insanların yutması için güvenlidir.

===Su yumuşatma===
[[Sert su]], [[sabun]]un hareketine müdahale eden ve ev ve endüstriyel ekipman ve borularda bir alkali mineral tortusu tabakası veya tabakasının oluşmasına katkıda bulunan kalsiyum ve magnezyum iyonları içerir. Ticari ve konut su yumuşatma üniteleri, sertliğe neden olan iyonları gidermek için  [[iyon değiştirici reçine]]ler kullanır. Bu reçineler, sodyum klorür kullanılarak üretilir ve rejenere edilir.<ref name=Ullmann/><ref name=usgs/>

===Yol tuzu===
[[Dosya:WatNaCl.png|küçükresim|left|upright=1.15|Su-NaCl karışımının faz diyagramı]]
Tuzun ikinci büyük uygulaması, hem [[kum kutusu|kum kutuları]]nda hem de [[kış hizmet aracı|kış servis araçları]] tarafından yayılması yoluyla, yolların [[buz çözme|buzunu çözmek]] ve buzlanmayı önlemek içindir. Kar yağışı beklentisiyle, yollar tuzlu su (sudaki konsantre tuz [[çözelti]]si) ile optimal olarak "buzlanmaz", bu da kar-buzu ile yol yüzeyi arasında yapışmayı önler. Bu işlem, kar yağışından sonra yoğun tuz kullanımını ortadan kaldırır. Buz çözme için, bazen [[kalsiyum klorür]] ve/veya [[magnezyum klorür]] gibi ek maddelerle birlikte, tuzlu su ve tuz karışımları kullanılır. -10&nbsp;°C'nin altında tuz veya tuzlu su kullanımı etkisiz hale gelir.
[[Dosya:Winter road salt.jpg|thumbnail|left|upright=1.15|Kışın kullanım için yol tuzu yığınları]]
Birleşik Krallık'ta buz çözme tuzu ağırlıklı olarak [[Winsford]], Cheshire'daki tek bir madenden gelir. Dağıtımdan önce topaklanmayı önleyici madde olarak <100 ppm [[sodyum ferrosiyanür]] ile karıştırılır, bu da kullanımdan önce stoklanmasına rağmen kaya tuzunun kumlama araçlarından serbestçe akmasını sağlar. Son yıllarda bu katkı sofra tuzunda da kullanılmaktadır. Toplam maliyeti azaltmak için yol tuzunda başka katkı maddeleri kullanılmıştır. Örneğin, ABD'de şeker pancarı işlemesinden elde edilen bir yan ürün karbonhidrat çözeltisi kaya tuzu ile karıştırıldı ve yol yüzeylerine tek başına gevşek kaya tuzundan yaklaşık %40 daha iyi yapıştırıldı. Yolda daha uzun süre kaldığı için uygulamanın birkaç kez tekrarlanması gerekmedi, zamandan ve paradan tasarruf sağlandı.<ref name=usgs/>

Fiziksel kimyanın teknik terimleriyle, bir su-tuz karışımının minimum donma noktası, tuzun ağırlıkça %23.31'i için -21.12&nbsp;°C'dir. Ancak bu konsantrasyonun yakınında donma o kadar yavaştır ki, -22.4&nbsp;°C'lik [[ötektik nokta]]ya tuz ağırlığının yaklaşık %25'i ile ulaşılabilir.<ref name="u1" />

