Varoluş sayfasının kaynağını görüntüle

{{Düzenle|gerekçe=}}
{{diğer anlamı|Varoluşçuluk}}
'''Varoluş''', [[felsefe tarihi]] boyunca önem taşımış, her tür felsefi tartışmanın merkezinde yer almış felsefe kavramlarından biridir. Var olanların varlığını bildirir, [[öz]]'ün karşıtıdır, yani bir şeyin ne olduğunu değil var olduğunu bildirir. Salt bir var olma durumu olarak varoluş. Felsefe akımlarında ya da okullarında pek çok farklı anlamlarda kullanılıp değerlendirilmiştir. Örneğin [[skolastik felsefe]]de varoluş, var olan her şeyin (Tanrı ya da bir toz zerreciği) gerçekliğini bildirir. Daha dar ve doğa bilimsel anlamda ise varoluş, belirli bir bağlamda uzay-zaman boyutunda yer almak ya da ''şimdi ve burada'' var olmak anlamında belirtilir.

== Felsefî görüşler ==
Varoluş kavramı en geniş açılımına ya da popülerliğine [[Varoluşçuluk|varoluşçu felsefe]] ile kavuşmuş diyebiliriz. [[Søren Kierkegaard|Kierkegaard]], [[Karl Jaspers]], [[Martin Heidegger]], [[Jean-Paul Sartre|Sartre]] gibi filozoflar varoluş kavramını zenginleştirmişler ve kendi felsefelerinin ilkesi olarak değerlendirmişlerdir. Kierkegaard, Tanrı ve sonsuzluk önünde yapayalnız olmak anlamında ''insanın varoluşu''ndan söz eder. Sartre'da kendi felsefesini özetlerken "''varoluş özden önce gelir''" diyecektir. Önceden bir nesne gibi verilmemiştir insan varoluşu, yapılmak ya da oluşturulmak üzere mutlak bir sorumlulukla sunulmuş bir kaynaktır. Heidegger, "''insanın özü varoluşundadır''" demektedir.

== Varoluş çeşitleri ==

Varoluşun ([[Almanca|Alm.]] ''{{Dil|de|Existenz}}'') üç çeşidi vardır:

* ''Gerekli varoluş'' ([[Almanca|Alm.]] ''{{Dil|de|Notwendige Existenz}}'', [[Arapça|Ar.]] {{Arap yazısı|وَاجِبُ الْوُجُود|lang=ar}}(wājib ul-wujūd)): Onsuz hiçbir şey olamaz. Her şeyin başıdır. Bazı felsefelerde gerekli varoluş tanrıdır.
* ''Gerekli olmayan varoluş'' ([[Almanca|Alm.]] ''{{Dil|de|Nichtnotwendige Existenz}}''): Gerekli varoluşun dışında var olması şart olmayan her şey. Mesela bir taş olmasa durduğu yer boş kalır, fakat Dünya buna rağmen varlığını sürdürebilir.
* ''Mümkün olmayan varoluş'' ([[Almanca|Alm.]] ''{{Dil|de|Unmögliche Existenz}}''): Varlığı çelişki yaratacağı için olması düşünülemeyen varoluşlardır. Gerekli varoluşu her şeye kadir olan tanrı olduğunu ileri süren bir felsefe için mümkün olmayan varoluşa "tanrının kaldıramayacak kadar ağır bir taş" örnek olarak gösterilebilir. (Bu taşın varlığı, her şeye kadir olan tanrının kadrini sınırlayacağından tanrının bu özelliği ile (Alm. ''{{Dil|de|Allmächtigkeit}}'') çelişmektedir.)

'''Varoluş''' gerçek olma veya [[gerçeklik|gerçekliğe]] katılma durumudur. Hem bireysel varlıklara hem de bir bütün olarak dünyaya atıfta bulunabilir. "'''Varolmak'''" ve "gerçeklik" terimleri sıklıkla yakın eşanlamlı olarak kullanılır. Varoluş, '''varolmamak''', [[hiçlik]] ve yokluk ile tezat oluşturur. Bir varlığın varlığı ile varlığın doğasına veya temel niteliklerine atıfta bulunan [[öz]]ü arasında ortak bir ayrım vardır.

[[Ontoloji]], varoluşun ne olduğunu inceleyen felsefi disiplindir. Ortodoks görüş, bunun ikinci dereceden bir [[özellik]] veya özelliklerin bir özelliği olduğu yönündedir. Bu görüşe göre bir şeyin var olduğunu söylemek onun özelliklerinin somutlaştığı anlamına gelir. Farklı bir görüş, varlığın birinci dereceden bir özellik veya bireylerin bir özelliği olduğunu savunur. Bu, varoluşun bireylerin renk ve şekil gibi diğer özellikleriyle aynı ontolojik statüye sahip olduğu anlamına gelir. [[Alexius Meinong|Meinongcular]] bu fikri kabul ediyor ve tüm bireylerin bu özelliğe sahip olmadığını savunuyorlar: var olmayan bazı bireylerin olduğunu belirtiyorlar. Bu görüş, varoluşu her bireyin evrensel bir özelliği olarak gören evrenselciler tarafından reddedilmektedir.

Akademik literatürde çeşitli varoluş türleri tartışılmaktadır. Tekil varoluş, bireysel varlıkların varlığıdır; genel varoluş ise [[kavram]]ların veya [[Evrensel]]lerin varlığını ifade eder. Diğer ayrımlar [[soyut ve somut]] varoluş arasında, olası, [[Olumsallık|koşullu]] ve zorunlu varoluş arasında ve [[Madde|fiziksel]] ve [[zihin]]sel varoluş arasındadır. Yakından ilgili bir konu, farklı türdeki varlıkların farklı şekillerde veya farklı derecelerde var olup olmadığıdır. Ontolojideki anahtar soru, genel olarak varoluşun bir nedeninin olup olmadığı veya [[Varlık neden var|neden herhangi bir şeyin var olduğu]]'dur. Varlık kavramı [[mantık]], [[epistemoloji]], [[zihin felsefesi]], [[dil felsefesi]] ve [[varoluşçuluk]] gibi çeşitli alanlarla ilgilidir.

== Etimoloji ==
"Varoluş" kelimesi İngilizceye 14. yüzyılın sonlarında [[eski Fransızca]]'dan girmiştir. Kökleri Orta Çağ Latincesinde öne çıkmak, belirmek ve ortaya çıkmak anlamına gelen {{dil|la|ex(s)istere}} terimine dayanmaktadır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Harper|2017}} |2={{harvnb|Hoad|1993|p=160}} }}</ref>

== Tanım ve ilgili terimler ==
Varoluş gerçek olma durumudur. Var olmak, varoluşa sahip olmak ya da [[gerçeklik|gerçekliğe]] katılmak anlamına gelir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|AHD staff|2022}} |2={{harvnb|MW staff|2023}} |3={{harvnb|CUP staff}} }}</ref> Varlık, gerçek varlıkları hayali varlıklardan ayıran şeydir.{{sfn|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} Hem bireysel varlıklara hem de gerçekliğin bütünlüğüne atıfta bulunabilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|AHD staff|2022}} |2={{harvnb|MW staff|2023}} |3={{harvnb|CUP staff}} |4={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} }}</ref> Varlık, [[ontoloji]] olarak bilinen [[metafizik]] alt disiplini tarafından incelenir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} |2={{harvnb|Sorensen|2023|loc=lead section}} |3={{harvnb|Vallicella|2010|p=xi}} }}</ref>

"Varolmak" ve "gerçeklik" terimleri varoluşla yakından ilgilidir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|AHD staff|2022}} |2={{harvnb|MW staff|2023}} |3={{harvnb|Gibson|1998|p=2}} }}</ref> Genellikle "varoluş"un eşanlamlıları olarak kullanılırlar ancak teknik terimler olarak anlamları birbirinden ayrılabilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 493]|loc=Existences}} |2={{harvnb|van Inwagen|2023}} |3={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section, §2. Meinongianism}} }}</ref> Örneğin metafizikçiye [[Alexius Meinong]]'a göre, tüm varlıklar vardır, ancak hepsinin varoluşu yoktur. Noel Baba gibi yalnızca olası nesnelerin var olduğunu, ancak varoluştan yoksun olduğunu savunuyor.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|van Inwagen|2023}} |2={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section, §2. Meinongianism}} |3={{harvnb|Shand|2004|p=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA49 49]}} }}</ref> Ontolog Takashi Yagisawa, varoluşu gerçeklikle karşılaştırıyor. Tüm varlıkları eşit şekilde karakterize ettiği için "gerçekliği" daha temel bir terim olarak görüyor. Varoluşu, bir varlığı içinde yaşadığı dünyaya bağlayan göreceli bir terim olarak tanımlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Divers|2011|pp=[https://philpapers.org/rec/DIVWAI 570–574]}} |2={{harvnb|Yagisawa|2011|pp=[https://philpapers.org/rec/YAGPOW 270–272]}} }}</ref> [[Gottlob Frege]]'ye göre aktüalite varoluştan daha dardır. Aktüel varlıkların değişim yaratabileceğini ve değişime uğrayabileceğini savunuyor. Sayılar ve [[küme]]ler gibi bazı mevcut varlıkların aktüel olmadığını belirtiyor.{{sfn|Chakrabarti|2013|pp=[https://books.google.com/books?id=bLStBgAAQBAJ&pg=PT106 106–107]}}