====Çevresel etkiler====
Yol tuzu tatlı su kütlelerinde son bulur ve sudaki bitkilerin ve hayvanların [[osmoregülasyon]] yeteneklerini bozarak zarar verebilir.<ref>Rastogi, Nina (16 Şubat 2010) [http://www.slate.com/id/2244156 Does road salt harm the environment?] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110907130150/http://www.slate.com/id/2244156 |tarih=7 Eylül 2011 }} slate.com.</ref> Tuzun her yerde bulunması, herhangi bir kıyı kaplama uygulamasında bir sorun teşkil eder, çünkü hapsedilmiş tuzlar yapışmada büyük sorunlara neden olur. Deniz yetkilileri ve gemi yapımcıları, inşaat sırasında yüzeylerdeki tuz konsantrasyonlarını izler. Yüzeylerdeki maksimum tuz konsantrasyonları, otoriteye ve uygulamaya bağlıdır. [[Uluslararası Denizcilik Örgütü|IMO]] yönetmeliği çoğunlukla kullanılır ve tuz seviyelerini sodyum klorür olarak ölçülen maksimum 50&nbsp;mg/m<sup>2</sup> çözünür tuzlara ayarlar. Bu ölçümler [[Bresle testi]] ile yapılır. Tuzlanma (artan tuzluluk, diğer adıyla ''[[tatlı su tuzlanması]] sendromu'') ve ardından artan metal sızıntısı, Kuzey Amerika ve Avrupa tatlı su yollarında devam eden bir sorundur.<ref>{{Web kaynağı | url = https://phys.org/news/2018-12-saltier-waterways-dangerous-chemical-cocktails.html | başlık = Saltier waterways are creating dangerous 'chemical cocktails' | website = phys.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20181203202733/https://phys.org/news/2018-12-saltier-waterways-dangerous-chemical-cocktails.html | arşivtarihi = 3 Aralık 2018}}</ref>

Karayolu buz çözmede tuz, köprü tabliyelerinde, motorlu taşıtlarda, donatı demiri ve tellerinde ve yol yapımında kullanılan korumasız çelik yapıların  [[korozyon]]u ile ilişkilendirilmektedir. [[Yüzey akışı]], araç püskürtme ve rüzgarla savrulan eylemler ayrıca toprağı, yol kenarındaki bitki örtüsünü ve yerel yüzey suyu ve yeraltı suyu kaynaklarını da etkiler. Pik kullanım sırasında tuzun çevresel yüklenmesine dair kanıtlar bulunmasına rağmen, ilkbahar yağmurları ve çözülmeleri genellikle tuzun uygulandığı alandaki sodyum konsantrasyonlarını seyreltir.<ref name=usgs/> 2009 yılında yapılan bir araştırma, [[Minneapolis-St Paul]] metro alanında uygulanan yol tuzunun yaklaşık %70'inin yerel su havzasında tutulduğunu buldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.sciencedaily.com/releases/2009/02/090210125424.htm | başlık = Most Road Salt Is Making It into Lakes And Rivers | tarih = 20 Şubat 2009 | website = www.sciencedaily.com | yayıncı = University of Minnesota | erişimtarihi = 27 Eylül 2015 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20090214150117/https://www.sciencedaily.com/releases/2009/02/090210125424.htm | arşivtarihi = 14 Şubat 2009}}</ref>

====İkame etme====
Bazı kurumlar yol tuzu yerine bira, melas ve pancar şerbeti kullanırlar.<ref>{{Web kaynağı | url = https://phys.org/news/2018-01-salt-solution-winter-dangers-threatens.html | yazar = Casey, Michael | başlık = Turning to beet juice and beer to address road salt danger | website = phys.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180129122230/https://phys.org/news/2018-01-salt-solution-winter-dangers-threatens.html | arşivtarihi = 29 Ocak 2018}}</ref> Havayolları [[buz çözme]] için tuz bazlı çözümler yerine daha çok [[glikol]] ve [[şeker]] kullanır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.mro-network.com/maintenance-repair-overhaul/easa-cautions-organic-salt-deicing-fluid | başlık = EASA Cautions on Organic Salt Deicing Fluid | tarih = 9 Aralık 2016 | website = MRO Network | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180110171604/https://www.mro-network.com/maintenance-repair-overhaul/easa-cautions-organic-salt-deicing-fluid | arşivtarihi = 10 Ocak 2018}}</ref>

===Gıda endüstrisi ve tarım===
{{ana|Yemek tuzu}}

Birçok [[mikroorganizma]] tuzlu bir ortamda yaşayamaz: [[osmosis]] yoluyla  [[hücre]]lerinden su çekilir. Bu nedenle tuz, pastırma, balık veya lahana gibi bazı yiyecekleri [[Gıda koruması|korumak]] için kullanılır.