Varoluş, gerçekliğin yokluğuna işaret eden varolmamak ile tezat oluşturuyor. Nesnelerin var olan ve olmayan nesneler olarak ikiye ayrılıp ayrılamayacağı tartışmalıdır. Bu ayrım bazen ejderhalar ve tek boynuzlu atlar gibi kurgusal nesneleri düşünmenin nasıl mümkün olduğunu açıklamak için kullanılır. Ancak var olmayan nesneler kavramı genel olarak kabul edilmemektedir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Reicher|2022|loc=[https://plato.stanford.edu/entries/nonexistent-objects/ lead section, §1. The Concept of a Nonexistent Object]}} |2={{harvnb|Gibson|1998|pp=8}} |3={{harvnb|Liu|Berger|2014|p=[https://books.google.com/books?id=p5nOAwAAQBAJ&pg=PT150 150]}} }}</ref> Yakından ilişkili zıt terimler [[hiçlik]] ve varolmamaktır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Dobrez|2014|p=[https://books.google.com/books?id=h8FMAgAAQBAJ&pg=PA109 109]}} |2={{harvnb|Heisig|Kasulis|Maraldo|2011|p=[https://books.google.com/books?id=GVgEEAAAQBAJ&pg=PA830 830]}} |3={{harvnb|Leclerc|2002|p=[https://books.google.com/books?id=_B2KaiGu038C&pg=PA49 49]}} |4={{harvnb|Sorensen|2023|loc=lead section}} }}</ref>

Bir başka karşıtlık da varoluş ile [[öz]] arasındadır. Öz, bir varlığın içsel doğasını veya tanımlayıcı niteliklerini ifade eder. Bir şeyin özü, onun ne tür bir varlık olduğunu ve diğer varlıklardan nasıl farklılaştığını belirler. Öz bir varlığın ne olduğuna, varoluş ise onun olduğu gerçeğine karşılık gelir. Mesela bir cismin var olup olmadığı bilinmese bile ne olduğunu anlamak, mahiyetini kavramak mümkündür.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Gibson|1998|p=2}} |2={{harvnb|Ceylan|1993|pp=[https://www.jstor.org/stable/20840134 329–337]}} |3={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |4={{harvnb|Platter|2021|p=[https://books.google.com/books?id=U148EAAAQBAJ&pg=PT28 28]}} }}</ref>

[[Edmund Husserl]] ve Quentin Boyce Gibson gibi bazı filozoflar "varoluş"un temel bir kavram olduğunu savunurlar. Bu, döngüsellik içermeden başka terimlerle tanımlanamayacağı anlamına gelir. Bu, varoluşu karakterize etmenin veya doğası hakkında önemsiz olmayan bir şekilde konuşmanın zor veya imkansız olabileceği anlamına gelebilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Gibson|1998|pp=1–2}} |2={{harvnb|Vallicella|2010|p=16}} |3={{harvnb|Balthasar|2000|p=82}} |4={{harvnb|Shand|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA47 47–48]}} }}</ref>

Bununla yakından ilgili bir konu da ince ve kalın varoluş kavramları arasındaki ayrımla ilgilidir. İnce kavramlar, varoluşu, var olan her şeyin paylaştığı mantıksal bir özellik olarak anlar. Varoluşa sahip olmanın metafiziksel imalarına ilişkin önemli bir içerik içermemektedir. İnce bir varoluş kavramına bir örnek, varoluşun öz-kimliğin mantıksal özelliğiyle aynı olduğunu belirtmektir. İnce bir varoluş kavramına bir örnek, varoluşun öz-kimliğin mantıksal özelliğiyle aynı olduğunu belirtmektir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Robinson|2008|p=139|loc=7. Can We Make Sense of the Idea that God’s Existence is Identical to His Essence?}} |2={{harvnb|Novotný|Novák|2014|pp=[https://books.google.com/books?id=2QBgAwAAQBAJ&pg=PA46 46–47]}} |3={{harvnb|Berto|2012|pp=[https://books.google.com/books?id=oMN1Si2wPVIC&pg=PA31 31–32]}} |4={{harvnb|Bottani|Davies|2013|p=[https://books.google.com/books?id=15LIl3X8SnUC&pg=PA126 126]}} }}</ref> Yoğun varoluş kavramları, bir şeyin var olmasının ne anlama geldiğine ve varoluşun hangi temel özelliklere işaret ettiğine dair metafiziksel bir analizi kapsar. Örneğin, [[George Berkeley]]'in ''esse est percipi'' iddiası, yoğun bir varoluş kavramı sunmaktadır. "Olmak algılanmaktır" şeklinde tercüme edilebilir ve tüm varoluşun zihinsel doğasını vurgular.existence.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Robinson|2008|p=139|loc=7. Can We Make Sense of the Idea that God’s Existence is Identical to His Essence?}} |2={{harvnb|Novotný|Novák|2014|pp=[https://books.google.com/books?id=2QBgAwAAQBAJ&pg=PA46 46–47]}} |3={{harvnb|Berto|2012|pp=[https://books.google.com/books?id=oMN1Si2wPVIC&pg=PA31 31–32]}} }}</ref>

Bazı filozoflar var olan varlıklar ile varlığın kendisi arasında bir fark olduğunu vurgulamaktadır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nicholson|1996|pp=[https://www.jstor.org/stable/20009875 357–374]}} |2={{harvnb|Wheeler|2020|loc=§2.2.1 The Question}} |3={{harvnb|Vallicella|2010|p=1}} }}</ref> Bu ayrım, buna''ontolojik farklılık'' adını veren [[Martin Heidegger]]'in felsefesinde merkezi bir rol oynar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nicholson|1996|pp=[https://www.jstor.org/stable/20009875 357–374]}} |2={{harvnb|Wheeler|2020|loc=§2.2.1 The Question}} }}</ref>

== Varoluşun doğasına ilişkin teoriler ==
[[Dosya:Bellerophon riding Pegasus and killing the Chimera, Roman mosaic, the Rolin Museum in Autun, France, 2nd to 3rd century AD.jpg|küçükresim|alt=Mosaic depicting Pegasus|Varoluşun doğasına ilişkin teorilerin kapsadığı konulardan biri, [[Pegasus]] gibi kurgusal nesnelerin ontolojik statüsüyle ilgilidir.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}}]]

Varlığın doğasına ilişkin teoriler, bir şeyin var olmasının ne anlama geldiğini açıklamayı amaçlamaktadır. Varoluşun doğasına ilişkin temel tartışma, onun bireylerin özelliği olarak anlaşılmasının gerekip gerekmediğidir.{{sfn|Nelson|2022|loc=lead section}}

İki ana varoluş teorisi birinci dereceden teoriler ve ikinci dereceden teorilerdir. Birinci dereceden teoriler varoluşu bireylerin bir özelliği olarak anlar. Bazı birinci dereceden teoriler bunu tüm bireylerin bir özelliği olarak görürken, diğerleri bazı bireylerin var olmadığını savunur.
İkinci derece teoriler, varoluşun ikinci dereceden bir özellik, yani özelliklerin bir özelliği olduğunu savunur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |2={{harvnb|Penelope|1998|loc=lead section}} |3={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section}} |4={{harvnb|Blackburn|2008|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095804522;jsessionid=AEB41DBFF0B3EBCDCCB8A1E0DAFD4EB0 existence]}} }}</ref>

Varoluşun doğasına ilişkin farklı teoriler için temel zorluk, bir şeyin varlığını tutarlı bir şekilde inkâr etmenin nasıl mümkün olduğunu anlamaktır. Bir örnek "Noel Baba yoktur" cümlesidir. Zorluklardan biri, Noel Baba olmasa bile "Noel Baba" isminin nasıl anlamlı olabileceğini açıklamaktır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Penelope|1998|loc=§1 Objects and existence}} |2={{harvnb|Penelope|1998|loc=§1 Objects and existence}} |3={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |4={{harvnb|Nelson|2022|loc=1. Frege and Russell: Existence is not a Property of Individuals}} }}</ref>

==İkinci dereceden teoriler ==
İkinci dereceden teoriler genellikle ortodoks konum olarak görülür. Varlığı birinci dereceden bir özellikten ziyade ikinci dereceden bir özellik olarak anlarlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification}} |2={{harvnb|Blackburn|2008|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095804522;jsessionid=AEB41DBFF0B3EBCDCCB8A1E0DAFD4EB0 existence]}} }}</ref> Örneğin, [[Empire State Binası]] ayrı bir nesnedir ve ''443,2 metre boyunda olması'' birinci dereceden bir özelliktir. ''Örnekleştirilmiş olma'', ''443,2 metre boyunda olma''nın özelliğidir ve dolayısıyla ikinci dereceden bir özelliktir. İkinci derece teorilere göre varoluştan bahsetmek, hangi özelliklerin enstantaneleri olduğundan bahsetmek demektir.<ref name="existence">{{multiref2 |1={{harvnb|Blackburn|2008|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095804522;jsessionid=AEB41DBFF0B3EBCDCCB8A1E0DAFD4EB0 existence]}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification}} }}</ref> Örneğin bu görüş, "Tanrı vardır" cümlesinin, Tanrı'nın var olma özelliğine sahip olduğunu iddia etmediğini belirtir. Bunun yerine "Tanrılık somutlaştırılmıştır" anlamına gelir.{{sfn|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}}

İkinci dereceden teorilerin temel motivasyonlarından biri, varoluşun "bir bina olmak" ve "443,2 metre boyunda olmak" gibi normal özelliklerden önemli açılardan farklı olmasıdır: düzenli özellikler bir nesnenin neye benzediğini ifade eder, ancak varoluş bunu ifade etmez.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification}} |2={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} }}</ref>{{sfn|Nelson|2022|loc=§1. Frege and Russell: Existence is not a Property of Individuals}} Bu görüşe göre varoluş, normal özelliklerden daha temeldir, çünkü o olmadan nesneler herhangi bir özelliği somutlaştıramaz.{{sfn|Nelson|2022|loc=§1. Frege and Russell: Existence is not a Property of Individuals}}

İkinci dereceden teorisyenler genellikle yüklemlerden ziyade [[Niceleme (mantık)|niceleyicilerin]] varoluşu ifade ettiğini savunurlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification}} |2={{harvnb|Penelope|1998|loc=§2 The quantifier account of existence}} |3={{harvnb|Blackburn|2008|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095804522;jsessionid=AEB41DBFF0B3EBCDCCB8A1E0DAFD4EB0 existence]}} |4={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} }}</ref> Niceleyiciler, belirli özelliklere sahip nesnelerin miktarından bahseden terimlerdir. Varoluşsal niceleyiciler en az bir nesnenin var olduğunu ifade eder. Örnekler arasında "bazıları" ve "vardır" gibi ifadeler yer alır; "bazı inekler ot yer" ve "çift asal sayı vardır" ifadelerinde olduğu gibi.{{sfn|Fierro|2012|p=[https://books.google.com/books?id=MTM9AAAAQBAJ&pg=PA37 37]}} Bu bakımdan varlık saymayla yakından ilgilidir; çünkü bir şeyin var olduğunu iddia etmek, ona karşılık gelen kavramın bir veya birden fazla örneğinin olduğunu iddia etmek demektir.<ref name="existence"/>

İkinci dereceden görüşler, "[[Tek delikliler|yumurtalayan memeliler]] vardır" gibi bir cümlenin yanıltıcı olduğunu, çünkü "var" kelimesinin bunlarda yüklem olarak kullanıldığını ima eder. Bunun yerine, gerçek mantıksal biçimlerinin "yumurtlayan memeliler olan varlıklar vardır" gibi yeniden formülasyonlarla daha iyi ifade edildiğini savunuyorlar. Bu şekilde ''varoluş'' niceleyici rol üstlenirken, ''yumurtlayan memeliler'' yüklemdir. Niceleyici yapılar aynı zamanda olumsuz varoluşsal ifadeleri ifade etmek için de kullanılabilir. Niceleyici yapılar aynı zamanda olumsuz varoluşsal ifadeleri ifade etmek için de kullanılabilir. Örneğin "konuşan kaplanlar yoktur" cümlesi "konuşan kaplanların olması söz konusu değil" şeklinde ifade edilebilir.

Birçok ontolog, ikinci derece teorilerin birçok varoluşsal cümle türünün doğru analizini sağladığını kabul eder. Ancak tüm durumlar için doğru olup olmadığı tartışmalıdır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Penelope|1998|loc=§2 The quantifier account of existence}} |2={{harvnb|Blackburn|2008|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095804522;jsessionid=AEB41DBFF0B3EBCDCCB8A1E0DAFD4EB0 existence]}} }}</ref> Zorluklardan biri, negatif tekil varoluşsallıklar olarak adlandırılanlardan kaynaklanmaktadır. Negatif tekil varoluşsal ifadeler, belirli bir nesnenin var olduğunu inkâr eden ifadelerdir. Bunun bir örneği "[[Ronald McDonald]] yoktur" cümlesidir. Ronald McDonald gibi tekil terimler bireylere gönderme yapıyor gibi görünüyor. Negatif tekil varoluşsallar bu bireyin var olduğunu inkâr ettiğinden bu durum bir zorluk teşkil etmektedir. Bu, tekil terimin ilk etapta bireye nasıl atıfta bulunabileceğini belirsiz hale getiriyor. Bu soruna etkili bir çözüm Bertrand Russell tarafından önerildi. Tekil terimlerin doğrudan bireylere atıfta bulunmadığını, bunun yerine bireylerin tanımları olduğunu savunuyor. Pozitif tekil varoluşsallar, açıklamalarla eşleşen bir nesnenin var olduğunu doğrularken, negatif tekil varoluşsallar, açıklamalarla eşleşen bir nesnenin varlığını reddeder. Bu görüşe göre "Ronald McDonald yoktur" cümlesi "eşsiz bir mutlu hamburger palyaçosu yoktur" düşüncesini ifade etmektedir.

=== Birinci dereceden teoriler ===
Birinci dereceden teoriler varoluşun bireylerin bir özelliği olduğunu iddia eder. İkinci dereceden teorilere göre daha az kabul görürler ancak bazı etkili savunucuları da vardır. İki tür birinci dereceden teori vardır. Meinongianizm'e göre varoluş, varlıkların hepsinin değil, bazılarının özelliğidir. Bu görüş, var olmayan varlıklar olduğunu ima eder. Evrenselciliğe göre varoluş, her varlığın somutlaştırdığı evrensel bir özelliktir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §2. Existence as a First-Order Property and Its Relation to Quantification}} |2={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} }}</ref>

==== Meinongculuk ====
Meinongculuk, Meinong ve takipçilerinin savunduğu varoluşa ilişkin bir görüştür. Temel iddiası bazı varlıkların var olmadığıdır. Bu, nesnelliğin varoluştan bağımsız olduğu anlamına gelir. Var olmayan nesnelere ilişkin önerilen örnekler, uçan domuzlar gibi yalnızca olası nesnelerin yanı sıra [[Sherlock Holmes]] ve [[Zeus]] gibi kurgusal ve efsanevi nesnelerdir. Bu görüşe göre bu nesneler gerçektir ve var olmadıkları halde varlıkları vardır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} |2={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} }}</ref> Meinong, herhangi bir özellik kombinasyonu için bir nesnenin olduğunu belirtir. Örneğin hiçbir ek özelliği olmayan, yalnızca “şarkıcı olma” özelliğine sahip bir nesne vardır. Bu nesnenin ne ''elbise giyme'' özelliği, ne de ''elbise giymeme'' özelliği vardır. Meinong ayrıca yuvarlak kareler gibi imkansız nesneleri de içerir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=2. Meinongianism}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} }}</ref>

Meinongcular, Sherlock Holmes ve Zeus'un neye benzediğini anlatan cümlelerin, var olmayan nesnelere gönderme yaptığını belirtir. Bu nesnelerin kendilerine atfedilen özelliklere sahip olup olmamasına bağlı olarak doğru veya yanlıştırlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} |2={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} |3={{harvnb|Tymieniecka|2012|p=[https://books.google.com/books?id=mprnCAAAQBAJ&pg=PA208 208]}} }}</ref> Mesela "Pegasus'un kanatları vardır" cümlesi doğrudur çünkü Pegasus'ta var olma özelliği olmamasına rağmen "kanat sahibi olmak" Pegasus'a aittir.{{sfn|Penelope|1998|loc=§1 Objects and existence}}

Meinongculuğun temel motivasyonlarından biri, "Ronald McDonald yoktur" gibi olumsuz tekil varoluşçulukların nasıl doğru olabileceğini açıklamaktır. Meinongcular, "Ronald McDonald" gibi tekil terimlerin bireylere atıfta bulunduğu fikrini kabul ediyorlar. Onlara göre negatif tekil varoluşsallık, eğer atıfta bulunduğu birey mevcut değilse doğrudur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=2. Meinongianism}} |2={{harvnb|Penelope|1998|loc=§1 Objects and existence}} }}</ref>

Meinongculuğun niceliğin nasıl anlaşılacağı konusunda önemli çıkarımları vardır. [[Willard Van Orman Quine]] tarafından savunulan etkili bir görüşe göre, nicelikselleştirme alanı mevcut nesnelerle sınırlıdır. Bu görüş, niceleyicilerin neyin var olduğu ve neyin var olmadığı konusunda ontolojik taahhütler taşıdığını ima eder. Meinongculuk, en geniş nicelik alanının hem var olan hem de var olmayan nesneleri içerdiğini savunarak bu görüşten ayrılır.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}}

Meinongculuğun bazı yönleri tartışmalıdır ve önemli eleştirilere maruz kalmıştır. Bir itiraza göre, nesne olmak ile var olan nesne olmak arasında ayrım yapılamaz.{{sfn|Penelope|1998|loc=§1 Objects and existence}} Bununla yakından ilgili bir eleştiri de nesnelerin, eğer var değilse, özelliklere sahip olamayacağı fikrine dayanmaktadır.{{sfn|Penelope|1998|loc=§1 Objects and existence}} Bir diğer itiraz ise, Meinongculuğun herhangi bir özellik kombinasyonuna karşılık gelen bir nesnenin mevcut olması nedeniyle "aşırı nüfuslu bir evrene" yol açmasıdır.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} Daha spesifik bir eleştiri ise, tamamlanmamış ve imkânsız nesnelerin var olduğu fikrini reddeder.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=2. Meinongianism}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} |3={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} |4={{harvnb|Jacquette|2015|pp=[https://books.google.com/books?id=7jswCgAAQBAJ&pg=PA78 78–79, 180]}} }}</ref>

==== Evrensellik ====
Evrenselciler, varoluşun bireylerin özelliği olduğu konusunda Meinongcularla aynı fikirdedir. Ama var olmayan varlıkların var olduğunu inkâr ediyorlar. Bunun yerine varoluşun evrensel bir özellik olduğunu belirtiyorlar: tüm varlıklar bu özelliğe sahiptir, yani her şey vardır. Yaklaşımlardan biri, varoluşun öz kimlikle aynı olduğunu savunmaktır. [[Özdeşlik kanununa]] göre her nesne kendi kendisiyle aynıdır veya kendi kendine özdeşlik özelliğine sahiptir. Bu, [[yüklem mantığı]] cinsinden <math>\forall x (x = x)</math> olarak ifade edilebilir.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§2b. Universalism}}

Evrenselcilik lehine etkili bir argüman, bir şeyin varlığını inkâr etmenin çelişkili olduğu iddiasına dayanmaktadır. Bu sonuç, bir şeyin varlığının ancak o varlığa atıfta bulunularak inkâr edilebileceği ve yalnızca var olan varlıklara atıfta bulunulabileceği önermelerinden kaynaklanmaktadır.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§2b. Universalism}}