Gıdaya, gıda üreticisi veya tüketici tarafından lezzet arttırıcı, koruyucu, bağlayıcı, [[fermentasyon (gıda)|fermentasyon]] kontrol katkı maddesi, doku kontrol maddesi ve renk geliştirici olarak tuz eklenir. Gıda endüstrisindeki tuz tüketimi, azalan tüketim sırasına göre diğer gıda işleme, et paketleyiciler, [[konserve]], fırıncılık, süt ve tahıl değirmeni ürünlerine bölünmüştür. Pastırma, jambon ve diğer işlenmiş et ürünlerinde renk gelişimini desteklemek için tuz eklenir. Koruyucu olarak tuz, bakterilerin büyümesini engeller. Tuz, et, yağ ve nemden oluşan bir bağlayıcı jel oluşturmak için [[sosis]]lerde bir bağlayıcı görevi görür. Tuz ayrıca lezzet arttırıcı ve yumuşatıcı görevi görür.<ref name=usgs/>

Birçok süt endüstrisinde, peynire renk, fermantasyon ve doku kontrol maddesi olarak tuz eklenir. Süt ürünleri alt sektörü, kremalı tereyağı, yoğunlaştırılmış ve buharlaştırılmış süt, dondurulmuş tatlılar, dondurma, doğal ve işlenmiş peynir ve özel süt ürünleri üreten şirketleri içerir. Konservede tuz, öncelikle bir lezzet arttırıcı ve [[koruyucu]] olarak eklenir. Aynı zamanda diğer bileşenler, dehidrasyon maddesi, enzim inhibitörü ve yumuşatıcı için bir taşıyıcı olarak kullanılır. Fırınlamada, ekmek hamurundaki fermantasyon oranını kontrol etmek için tuz eklenir. Ayrıca  [[glüten]]i (belirli hamurlardaki elastik protein-su kompleksi) güçlendirmek ve unlu mamuller üzerinde bir üst kaplama gibi bir lezzet arttırıcı olarak kullanılır. Gıda işleme kategorisi ayrıca değirmen ürünlerini de içerir. Bu ürünler, un ve pirincin öğütülmesi ve kahvaltılık tahıl gevreği ve harmanlanmış veya hazırlanmış un üretiminden oluşur. Tuz ayrıca bir baharat ajanı olarak kullanılır, örn. patates cipsi, [[pretzel]], kedi ve köpek mamasında.<ref name=usgs/>

Sodyum klorür, veteriner tıbbında [[kusma]]ya neden olan madde olarak kullanılır. Sıcak doymuş çözelti olarak verilir. Kusma ayrıca az miktardaki adi tuz veya tuz kristallerinin [[yutak|farinjiyal]] yerleşiminden de kaynaklanabilir.

===Tıp===

{{ana|Salin}}
Sodyum klorür, [[intravenöz tedavi]] için birincil çözeltilerden biri olarak suyla birlikte kullanılır. [[Burun spreyi]] genellikle bir [[salin]] çözeltisi içerir.

===Yangın söndürme===
[[Dosya:Metlx.jpg|küçükresim|upright| Çeşitli metaller için D sınıfı bir yangın söndürücü]]
Sodyum klorür, magnezyum, potasyum, sodyum ve NaK alaşımları (D Sınıfı) gibi yanıcı metal yangınlarında kullanılan yangın söndürücülerdeki (Met-L-X, Super D) başlıca söndürücü maddedir. Söndürme maddesini oluşturmak için karışıma su geçirmezlik (metal stearatlar) ve topaklanma önleyici maddeler (trikalsiyum fosfat) ile birlikte [[termoplastik]] toz eklenir. Ateşe uygulandığında tuz, bir soğutucu görevi görerek ateşten gelen ısıyı dağıtır ve ayrıca yangını boğmak için oksijen içermeyen bir kabuk oluşturur. Plastik katkı maddesi erir ve yanan metal tutuşma sıcaklığının altına düşene kadar kabuğun bütünlüğünü korumasına yardımcı olur. Bu tip yangın söndürücü 1940'ların sonlarında kartuşla çalışan bir ünite olarak icat edildi, ancak depolanmış basınç versiyonları artık daha popülerdir. Yaygın boyutları 14&nbsp;kg taşınabilir ve 160&nbsp;kg tekerleklidir.

===Temizleyici===
En azından [[orta çağ]]dan beri insanlar tuzu ev yüzeylerine sürtünen bir temizlik maddesi olarak kullandılar. Aynı zamanda birçok [[şampuan]], diş macunu markasında ve araba yollarının ve buz parçalarının buzunu çözmek için yaygın olarak kullanılır.