Evrenselciler, olumsuz tekil varoluşçuları yorumlamanın farklı yollarını önerdiler. Bir görüşe göre, "Ronald McDonald" gibi kurgusal varlıkların isimleri [[Soyut ve somut|soyut nesnelere]] gönderme yapmaktadır. Soyut nesneler uzayda ve zamanda var olmasalar da vardırlar. Bu, dar anlamda anlaşıldığında, "Ronald McDonald'ın var olmadığı" iddiası da dahil olmak üzere tüm olumsuz tekil varoluşsalların yanlış olduğu anlamına gelir. Ancak evrenselciler bu tür cümleleri bağlama göre biraz farklı yorumlayabilirler. Örneğin günlük yaşamda insanlar, Ronald McDonald'ın somut bir nesne olarak var olmadığı düşüncesini ifade etmek için "Ronald McDonald yoktur" gibi cümleler kullanırlar ki bu doğrudur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=3. An Anti-Meinongian First-Order View}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2b. Universalism}} }}</ref> Farklı bir yaklaşım, negatif tekil varoluşsalların, tekil terimleri hiçbir şeye gönderme yapmadığı için bir [[doğruluk değeri]] içermediğini iddia etmektir. Bu görüşe göre bunlar ne doğru ne de yanlıştır, fakat [[Anlam (felsefe)|anlamsızdır]].{{sfn|Nelson|2022|loc=3. An Anti-Meinongian First-Order View}}

== Mevcut varlıkların türleri ==
Akademik literatürde farklı [[Kategori|mevcut varlık türleri]] tartışılmaktadır. Pek çok tartışma, bu türlerin ne olduğu, belirli bir türden varlıkların var olup olmadığı, farklı türdeki varlıkların birbirleriyle nasıl ilişkili olduğu ve bazı türlerin diğerlerinden daha temel olup olmadığı soruları etrafında dönüyor.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|van Inwagen|2023}} |2={{harvnb|Hofweber|2023|loc=3.1 Different conceptions of ontology}} |3={{harvnb|Livingston|Cutrofello|2015|pp=[https://books.google.com/books?id=yztcCwAAQBAJ&pg=PT63 63–64]}} |4={{harvnb|Gibson|1998|pp=3–4}} |5={{harvnb|Nelson|2022|loc=3. An Anti-Meinongian First-Order View}} }}</ref> Örnek olarak [[ruh]]ların var olup olmadığı, soyut, kurgusal ve evrensel varlıkların olup olmadığı ve gerçek dünya ve nesnelerinin yanı sıra olası dünyalar ve nesnelerin de var olup olmadığı gibi sorular verilebilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|van Inwagen|2023}} |2={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 493]|loc=Existences}} |3={{harvnb|Gibson|1998|pp=3–4}} |4={{harvnb|Nelson|2022|loc=3. An Anti-Meinongian First-Order View}} }}</ref>

=== Tekil ve genel ===
Bir ayrım tekil ve genel varoluş arasındadır. Tekil varoluş, bireysel varlıkların varlığıdır. Örneğin "Angela Merkel var" cümlesi belirli bir kişinin varlığını ifade etmektedir. Genel varoluş, genel [[kavram]]lara, özelliklere veya [[evrensel]]lere ilişkindir. Örneğin "siyasetçiler vardır" cümlesi, genel "politikacı" teriminin herhangi bir politikacıya özel olarak atıfta bulunmadan örneklerinin olduğunu belirtmektedir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Lambert|1994|pp=3–4}} |2={{harvnb|Rescher|1957|pp=65–69}} |3={{harvnb|Hailperin|1967|p=251}} |4={{harvnb|Shand|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA52 52–53]}} }}</ref>

Tekil ve genel varoluş birbirleriyle yakından ilişkilidir ve bazı filozoflar birini diğerinin özel bir durumu olarak açıklamaya çalışmışlardır. Örneğin Frege, genel varoluşun daha temel olduğunu savundu. Bu konumu destekleyen bir argüman, genel varoluşun tekil varoluş açısından ifade edilebileceğidir. Örneğin "Angela Merkel vardır" cümlesi "Angela Merkel'in aynısı varlıklar vardır" şeklinde ifade edilebilirken, "Angela Merkel'in aynısı olmak" ifadesi genel bir terim olarak anlaşılmaktadır. Tekil varoluşa öncelik veren Quine ise farklı bir konumu savunur.{{sfn|Lambert|1994|pp=3–4}} İlgili bir soru da tekil varoluş olmadan genel varoluşun olup olamayacağıdır. Henry S. Leonard gibi filozoflara göre, bir özelliğin genel varlığı ancak onu somutlaştıran en az bir gerçek nesne varsa mümkündür. Nicholas Rescher'in savunduğu farklı bir görüş ise,''tek boynuzlu at olma'' özelliği gibi özelliklerin gerçek örnekleri olmasa bile var olabileceği yönündedir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Rescher|1957|pp=65–69}} |2={{harvnb|Hailperin|1967|p=251}} }}</ref>

Bu sorunun evrensellerin varlığıyla ilgili uzun bir felsefi geleneği vardır. [[Platonculuk|Platonistler]] tümellerin, onları somutlaştıran ayrıntılardan bağımsız olarak [[Platonik formlar]] olarak genel varoluşa sahip olduklarını iddia ederler. [[Platonculuk|Platoncular]] evrensellerin, onları somutlaştıran ayrıntılardan bağımsız, [[İdealar teorisi|Platonik formlar]] olarak genel varoluşa sahip olduklarını iddia ederler. Bu görüşe göre kırmızılığın evrenseli, kırmızı nesnelerin var olup olmadığından bağımsız olarak mevcuttur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Gibson|1998|pp=133–134}} |2={{harvnb|Balaguer|2016|loc=[https://plato.stanford.edu/entries/platonism/#1 1. What is Platonism?]}} }}</ref>[[Aristotelesçilik]] de evrensellerin var olduğunu da kabul eder. Ancak varlıklarının onları somutlaştıran ayrıntılara bağlı olduğunu ve kendi başlarına var olamayacaklarını savunur. Bu görüşe göre uzay-zamansal dünyada örnekleri olmayan bir evrensel mevcut değildir.{{sfn|Gibson|1998|p=138}} [[Adcılık|Nominalistler]] yalnızca tikellerin var olduğunu iddia eder ve evrensellerin var olduğunu reddederler.{{sfn|Gibson|1998|pp=3–4, 137}}

=== Somut ve soyut ===
Ontolojideki bir başka etkili ayrım da [[Soyut ve somut|somut ve soyut nesneler]] arasındadır. Günlük yaşamda kayalar, bitkiler ve diğer insanlar gibi pek çok somut nesneyle karşılaşılır. Uzay ve zamanda var olurlar ve birbirlerini etkilerler: [[Nedensellik|nedensel güçlere]] sahiptirler ve diğer somut nesnelerden etkilenirler. Soyut nesneler uzay ve zamanın dışında var olur ve nedensel güçlerden yoksundur. Soyut nesnelere örnek olarak sayılar, kümeler ve türler verilebilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Penelope|1998|loc=lead section}} |2={{harvnb|Falguera|Martínez-Vidal|Rosen|2022|loc=[https://plato.stanford.edu/entries/abstract-objects/ lead section, §1. Introduction]}} |3={{harvnb|Stadler|Stöltzner|2013|pp=[https://books.google.com/books?id=ftrmBQAAQBAJ&pg=PA89 89–91]}} |4={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 498–499]|loc=Existences}} }}</ref> Somut ve soyut nesneler arasındaki ayrım bazen varlığın en genel bölünmesi olarak ele alınır.
{{sfn|Honderich|2005|loc=Ontology}}

Somut nesnelerin var olduğu konusunda geniş bir fikir birliği vardır ancak soyut nesnelere ilişkin görüşler bölünmüştür. [[Felsefi gerçekçilik|Gerçekçiler]] soyut nesnelerin bağımsız varoluşa sahip olduğu fikrini kabul ederler.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Belfiore|2016|p=[https://books.google.com/books?id=IQp5DQAAQBAJ&pg=PA110 110]}} |2={{harvnb|Faulkner|Gregersen|2017|p=[https://books.google.com/books?id=5-JhDwAAQBAJ&pg=PA298 298]}} |3={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 498–499]|loc=Existences}} }}</ref> Bazıları soyut nesnelerin somut nesnelerle aynı varoluş tarzına sahip olduğunu iddia ederken, bazıları ise onların farklı şekilde var olduğunu ileri sürmektedir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|van Inwagen|2023}} |2={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 493, 498–499]|loc=Existences}} }}</ref> [[Anti-realizm|Antirealistler]] soyut nesnelerin var olmadığını belirtirler. Bu genellikle varoluşun uzay ve zamanda bir konum veya nedensel etkileşim yeteneği gerektirdiği görüşüyle birleştirilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} |2={{harvnb|Favaretti|Plebani|2013|p=[https://books.google.com/books?id=pkNb_3NYyz0C&pg=PA5 5]}} }}</ref>

[[Ejderha]]lar ve [[kentaur]]lar gibi kurgusal nesneler soyut nesnelerle yakından ilişkilidir ve benzer sorunlar doğurur. Ancak iki terim aynı değildir. Örneğin, "iki ile üç arasındaki tam sayı" ifadesi kurgusal soyut bir nesneyi, "iki ile dört arasındaki tam sayı" ifadesi ise kurgusal olmayan soyut bir nesneyi ifade etmektedir. Benzer şekilde soyut kurgusal nesnelerin yanında, [[Pegasus|Bellererophon'un kanatlı atı]] gibi somut kurgusal nesneler de vardır.{{sfn|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 493]|loc=Existences}}

=== Mümkün, koşullu ve gerekli ===
Diğer bir ayrım ise salt mümkün, [[Olumsallık|koşullu]] ve [[Metafiziksel zorunluluk|zorunlu]] varoluş arasındadır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Penelope|1998|loc=lead section}} |2={{harvnb|Gibson|1998|pp=157–8}} |3={{harvnb|Shand|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA49 49, 52]}} }}</ref> Bir varlığın var olması gerekiyorsa veya var olmayı başaramaması mümkün değilse, zorunlu varoluşa sahiptir. Var olan ancak var olamama ihtimali olan varlıklar olumsaldır. Yalnızca olası varlıklar, var olmayan ancak var olabilecek varlıklardır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Gibson|1998|pp=157–8}} |2={{harvnb|Albertazzi|Jacquette|2017|p=[https://books.google.com/books?id=wkQrDwAAQBAJ&pg=PA87 87]}} |3={{harvnb|Pruss|Rasmussen|2018|pp=1–2}} |4={{harvnb|Shand|2004|p=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA52 52]}} }}</ref>