===Optik kullanım===
Kusursuz NaCl kristalleri, kızılötesi ışık için, özellikle 200&nbsp;[[Nanometre|nm]] ve 20&nbsp;[[µm]] arasında, yaklaşık %90'lık bir optik geçirgenliğe sahiptir. Bu nedenle, bu spektral aralıkta çalışan emici olmayan birkaç alternatif olduğu ve mikroskobik homojensizliklerin yokluğu için gereksinimlerin görünür aralıktan daha az katı olduğu yerlerdeki optik bileşenlerde (pencereler ve prizmalar) kullanıldılar. Ucuz olmasına rağmen, NaCl kristalleri yumuşak ve [[higroskopi]]ktir - ortam havasına maruz kaldıklarında yavaş yavaş "don" ile kaplanırlar. Bu, NaCl'nin kuru ortamlara, vakumla kapatılmış montaj alanlarına veya prototip oluşturma gibi kısa süreli kullanımlara uygulanmasını sınırlar. Günümüzde kızılötesi spektral aralık için NaCl yerine mekanik olarak daha güçlü ve neme karşı daha az hassas olan [[çinko selenit]] (ZnSe) gibi malzemeler kullanılmaktadır.

==Kimya==

===Katı sodyum klorür===
{{Ayrıca bakınız|Kübik kristal sistem}}
[[Dosya:Natrium chloride kristal under microscope.jpg|küçükresim|Mikroskop altında sodyum klorür kristali.]]
[[Dosya:NaCl octahedra.svg|küçükresim|NaCl octahedra. Sarı noktalar, zıt yüklü iyonlar arasındaki elektrostatik kuvveti temsil eder.]]
Katı sodyum klorürde, her iyon, elektrostatik zeminlerde beklendiği gibi, zıt yüklü altı iyonla çevrilidir. Çevredeki iyonlar, düzenli bir [[oktahedron]]un köşelerinde bulunur. [[Yakın paketleme]] dilinde, daha büyük [[klor]]ür [[iyon]]ları (167 pm boyutunda<ref name="Shannon">{{Akademik dergi kaynağı|doi=10.1107/S0567739476001551|başlık=Revised effective ionic radii and systematic studies of interatomic distances in halides and chalcogenides|yazar=R. D. Shannon|dergi=Acta Crystallogr A|cilt=32|sayı=5|yıl=1976|sayfalar=751-767|bibcode= 1976AcCrA..32..751S |doi-access=ücretsiz}}</ref>) kübik bir dizide düzenlenirken, daha küçük [[sodyum]] iyonları (116 pm<ref name=Shannon />) aralarındaki tüm kübik boşlukları (oktahedral boşluklar) doldurur. Bu aynı temel yapı, diğer birçok [[Kimyasal bileşik|bileşik]]te bulunur ve yaygın olarak  [[halit]] veya kaya tuzu kristal yapısı olarak bilinir. İki atomlu bir [[Kübik kristal yapı|yüz merkezli kübik]] (fcc) kafes veya iç içe geçmiş iki yüz merkezli kübik kafes olarak temsil edilebilir. Birinci atom her kafes noktasında bulunur ve ikinci atom fcc birim hücre kenarı boyunca kafes noktalarının ortasında bulunur.

Katı sodyum klorürün erime noktası 801&nbsp;°C’dir. Sodyum klorürün sıcaklığın bir fonksiyonu olarak [[Isı iletkenliği]], 8 K'da (−265.15&nbsp;°C) maksimum 2.03&nbsp;W/(cm&nbsp;K)'ye sahiptir ve 314 K'de (41&nbsp;°C) 0.069'a düşer. [[Doping (yarı iletken)|Doping]]le de azalır.<ref>{{Kitap kaynağı |soyadı1=Sirdeshmukh |ad1=Dinker B. |url=https://books.google.com/books?id=X-yL7EgMK6wC&pg=PA68 |başlık=Alkali halides: a handbook of physical properties |soyadı2=Sirdeshmukh, Lalitha |soyadı3=Subhadra, K. G. |yayıncı=Springer |yıl=2001 |isbn=978-3-540-42180-1 |sayfalar=65, 68|name-list-style=amp}}</ref>

Atomik çözünürlüklü gerçek zamanlı video görüntüleme, sodyum klorürün kristal çekirdeklenmesinin ilk aşamasının görselleştirilmesine olanak tanır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Nakamuro |ad1=Takayuki |soyadı2=Sakakibara |ad2=Masaya |soyadı3=Nada |ad3=Hiroki |soyadı4=Harano |ad4=Koji |soyadı5=Nakamura |ad5=Eiichi |başlık=Capturing the Moment of Emergence of Crystal Nucleus from Disorder |dergi=Journal of the American Chemical Society |yıl=2021 |cilt=143 |sayı=4 |sayfalar=1763-1767|doi=10.1021/jacs.0c12100 |pmid=33475359 |doi-access=ücretsiz }}</ref>

===Sulu çözeltiler===
{| class="wikitable" style="float:right; margin-left:1em;"
! {{Kimyakutu başlık}}| NaCl'nin çözünürlüğü<br>(g NaCl / 1&nbsp;kg çözücü 25&nbsp; °C’de)<ref>{{Kitap kaynağı |soyadı=Burgess |ad=J |başlık=Metal Ions in Solution |url=https://archive.org/details/metalionsinsolut0000john |yayıncı=Ellis Horwood |yıl=1978 |isbn=978-0-85312-027-8 |yer=New York}}</ref>
|-
| [[Su]] || 360
|-
| [[Formamid]] || 94
|-
| [[Gliserin]] || 83
|-
| [[Propilen glikol]] || 71
|-
| [[Formik asit]] || 52
|-
| [[Amonyak|Sıvı amonyak]] || 30.2
|-
| [[Metanol]] || 14
|-
| [[Etanol]] || 0.65
|-
| [[Dimetilformamid]] || 0.4
|-
| [[1-Propanol]] || 0.124
|-
| [[Sülfolan]] || 0.05
|-
| [[1-Bütanol]] || 0.05
|-
| [[2-Propanol]] || 0.03
|-
| [[1-Pentanol]] || 0.018
|-
| [[Asetonitril]] || 0.003
|-
| [[Aseton]] || 0.00042
|}
Katıdaki Na<sup>+</sup> ve Cl<sup>−</sup> iyonları arasındaki çekim o kadar güçlüdür ki, yalnızca su gibi yüksek polariteye sahip çözücüler NaCl'yi iyi çözer.
[[Dosya:NaCl(H2O)2slab.png|küçükresim|left|upright=1.25|NaCl(H<sub>2</sub>O)<sub>2</sub> levhasının görünümü (kırmızı = O, beyaz = H, yeşil = Cl, mor = Na).<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Klewe |ad1=B |soyadı2=Pedersen |yıl=1974 |başlık=The crystal structure of sodium chloride dihydrate |dergi=Acta Crystallogr. |cilt=B30 |sayı=10 |sayfalar=2363-2371|doi=10.1107/S0567740874007138 |doi-access=ücretsiz}}</ref>]]
Suda çözündüğünde, Na<sup>+</sup> ve Cl<sup>−</sup> iyonları polar su molekülleri ile çevrelendikçe sodyum klorür çerçevesi parçalanır. Bu çözeltiler, 250&nbsp;[[pikometre|pm]] Na–O mesafesi ile [Na(H<sub>2</sub>O)<sub>8</sub>]<sup>+</sup> formülüne sahip [[metal akua kompleksi]]nden oluşur. Klorür iyonları da güçlü bir şekilde çözülür, her biri ortalama altı su molekülü ile çevrilidir.<ref name="Lincoln">Lincoln, S. F.; Richens, D. T. and Sykes, A. G. (2003) "Metal Aqua Ions" Comprehensive Coordination Chemistry II Volume 1, pp. 515–555. {{doi|10.1016/B0-08-043748-6/01055-0}}.</ref> Sodyum klorür çözeltileri saf sudan çok farklı özelliklere sahiptir. [[Ötektik nokta]], tuzun %23.31 [[kütle kesri]] için −21.12&nbsp;°C'dir ve doymuş tuz çözeltisinin kaynama noktası 108.7&nbsp;°C’ye yakındır.<ref name="u1">Elvers, B. ''et al.'' (ed.) (1991) ''Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry'', 5th ed. Vol. A24, Wiley, p. 319, {{ISBN|978-3-527-20124-2}}.</ref> Soğuk çözeltilerden tuz, [[hidrasyon suyu|dihidrat]] NaCl•2H<sub>2</sub>O olarak kristalleşir.<ref>Water-NaCl phase diagram. Lide, CRC Handbook of Chemistry and Physics, 86 ed (2005-2006), CRC pages 8-71, 8-116.</ref>