Sıradan deneyimlerde karşılaşılan telefonlar, sopalar ve çiçekler gibi çoğu varlığın olumsal varlığı vardır.{{sfn|Pruss|Rasmussen|2018|pp=1–2}}Herhangi bir varlığın zorunlu varoluşa sahip olup olmadığı açık bir sorudur. Bir görüşe göre, tüm somut nesneler olumsal varlığa sahipken, tüm soyut nesneler zorunlu varoluşa sahiptir.{{sfn|Pruss|Rasmussen|2018|pp=1–4}} Bazı teorisyenlere göre kozmosun açıklayıcı temeli olarak bir veya birkaç zorunlu varlığa ihtiyaç vardır. Örneğin, [[Avicenna]] ve [[Thomas Aquinas]] gibi filozoflar bu fikri takip eder ve Tanrı'nın zorunlu varoluşa sahip olduğunu iddia ederler.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Gibson|1998|pp=157–8}} |2={{harvnb|Pruss|Rasmussen|2018|pp=1–6}} |3={{harvnb|Haan|2020|p=[https://books.google.com/books?id=XV75DwAAQBAJ&pg=PA381 381]}} |4={{harvnb|Turner|2004|p=[https://books.google.com/books?id=Dik3_ZjWo-MC&pg=PA238 238]}} }}</ref>

Yalnızca olası nesnelerin olup olmadığı konusunda birçok akademik tartışma vardır. [[Aktüalizm]]e göre, yalnızca gerçek varlıklar varlığa sahiptir. Buna hem koşullu hem de gerekli varlıklar dahildir. Ancak yalnızca olası varlıkları dışlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=§3. An Anti-Meinongian First-Order View}} |2={{harvnb|Shand|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA49 49–50]}} }}</ref> Bu görüş, gerçek nesnelerin yanı sıra yalnızca olası nesnelerin de bulunduğunu belirten olasılıkçılar tarafından reddedilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=§2. Meinongianism}} |2={{harvnb|Shand|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=uoCh8mpbZO4C&pg=PA49 49–50]}} }}</ref> Örneğin, [[David Lewis (filozof)|David Lewis]] olası nesnelerin gerçek nesnelerle aynı şekilde var olduğunu savunuyor. Ona göre olası nesneler olası dünyalarda mevcutken, gerçek nesneler gerçek dünyada mevcuttur. Lewis olası dünyalar ile gerçek dünya arasındaki tek farkın konuşmacının konumu olduğunu savunur: "Gerçek" terimi, "burada" ve "şimdi" terimlerinin konuşmacının uzamsal ve zamansal konumuna gönderme yapmasına benzer şekilde, konuşmacının dünyasına gönderme yapar.{{sfn|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}}

=== Fiziksel ve zihinsel ===
Diğer bir ayrım, [[zihin]]sel varlıkların aksine, [[Madde|fiziksel]] seviyede var olan varlıklar arasındadır.{{sfn|Penelope|1998|loc=lead section}} Fiziksel varlıklar arasında taşlar, ağaçlar ve insan vücudu gibi düzenli algılanan nesnelerin yanı sıra [[modern fizik]]'te tartışılan [[elektron]]lar ve [[proton]]lar gibi varlıklar da bulunur. Fiziksel varlıklar gözlemlenebilir ve ölçülebilir. Onlar [[kütle]]ye ve uzay ve zamanda bir konuma sahiptirler.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Smart|2023|loc=lead section, §Types of materialist theory}} |2={{harvnb|Markosian|2009|pp=[https://books.google.com/books?id=lQ2xDwAAQBAJ 486–487]|loc=Physical object}} }}</ref> Zihinsel varlıklar, algılar, zevk ve acı deneyimlerinin yanı sıra inançlar, arzular ve duygular gibi zihin alanına aittir. Bunlar öncelikle bilinçli deneyimlerle ilişkilidir ancak aynı zamanda bilinçdışı inançlar, arzular ve anılar gibi bilinçdışı durumları da içerir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Kim|2006|loc=[https://philpapers.org/rec/KIMPOM-3 1. Introduction]}} |2={{harvnb|EB staff|2023}} |3={{harvnb|Addis|2013|pp=[https://books.google.com/books?id=Vk6ZEN6vByUC&pg=PA49 49–50]}} |4={{harvnb|Searle|2004|p=[https://books.google.com/books?id=5G_iBwAAQBAJ&pg=PT183 183]}} }}</ref>

Fiziksel ve zihinsel varlıkların ontolojik statüsü metafizikte ve [[zihin felsefesi]]nde sık karşılaşılan bir konudur. [[Materyalizm|Materyalistlere]] göre, en temel düzeyde yalnızca fiziksel varlıklar vardır. Materyalistler genellikle zihinsel varlıkları fiziksel süreçlerle, örneğin beyin durumları veya sinirsel aktivasyon kalıplarıyla açıklarlar. [[İdealizm|İdealistler]] bu görüşü reddederler ve zihnin varoluşun nihai temeli olduğunu belirtirler. Fiziksel varlıkların türetilmiş bir varoluş biçimine sahip olduklarını, örneğin bunların zihinsel temsiller veya bilincin ürünleri olduğunu savunuyorlar. [[Zihin-beden düalizmi|Düalistler]] hem fiziksel hem de zihinsel varlıkların en temel düzeyde var olduğuna inanırlar. Birbirlerine çeşitli şekillerde bağlandıklarını ancak birinin diğerine indirgenemeyeceğini belirtiyorlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Kelly|2004|pp=[https://books.google.com/books?id=AFwr3CCoqAEC&pg=PA87 87–88]}} |2={{harvnb|Goldschmidt|Pearce|2017|p=[https://books.google.com/books?id=QgJCDwAAQBAJ&pg=PR9 ix]}} |3={{harvnb|Darvill|2009|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199534043.001.0001/acref-9780199534043-e-1926 idealism]}} |4={{harvnb|Smart|2023|loc=lead section, §Types of materialist theory}} }}</ref>

== Varoluş biçimleri ve dereceleri ==
Farklı varlık türleri sorunuyla yakından ilgili olan soru, onların varoluş tarzlarına ilişkin olarak da farklılık gösterip göstermedikleridir. Ontolojik çoğulculuğa göre durum budur. Bu görüşe göre, farklı türlere ait varlıklar, yalnızca temel özellikleri bakımından değil, aynı zamanda var oluş biçimleri açısından da farklılık gösterir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §3. How Many Ways of Being Existent?}} |2={{harvnb|McDaniel|2017|p=[https://books.google.com/books?id=8F0vDwAAQBAJ&pg=PT89 77]}} }}</ref>

Bu pozisyona bazen teolojide de rastlanır. Tanrı'nın yarattıklarından kökten farklı olduğunu belirtir ve farklılığın yalnızca Tanrı'nın özelliklerini değil aynı zamanda Tanrı'nın varoluş tarzını da etkilediğini savunarak O'nun eşsizliğini vurgular.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §3. How Many Ways of Being Existent?}} |2={{harvnb|McDaniel|2017|pp=[https://books.google.com/books?id=8F0vDwAAQBAJ&pg=PT17 5–6]}} }}</ref>

Ontolojik çoğulculuğun bir başka biçimi, maddi nesnelerin varlığını uzay-zamanın varlığından ayırır.
Bu görüş, maddi nesnelerin uzay-zamanda var oldukları için göreceli varlığa sahip olduklarını savunur. Ayrıca, uzay-zamanın kendisinin varlığının bu anlamda göreceli olmadığını, çünkü başka bir uzay-zamanda var olmadan sadece var olduğunu belirtmektedir.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§3. How Many Ways of Being Existent?}}

Varlık dereceleri konusu, varoluş tarzları meselesiyle yakından ilgilidir. Bu konu, bazı varlıkların diğer varlıklardan daha yüksek derecede var olduğu veya daha fazla varlığa sahip olduğu fikrine dayanmaktadır. Bu, [[ısı]] ve kütle gibi bazı özelliklerin derecelere sahip olmasına benzer. Örneğin Platon'a göre değişmez [[İdealar teorisi|Platonik form]]lar, fiziksel nesnelere göre daha yüksek bir varoluş derecesine sahiptirler.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Poidevin|Peter|Andrew|Cameron|2009|pp=227–228}} |2={{harvnb|van Inwagen|2023}} }}</ref>

Metafizikte farklı türde varlıkların olduğu görüşü yaygın olmakla birlikte, bunların varoluş tarzları veya dereceleri bakımından birbirlerinden farklı oldukları düşüncesi genel olarak kabul görmemektedir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§3. How Many Ways of Being Existent?}} |2={{harvnb|Gibson|1998|pp=5–8}} }}</ref> Örneğin filozof Quentin Gibson, bir şeyin ya var olduğunu ya da var olmadığını savunur. Bu, arada bir alternatif olmadığı ve varoluş derecelerinin olmadığı anlamına gelir.{{sfn|Gibson|1998|pp=5–8}} [[Peter van Inwagen]], farklı varoluş tarzlarına karşı çıkmak için varoluş ile nicelik arasında yakın bir ilişki olduğu fikrini kullanıyor. Nicelik, insanların nesneleri nasıl saydığıyla ilgilidir. Inwagen, farklı varlık biçimleri olsaydı, insanların bunları saymak için farklı türde sayılara ihtiyaç duyacağını savunuyor. Farklı varlık türlerini saymak için aynı sayılar kullanılabildiğinden, tüm varlıkların aynı varoluş tarzına sahip olduğu sonucuna varır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§3. How Many Ways of Being Existent?}} |2={{harvnb|Berto|Plebani|2015|p=[https://books.google.com/books?id=Jy3bBQAAQBAJ&pg=PA60 60]}} }}</ref>