===Sodyum klorür çözeltilerinin pH'ı===
Bir sodyum klorür çözeltisinin pH'ı, güçlü asit HCl'nin eşlenik bazı olan Cl<sup>−</sup> iyonunun aşırı derecede zayıf bazlığı nedeniyle ≈7 olarak kalır. Başka bir deyişle, iyonik güç ve aktivite katsayılarının etkilerinin ihmal edilebilir olduğu seyreltilmiş çözeltilerde NaCl'nin sistem pH’ı<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.flinnsci.com/api/library/Download/1f87f104ec4b4492a621f480797fbab1 | başlık = Acidic, Basic, and Neutral Salts | yıl = 2016 | website = Flinn Scientific Chem Fax | erişimtarihi = 18 Eylül 2018 | alıntı = Neutralization of a strong acid and a strong base gives a neutral salt. | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180919024828/https://www.flinnsci.com/api/library/Download/1f87f104ec4b4492a621f480797fbab1 | arşivtarihi = 19 Eylül 2018}}</ref> üzerinde hiçbir etkisi yoktur.

=== Beklenmeyen kararlı stokiyometrik değişkenler===
Adi tuz, 1: 1 molar sodyum ve klor oranına sahiptir. 2013 yılında, farklı [[stokiyometri]]lerde sodyum ve klorür bileşikleri keşfedildi; beş yeni bileşik tahmin edildi (örn., Na<sub>3</sub>Cl, Na<sub>2</sub>Cl, Na<sub>3</sub>Cl<sub>2</sub>, NaCl<sub>3</sub> ve NaCl<sub>7</sub>). Bazılarının varlığı yüksek basınçlarda deneysel olarak doğrulanmıştır: kübik ve ortorombik NaCl<sub>3</sub> ve iki boyutlu metalik tetragonal Na<sub>3</sub>Cl . Bu, kimyasal sezgiyi ihlal eden bileşiklerin, ortam dışı koşullar altında basit sistemlerde mümkün olduğunu gösterir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı1=Zhang |ad1=W. |soyadı2=Oganov |ad2=A. R. |soyadı3=Goncharov |ad3=A. F. |soyadı4=Zhu |ad4=Q. |soyadı5=Boulfelfel |ad5=S. E. |soyadı6=Lyakhov |ad6=A. O. |soyadı7=Stavrou |ad7=E. |soyadı8=Somayazulu |ad8=M. |soyadı9=Prakapenka |ad9=V. B. |soyadı10=Konôpková |ad10=Z. |yıl=2013 |başlık=Unexpected Stable Stoichiometries of Sodium Chlorides |dergi=Science |cilt=342 |sayı=6165 |sayfalar=1502-1505|arxiv=1310.7674 |bibcode=2013Sci...342.1502Z |doi=10.1126/science.1244989 |pmid=24357316|s2cid=15298372 }}</ref>

==Doğada bulunuşu==
[[Deniz tuzu]]'nun küçük parçacıkları, denizden uzak baskın [[bulut yoğunlaşma çekirdekleri]]dir, farklı bir şekilde [[çevre kirliliği|kirlenmemiş]] [[hava]]da [[bulut]]ların oluşmasını sağlar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı |soyadı=Mason |ad=B. J. |tarih=2006 |başlık=The role of sea-salt particles as cloud condensation nuclei over the remote oceans |dergi=Quarterly Journal of the Royal Meteorological Society |cilt=127 |sayı=576 |sayfalar=2023-32|bibcode=2001QJRMS.127.2023M |doi=10.1002/qj.49712757609|s2cid=121846285 }}</ref>

==Üretimi==
Tuz, halen [[tuzlu su kuyusu|tuzlu su kuyuları]]ndan ve [[tuz gölü (coğrafya)|tuz gölleri]]nden [[deniz suyu]]nun veya [[tuzlu su]]yun [[buharlaşma|buharlaştırılma]]sıyla [[Seri üretim|topluca üretilmektedir]]. [[Tuz madeni|Kaya tuzu madenciliği]] de önemli bir kaynaktır. Çin dünyanın ana tuz tedarikçisidir.<ref name="usgs">Kostick, Dennis S. (Ekim 2010) [http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/salt/myb1-2008-salt.pdf "Salt"] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170701203025/http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/salt/myb1-2008-salt.pdf |tarih=1 Temmuz 2017 }} in ''U.S. Geological Survey, 2008 Minerals Yearbook''</ref> 2017'de dünya üretiminin 280 milyon [[ton (birim)|ton]] olduğu tahmin edildi, ilk beş üretici (milyon ton olarak) Çin (68,0), Amerika Birleşik Devletleri (43,0), Hindistan (26,0), Almanya (13,0) ve Kanada (13,0).<ref>[https://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/salt/mcs-2018-salt.pdf Salt] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20180922124729/https://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/salt/mcs-2018-salt.pdf |tarih=22 Eylül 2018 }}, U.S. Geological Survey</ref> Tuz aynı zamanda [[potasyum]] madenciliğinin bir yan ürünüdür.

<gallery mode="packed">
File:Salt mine 0096.jpg|[[Amerika Birleşik Devletleri]], [[New York (eyalet)|New York]], [[Mount Morris (town), New York|Mount Morris]] yakınlarındaki modern kaya tuzu madeni 
File:Dead-Sea---Salt-Evaporation-Ponds.jpg|[[Lut Gölü]]’nün güney ucundaki [[Ürdün]] ve [[İsrail]] tuz buharlaşma havuzları.
File:Piles of Salt Salar de Uyuni Bolivia Luca Galuzzi 2006 a.jpg|Tuz yığınları, [[Salar de Uyuni]], [[Bolivya]].
</gallery>

==Ayrıca bakınız==
{{Div sütunu}}
* [[Halit]], sodyum klorürün mineral formu
* [[Tuz|Yemek tuzu]]
* [[Tuzluluk]]
{{Div sütunu bitiş}}

== Kaynakça==
{{Kaynakça}}

== Alıntılanan kaynaklar ==

* {{Kitap kaynağı|başlık=CRC Handbook of Chemistry and Physics|yayıncı=[[CRC Press]]|seri=92nd|başlıkbağı=CRC Handbook of Chemistry and Physics|yıl=2011|isbn=978-1439855119|editör-ad=William M.|editör-soyadı=Haynes}}
* {{Akademik dergi kaynağı|başlık=Exotic Two-Dimensional Structure: The First Case of Hexagonal NaCl.|yazarlar=Tikhomirova|sayı=10|sayfalar=3821-3827|çalışma=The Journal of Physical Chemistry Letters|yıl=2020|cilt=11|pmid=32330050|doi=10.1021/acs.jpclett.0c00874}}

== Dış bağlantılar ==

* [http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/salt/ Salt] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20171116232936/http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/salt/ |tarih=16 Kasım 2017 }} [[Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu|Amerika Birleşik Devletleri Jeolojik Araştırma]] İstatistikleri ve Bilgileri
* {{Akademik dergi kaynağı|url=http://www.usroads.com/journals/p/rmj/9712/rm971202.htm|başlık=Using Salt and Sand for Winter Road Maintenance|erişimtarihi=13 Şubat 2007|arşivtarihi=21 Eylül 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160921160156/http://www.usroads.com/journals/p/rmj/9712/rm971202.htm|tarih=December 1997|çalışma=Road Management Journal}}
* Hesaplayıcılar: Sulu NaCl'nin (ve diğer tuzların) [http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/surftens/surftens.php yüzey gerilimleri] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200222134012/http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/surftens/surftens.php |tarih=22 Şubat 2020 }} ve [http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/density/density_electrolyte.php yoğunlukları, molariteleri ve molaliteleri] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200222134007/http://www.aim.env.uea.ac.uk/aim/density/density_electrolyte.php |tarih=22 Şubat 2020 }}
* [http://hazard.com/msds/mf/baker/baker/files/s3338.htm JtBaker MSDS] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170212154310/http://hazard.com/msds/mf/baker/baker/files/s3338.htm |tarih=12 Şubat 2017 }}

{{Sodyum bileşikleri}}
{{Klorürler}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Alkali metal klorürler]]
[[Kategori:Ev kimyasalları]]
[[Kategori:Klorürler]]
[[Kategori:Metal halojenürler]]
[[Kategori:Sodyum bileşikleri]]
[[Kategori:Sodyum mineralleri]]