== Herhangi bir şey neden var ==
Ontolojideki temel soru, herhangi bir şeyin neden var olduğu veya [[hiçlik|hiçbir şey]] yerine neden bir şeyin var olduğudur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §4. Why Is There Something Rather than Nothing?}} |3={{harvnb|Van Inwagen|2009|pp=109–112}} |4={{harvnb|Morin|2017|p=[https://books.google.com/books?id=8HkxEAAAQBAJ&pg=PA46 46]}} |5={{harvnb|Sorensen|2023|loc=lead section, §1. Why is there something rather than nothing?}} }}</ref> Benzer sorular "neden bir dünya var?" ve "neden bireysel şeyler var?" Bu sorular, var olan birçok şeyin [[Olumsallık|koşullu]] olduğu, yani var olamamış olabilecekleri fikrine odaklanıyor. Bunun bir bütün olarak varoluş için de geçerli olup olmadığını veya hiçbir şey yerine bir şeyin var olmasının bir nedeni olup olmadığını sorar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§4. Why Is There Something Rather than Nothing?}} |2={{harvnb|Van Inwagen|2009|pp=109–112}} |3={{harvnb|Morin|2017|p=[https://books.google.com/books?id=8HkxEAAAQBAJ&pg=PA46 46]}} |4={{harvnb|Sorensen|2023|loc=lead section, §1. Why is there something rather than nothing?}} }}</ref>

Bu soru, [[hayat]] gibi bir şeyin varlığını, onun kökeni olabilecek [[ilkel çorba]] gibi başka bir şeyin varlığıyla ilişkili olarak açıklamaya çalışan bilimsel sorulardan farklıdır. Aynı zamanda maddi dünyanın varlığını onu yaratan bir tanrı veya tanrılarla ilişkili olarak açıklayan çoğu dini [[yaratılış miti]]nden farklıdır. Aradaki fark, bu teorilerin varlığı genel olarak açıklamaya çalışmak yerine, bir şeyin varlığını başka bir şeyin varlığına göre açıklamalarında yatmaktadır. Ontolojik sorunun ek zorluğu, kişinin [[Circulus in demonstrando|döngüsel akıl yürütme]] ile uğraşmadan mevcut herhangi bir başka varlığa atıfta bulunamaması gerçeğinde yatmaktadır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§4. Why Is There Something Rather than Nothing?}} |2={{harvnb|Van Inwagen|2009|pp=109–112}} |3={{harvnb|Morin|2017|p=[https://books.google.com/books?id=8HkxEAAAQBAJ&pg=PA46 46]}} |4={{harvnb|Sorensen|2023|loc=lead section, §1. Why is there something rather than nothing?}} |5={{harvnb|Søvik|2022|p=[https://books.google.com/books?id=a4dnEAAAQBAJ&pg=PA482 482]}} }}</ref>

Herhangi bir şeyin neden var olduğu sorusunun bir cevabı istatistiksel argümandır. Gerçek dünyanın yanı sıra birçok olası dünyanın olduğu fikrine dayanmaktadır. Çeşitli açılardan gerçek dünyadan farklıdırlar. Örneğin, [[Eyfel Kulesi]] gerçek dünyada mevcuttur ancak Eyfel Kulesi'nin olmadığı olası dünyalar da vardır. Olası dünyaların sayısız varyasyonu vardır, ancak boş olan, yani herhangi bir varlık içermeyen tek bir olası dünya vardır. Bu şu anlama gelir: Hangi olası dünyanın gerçek olacağı şansa kalmışsa, hiçbir şeyin var olmama şansı son derece küçüktür.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§4. Why Is There Something Rather than Nothing?}} |2={{harvnb|Sorensen|2023|loc=lead section, §1. Why is there something rather than nothing?}} }}</ref> Fizikte bununla yakından ilgili bir argüman, dünyanın varlığını rastgele [[kuantum dalgalanmalarının]] sonucu olarak açıklar.{{sfn|He|Gao|Cai|2014|p=083510-1}}

Bir diğer cevap ise genel olarak varoluşun bir sebebinin veya açıklamasının bulunabileceğini inkâr etmektir. Bu görüşe göre, bir bütün olarak varoluş [[Absürdizm|saçma]]dır, çünkü orada bulunması için bir neden yoktur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} |2={{harvnb|Cornwell|2013|p=[https://books.google.com/books?id=X2S5DwAAQBAJ&pg=PT16 16]}} }}</ref>

Bütün teorisyenler bu soruyu geçerli veya felsefi açıdan ilginç bir soru olarak kabul etmiyor. [[Graham Priest]] ve Kris McDaniel gibi bazı filozoflar, ''hiçlik'' teriminin kendisi de bir varoluş biçimi olarak anlaşılabilecek küresel bir yokluğa işaret ettiğini öne sürdüler. Bu görüşe göre sorunun cevabı önemsizdir, çünkü bu bir şey küresel bir yokluk olsa bile her zaman bir şeyler vardır.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§4. Why Is There Something Rather than Nothing?}} Buna yakından ilişkili bir yanıt, boş bir dünyanın metafiziksel olarak imkansız olduğunu iddia etmektir. Bu görüşe göre hiçlik yoktur, çünkü bazı şeylerin var olması zorunludur.{{sfn|Pruss|Rasmussen|2018|pp=4–5}}

== Tarih ==
=== Batı felsefesi ===
[[Batı felsefesi]], tüm varoluşun temel ilkelerini araştıran [[Sokrates öncesi filozoflar|Presokratik filozoflar]] ile ortaya çıktı. [[Thales]] ve [[Heraklitos|Herakleitos]] gibi bazıları, su veya ateş gibi somut ilkelerin varoluşun kökü olduğunu öne sürdüler. Bu pozisyona, kaynağın insan algısının ötesinde soyut bir prensipte yer alması gerektiğini savunan [[Anaksimandros]] karşı çıktı.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Graham|loc=lead section, §1a. The Milesians, §1d. Heraclitus}} |2={{harvnb|Duignan|2010|pp=[https://books.google.com/books?id=MfBS-RXJ5RsC&pg=PA9 9–11]}} }}</ref>

[[Platon]] farklı varlık türlerinin farklı varoluş derecelerine sahip olduğunu savundu. Gölgelerin ve görüntülerin sıradan maddi nesnelerden daha zayıf bir anlamda var olduğunu savundu. Değişmez [[İdealar teorisi|Platonik formların]] en yüksek varoluş türüne sahip olduğunu iddia etti. Maddi nesneleri Platonik formların kusurlu ve kalıcı olmayan kopyaları olarak gördü.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|van Inwagen|2023}} |2={{harvnb|Poidevin|Peter|Andrew|Cameron|2009|pp=227–228}} }}</ref>

[[Dosya:Aristotle Altemps Inv8575.jpg|küçükresim|alt=Bust of Aristotle|Aristoteles, farklı varlık türlerinin farklı varoluş tarzlarına sahip olduğunu savundu.]]

[[Aristoteles]] Platon'un formların maddeden farklı olduğu fikrini kabul ederken, formların daha yüksek bir varoluş türüne sahip olduğu fikrine karşı çıktı. Bunun yerine formların madde olmadan var olamayacağını savundu.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Trott|2019|pp=[https://books.google.com/books?id=SHsxEAAAQBAJ&pg=PA109 109–110]}} |2={{harvnb|Grayling|2019|loc=Aristotle}} }}</ref> Aristoteles ayrıca farklı varlıkların farklı varoluş tarzlarına sahip olduğunu iddia etti. Örneğin, [[Ousia|maddeler]] ile onların tesadüfi özellikleri ve [[potansiyellik ve aktüalite]] arasında ayrım yaptı.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Poidevin|Peter|Andrew|Cameron|2009|pp=228–229}} |2={{harvnb|Menn|2021|loc=§1. The senses of being and the necessity of Δ. 7}} }}</ref>

[[Plotinos]] gibi [[Yeni Platonculuk|Yeni Platoncular]] gerçekliğin hiyerarşik bir yapıya sahip olduğunu öne sürdüler. Tüm varoluştan "Bir" veya "İyi" adı verilen aşkın bir varlığın sorumlu olduğunu savundular. Ondan "akıl" ortaya çıkar ve bu da "ruh"u ve maddi dünyayı doğurur.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Graham|loc=6. Post-Hellenistic Thought}} |2={{harvnb|Adamson|2015|pp=209–215}} |3={{harvnb|Furley|2005|pp=357–388}} |4={{harvnb|Camus|2007|p=[https://books.google.com/books?id=e_myYMkRuN4C&pg=PA45 45]}} |5={{harvnb|Lawson|2004|p=[https://books.google.com/books?id=1AY1ALzh9V0C&pg=PA200 200]}} }}</ref>

[[Dosya:Anselm of Canterbury2.png|küçükresim|left|alt=Paint of Anselm of Canterbury|[[Anselmus]], [[Tanrının varlığı]]nı kanıtlamayı amaçlayan [[ontolojik kanıt]] formülasyonuyla tanınır.]]

[[Orta Çağ felsefesi]]'nde, [[Anselmus]] etkili [[ontolojik kanıt]]'ı formüle etti. Anselmus, Tanrı'yı akla gelebilecek en büyük varlık olarak tanımladı. Zihninin dışında var olmayan bir varlığın akla gelebilecek en büyük varlık olamayacağını düşündü. Bu onu Tanrı'nın var olduğu sonucuna götürdü.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Grayling|2019|loc=Anselm}} |2={{harvnb|Dehsen|2013|p=[https://books.google.com/books?id=cU7cAAAAQBAJ&pg=PA10 10]}} |3={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 493–494]|loc=Existences}} }}</ref>

[[Thomas Aquinas]] bir şeyin özü ile onun varlığı arasında ayrım yaptı. Ona göre bir şeyin özü, onun temel mahiyetini oluşturur. Bir nesnenin var olup olmadığı bilinmese bile onun ne olduğunu anlamanın ve özünü kavramanın mümkün olduğunu savundu. Bu gözlemden varoluşun bir nesnenin niteliklerinin bir parçası olmadığı ve bunun yerine ayrı bir özellik olarak anlaşılması gerektiği sonucuna vardı.{{sfn|Nelson|2022|loc=lead section}} Aquinas ayrıca [[Creatio ex nihilo|yoktan yaratma]] sorununu da ele aldı. Yeni varlıkları gerçek anlamda var etme gücüne yalnızca Tanrı'nın sahip olduğunu iddia etti. Bu fikirler daha sonra [[Gottfried Wilhelm Leibniz]]'in yaratılış teorisine ilham kaynağı oldu. Yaratmanın olası nesnelere gerçek varoluşu kazandırmak olduğunu savundu.{{sfn|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 494]|loc=Existences}}
  
Hem [[David Hume]] hem de [[Immanuel Kant]] varoluşun bir özellik olduğu fikrini reddettiler. Hume'a göre nesneler [[Algılar Demeti Teorisi|nitelik demetleri]]'dir. Bir araya toplanmış niteliklerin dışında hiçbir varoluş izlenimi bulunmadığından varlığın bir özellik olmadığını savundu.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |2={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 495]|loc=Existences}} }}</ref> Kant ontolojik argümana yönelik eleştirisinde de benzer bir sonuca varmıştır. Ona göre bu delil başarısızdır, çünkü bir kavramın tanımından o kavramın tanımladığı varlıkların var olup olmadığı çıkarılamaz. Varlığın nesne kavramına hiçbir şey eklemediğini, yalnızca bu kavramın somutlaştığını gösterdiğini savundu.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification}} }}</ref>

[[Dosya:Franz Brentano in Vienna, 1875.png|küçükresim|alt=Photo of Franz Brentano|Franz Brentano, tüm yargıların varoluşsal yargılar olduğu fikrini savundu.]]

[[Franz Brentano]] Kant'ın eleştirisine ve varoluşun gerçek bir yüklem olmadığı iddiasına katılıyordu. Bu fikri yargı teorisini geliştirmek için kullandı. Ona göre tüm yargılar varoluşsal yargılardır; bir şeyin varlığını ya tasdik ederler ya da reddederler. "Bazı zebralar çizgilidir" gibi yargıların "çizgili zebra vardır" mantıksal biçiminde olduğunu, "tüm zebralar çizgilidir" gibi yargıların ise "çizgisiz zebra yoktur" mantıksal biçiminde olduğunu belirtti.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Kriegel|2018|pp=[https://books.google.com/books?id=Yz5MDwAAQBAJ&pg=PA103 103–104, 119]}} |2={{harvnb|Brandl|Textor|2022|loc=lead section, §1.3 Part III: Existential Judgements, §2. Brentano and His Precursors on Existential Judgement}} |3={{harvnb|Rollinger|2013|p=[https://books.google.com/books?id=6FJFBgAAQBAJ&pg=PA226 226]}} |4={{harvnb|Husserl|2019|p=[https://books.google.com/books?id=ikqzDwAAQBAJ&pg=PA184 184]}} |5={{harvnb|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 495–496]|loc=Existences}} }}</ref>

[[Gottlob Frege]] ve [[Bertrand Russell]] varoluşun düzenli bir özellik olmamasının ne anlama geldiği fikrini geliştirmeyi amaçladılar. Bireylerin normal birinci dereceden özellikleri ile diğer özelliklerin ikinci dereceden özellikleri arasında ayrım yaptılar. Bu görüşe göre varoluştan bahsetmek, ikinci dereceden “örneklendirilmiş olma” özelliğinden bahsetmek demektir. Örneğin dinozorların varlığını inkâr etmek, dinozor olma özelliğinin somutlaştırılmama özelliğine sahip olması anlamına gelir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |2={{harvnb|Blackburn|2008|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095804522;jsessionid=AEB41DBFF0B3EBCDCCB8A1E0DAFD4EB0 existence]}} }}</ref> Russell'a göre yüklemin temel biçimi, yüklemin bir kişinin özel ismine uygulanmasıyla gerçekleşir. Bu tür atomik önermeye bir örnek "[[Laika]] bir köpektir". Russell, "köpekler vardır" gibi cümleler biçimindeki varoluş konuşmasının daha az temel olduğunu, çünkü bunun, bu bireyin adını vermeden bu yüklemin geçerli olduğu bir birey olduğu anlamına geldiğini savundu.{{sfn|Prior|2006|pp=[https://philpapers.org/rec/BORMEO 496–498]|loc=Existences}}
  
[[Willard Van Orman Quine]], varoluşun ikinci dereceden bir özellik olduğunu kabul etme konusunda Frege ve Russell'ı takip etti. Varoluş ile niceliğin biçimsel mantıktaki rolü arasında yakın bir bağlantı kurdu.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Lowe|2005|loc=[https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199264797.001.0001/acref-9780199264797-e-828 existence]}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} }}</ref> Bu düşüncesini bilimsel teorilere uyguladı ve bilimsel bir teorinin, bir varlığın varlığına, teorinin bu varlık üzerinden nicelik kazanması halinde bağlı olduğunu belirtti. Örneğin, biyolojideki bir teori "genetik çeşitliliğe sahip popülasyonların var olduğunu" iddia ediyorsa, bu teorinin, genetik çeşitliliğe sahip popülasyonların varlığına ontolojik bir bağlılığı vardır.{{sfn|Casati|Fujikawa|loc=§1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification, §2a. Meinongianism}}

İkinci dereceden teorilerin etkisine rağmen bu görüş evrensel olarak kabul edilmedi. [[Alexius Meinong]] bunu reddetti ve varoluşun bireylerin özelliği olduğunu ve tüm bireylerin bu özelliğe sahip olmadığını iddia etti. Bu onu var olmak ile varoluş arasında bir fark olduğu tezine götürdü: Bütün bireyler varlığa sahiptir ama sadece bir kısmı mevcuttur. Bu, yalnızca olası nesneler ve imkansız nesneler gibi var olmayan bazı şeylerin olduğu anlamına gelir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Nelson|2022|loc=lead section}} |2={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=§2a. Meinongianism}} }}</ref>

{{clear}}

=== Doğu felsefesi ===
Doğu felsefesindeki pek çok düşünce okulu varoluş sorununu ve bunun sonuçlarını tartışır. Örneğin, eski [[Hindu felsefesi|Hindu]] [[Samkhya]] okulu metafiziksel bir düalizm geliştirdi. Bu görüşe göre iki tür varoluş vardır: saf bilinç ([[Purusha]]) ve madde ([[Prakriti]]). Samkhya, evrenin tezahürünü bu iki ilke arasındaki etkileşim olarak açıklar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Leaman|2002|pp=[https://books.google.com/books?id=_4crBgAAQBAJ&pg=PA77 77–78]}} |2={{harvnb|Perrett|2016|loc=The classical period of Indian philosophy}} |3={{harvnb|Ruzsa|2023|loc=lead section, §4. Metaphysics}} }}</ref> [[Adi Shankara]] tarafından [[Advaita Vedanta]] okulunda farklı bir yaklaşım geliştirildi. İlahi olanın ([[Brahman]]) nihai gerçeklik ve tek var olan olduğunu iddia ederek metafizik bir monizmi savundu. Bu görüşe göre, birçok farklı varlıktan oluşan bir evrenin olduğu izlenimi bir yanılsamadır ([[Maya (din)|Maya]]).<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Perrett|2016|loc=The medieval period of Indian philosophy}} |2={{harvnb|Dalal|2021|loc=lead section, 1. Life and Works}} |3={{harvnb|Menon|loc=lead section}} |4={{harvnb|Leaman|2002|pp=[https://books.google.com/books?id=_4crBgAAQBAJ&pg=PA77 77–78]}} }}</ref> Nihai gerçekliğin temel özellikleri varoluş, bilinç ve mutluluk anlamına gelen [[Satcitananda|Sat Chit Ananda]] olarak tanımlanır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Vanamali|2015|pp=[https://books.google.com/books?id=QGAoDwAAQBAJ&pg=PT53 53–54]}} |2={{harvnb|Mahapatra|2020|p=[https://books.google.com/books?id=tRveDwAAQBAJ&pg=PA110 110]}} }}</ref>

[[Budist felsefe]]sinde merkezi bir doktrine ''[[varoluşun üç işareti]]'' adı verilir. Üç işaret şunlardır: [[anicca|aniccā]] (geçicilik), [[anatta]] (kalıcı bir benliğin yokluğu) ve [[duhkha]] (acı çekmek). Aniccā, tüm varoluşun değişime tabi olduğu fikrini belirtir. Bu, her şeyin bir noktada dönüşeceği ve hiçbir şeyin sonsuza kadar sürmeyeceği anlamına gelir. Anattā kişilerle ilgili olarak da benzer bir durumu ifade eder. İnsanların kalıcı bir kimliğe ya da ayrı bir benliğe sahip olmadığı iddiasıdır. Aniccā ve anattā hakkındaki bilgisizlik, insanları acıya neden olan takıntılar oluşturmaya yönlendirerek dukkha'nın ana nedeni olarak görülüyor.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Smith|Worden|2003|p=[https://books.google.com/books?id=8emELTpHWSEC&pg=PA18 18]}} |2={{harvnb|Coakley|Shelemay|2007|p=[https://books.google.com/books?id=sQULdfIlBIYC&pg=PA110 110]}} }}</ref>

[[Dosya:Head of Laozi marble Tang Dynasty (618-906 CE) Shaanxi Province China.jpg|küçükresim|alt=Bust of Laozi|Laozi, [[Tao (Taoizm)|dao]]'yu tüm varoluşun kökenini oluşturan temel bir ilke olarak gördü.]]
[[Laozi]]'nin [[Taoizm]]'i gibi, birçok [[Çin felsefesi]] okulundaki merkezi fikir, [[Tao (Taoizm)|dao]] olarak bilinen temel bir prensibin tüm varoluşun kaynağı olduğudur. Terim genellikle "Yol" olarak çevrilir ve dünyanın doğal düzenini yöneten kozmik bir güç olarak anlaşılır. Çin metafiziğindeki bir görüş, dao'nun kendisinin bir varlık biçimi olduğunu savunurken, bir diğeri, varlığa yol açanın varlık-olmayan olduğunu ileri sürer.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Perkins|2019|loc=lead section, §3.1 Monism}} |2={{harvnb|EB staff|2017|loc=Periods of development of Chinese philosophy}} |3={{harvnb|Wang|Bao|Guan|2020|pp=[https://books.google.com/books?id=gSfXDwAAQBAJ&pg=PA6 6–8]}} |4={{harvnb|Csikszentmihalyi|Ivanhoe|Ivanhoe|1999|p=[https://books.google.com/books?id=ssS4tFD-CvwC&pg=PA35 35]}}}}</ref>

Varlık kavramı [[İslam felsefesi|Arap-Fars felsefesi]]'nde merkezi bir rol oynadı. [[İbn Sina]] ve [[Gazali]] varoluş ve öz arasındaki ilişkiyi tartıştılar. Onlara göre bir varlığın özü, varlığından önce gelir. Varlığın var olabilmesi için özü somutlaştırmaya yönelik ek adım gereklidir. [[Molla Sadra]] özün varoluş üzerindeki bu önceliğini reddetti. Özün yalnızca zihnin varoluşu kavramak için kullandığı bir kavram olduğunu savundu. Onun görüşüne göre varoluş, gerçekliğin tamamını kapsar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Leaman|2002|pp=[https://books.google.com/books?id=_4crBgAAQBAJ&pg=PA77 77–78]}} |2={{harvnb|DeGrood|1976|p=[https://books.google.com/books?id=3vYOp1AGpVUC&pg=PA37 37]}} }}</ref>

{{clear}}

== Çeşitli disiplinlerde ==
=== Formel mantık ===
Formel mantık, hangi argümanların [[Tümdengelim|tümdengelimsel olarak geçerli]] olduğunu inceler.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|MacFarlane|2017}} |2={{harvnb|Corkum|2015|pp=753–767}} |3={{harvnb|Blair|Johnson|2000|pp=93–95}} |4={{harvnb|Magnus|2005|loc=1.6 Formal languages|pp=12–14}} }}</ref> [[Birinci dereceden mantık]] formel mantığın en yaygın kullanılan sistemidir. İçinde varoluş, [[varoluşsal niceleyici]] (<math>\exists</math>) kullanılarak ifade edilir. Örneğin, atların var olduğunu belirtmek için <math>\exists x Horse(x)</math> formülü kullanılabilir. ''x'' değişkeni, [[Söylem alanı|niceleme alanı]] içindeki tüm öğeler üzerinde uzanır ve varoluşsal niceleyici, bu alandaki en az bir öğenin bir at olduğunu ifade eder. Birinci dereceden mantıkta, adlar gibi tüm tekil terimler etki alanındaki nesnelere atıfta bulunur ve nesnenin var olduğunu ima eder. Bu nedenle, <math>Dürüst(Bill)</math>'den (Bill dürüsttür) <math>\exists x Dürüst(x)</math>(biri dürüsttür) olduğu sonucu çıkarılabilir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Shapiro|Kouri Kissel|2022|loc=§2.1 Building blocks}} |2={{harvnb|Cook|2009|p=[https://books.google.com/books?id=JfaqBgAAQBAJ&pg=PA111 111]}} |3={{harvnb|Kind|2018|p=[https://books.google.com/books?id=oDhjDwAAQBAJ&pg=PT236 236]}} |4={{harvnb|Casati|Fujikawa|loc=lead section, §1. Existence as a Second-Order Property and Its Relation to Quantification}} }}</ref>

Birinci dereceden mantığa dayanan birçok mantıksal sistem de bu fikri takip eder. [[Serbest mantık]] bir istisnadır. Etki alanındaki herhangi bir nesneye atıfta bulunmayan boş adların bulunmasına izin verir.{{sfn|Nolt|2021|loc=lead section, §1. The Basics}} Bu değişikliğin motivasyonlarından biri, akıl yürütmenin sıradan nesnelerle sınırlı olmaması, aynı zamanda kurgusal nesnelere de uygulanabilmesidir.{{sfn|Nolt|2021|loc=§5.4 Logics of Fiction}} Örneğin serbest mantıkta Pegasus'un uçan bir at olduğu <math>Flyinghorse(Pegasus)</math> formülü kullanılarak ifade edilebilir. Bu değişikliğin bir sonucu, bu tür bir ifadeden bir şeyin var olduğu sonucunun çıkarılamamasıdır. Bu, <math>Flyinghorse(Pegasus)</math>'tan <math>\exist x Flyinghorse(x)</math>'e yapılan çıkarımın, birinci dereceden mantıkta geçerli olsa bile, serbest mantıkta geçersiz olduğu anlamına gelir. Serbest mantık, tekil bir terimin mevcut bir nesneye atıfta bulunduğunu ifade etmek için ek bir varoluş yüklemi (<math>E!</math>) kullanır. Örneğin, <math>E!(Homer)</math> formülü [[Homer|Homeros]]'un var olduğunu ifade etmek için kullanılabilirken <math>\lE!(Pegasus)</math>formülü Pegasus'un var olmadığını ifade eder.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Morscher|Hieke|2013|p=[https://books.google.com/books?id=zn3oCAAAQBAJ&pg=PA118 118]}} |2={{harvnb|Nolt|2021|loc=lead section, §1. The Basics, §5.4 Logics of Fiction}} |3={{harvnb|Sider|2010|p=[https://books.google.com/books?id=GK8SEAAAQBAJ&pg=PA129 129]}} }}</ref>

=== Epistemoloji, zihin felsefesi ve dil felsefesi ===
[[Epistemoloji]], [[zihin felsefesi]] ve [[dil felsefesi]] disiplinleri, [[bilgi]]nin, zihnin ve dilin doğasını anlamayı amaçlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Martinich|Stroll|2023|loc=lead section, The nature of epistemology}} |2={{harvnb|Audi|2006|loc=§Epistemology, §Philosophy of mind, §Philosophy of language}} }}</ref> Bu alanlardaki önemli bir sorun [[referans]] sorunudur. Bu sorun, [[Zihinsel temsil|zihinsel]] veya dilsel temsillerin mevcut nesnelere nasıl gönderme yapabileceği sorusuyla ilgilidir. Bu tür temsillere örnek olarak inançlar, düşünceler, algılar, kelimeler ve cümleler verilebilir. Örneğin, "Barack Obama Demokrattır" cümlesinde "Barack Obama" ismi belirli bir kişiyi ifade etmektedir. Algıyla ilgili olarak referans sorunu, algısal izlenimlerin algılayıcıyı yanılsamalardan ziyade mevcut nesneleri sunarak gerçeklikle temasa geçirip geçirmediği veya ne ölçüde getirdiği sorusuyla ilgilidir.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Urban|2014|p=[https://books.google.com/books?id=xLS3AwAAQBAJ&pg=PT33 33]}} |2={{harvnb|Raftopoulos|Machamer|2012|pp=[https://books.google.com/books?id=80ZitZBNao4C&pg=PA1 1–2, 142]}} |3={{harvnb|Michaelson|Reimer|2022|loc=lead section, §1. Introduction}} }}</ref>

Referans problemiyle yakından ilgili olan, hakikat ile varoluş arasındaki ilişkidir. Temsiller doğru veya yanlış olabilir. [[Hakikat yapıcı teorisi]]'ne göre, gerçek temsiller bir hakikat yapıcı gerektirir. Bir temsilin hakikat yapıcısı, varlığı temsilin doğru olmasından sorumlu olan varlıktır.
Örneğin "Kangurular Avustralya'da yaşar" cümlesi doğrudur çünkü Avustralya'da kangurular yaşamaktadır: Bu kanguruların varlığı cümlenin hakikat yapıcısıdır. Hakikat yapıcı teorisi, hakikat ile varoluş arasında yakın bir ilişki olduğunu belirtir: Her doğru temsilin bir hakikat yapıcısı vardır.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Asay|loc=lead section}} |2={{harvnb|Smith|Mulligan|Simons|2013|pp=[https://books.google.com/books?id=RNg2n2yVrCUC&pg=PA9 9–10]}} }}</ref>

=== Varoluşçuluk ===
Varoluşçuluk, insan varoluşunun doğasını araştıran bir düşünce okuludur. Temel fikirlerinden biri varoluşun özden önce geldiğidir. Bu iddia, varoluşun özden daha temel olduğu, insanın doğasının ve amacının önceden verili olmadığı, yaşama süreci içinde geliştiği görüşünü ifade etmektedir. Bu görüşe göre insanlar, önceden var olan içsel anlamdan yoksun bir dünyaya atılmaktadır. Amaçlarının ne olduğunu ve [[Hayatın Anlamı|hayatlarının anlamının]] ne olması gerektiğini kendileri belirlemelidirler. Varoluşçular bu fikri, kişinin hayatını aktif olarak şekillendirmede [[özgürlük]] ve sorumluluğun rolüne odaklanmak için kullanırlar.<ref>{{multiref2 |1={{harvnb|Burnham|Papandreopoulos|loc=lead section, §1c. Freedom, §1e. Existence, §1f. Irrationality/Absurdity}} |2={{harvnb|Aho|2023|loc=lead section}} }}</ref>

== Kaynakça ==
{{Kaynak-düz}}
{{kaynakça}}
* ''Felsefe Terimleri Sözlüğü'', [[Bedia Akarsu]], [[İnkılap Yayınevi]].
* ''Felsefe Sözlüğü'', [[Ahmet Cevizci]], [[Paradigma Yayınları]].

{{Metafizik}}

<!--Kategoriler-->

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Felsefi kavramlar]]