Rattus rattus

Rattus rattus, Rattus cinsine bağlı bir türdür.

Taksonomi

• Regnum(Âlem): Animalia
• Phylum(Şube): Chordata
• Classis(Sınıf): Mammalia
• Ordo(Takım): Rodentia
• Familia(Familya): Muridae
• Genus(Cins): Rattus

Fiziksel özellikleri

Genel morfolojisi

• Orta büyüklükte bir sıçandır.
• Kulaklar: Nispeten büyüktür.
• Kuyruk: Vücuttan neredeyse her zaman daha uzundur.

Boyutu ve ağırlığı

• Ağırlığı 70 ila 300 gram arasında değişmekle beraber ortalama 200 gramdır.
• Baş ve vücut uzunluğu 16 ila 22 cm.
• Kuyruk uzunluğu 19 cm veya daha uzun.
• Erkekler, dişilerden daha uzun ve daha ağırdır.

Anatomik özellikleri

• Kafatası nispeten dardır.
• Burun kemikleri ince yapıdadır.

Diğer türlerden ayırt edici özellikleri

• R. rattus ile R. norvegicus arasındaki farklar:
  • Daha ince bir kıl örtüsü.
  • Daha hafif bir kafatası.
  • Üst ilk azı dişinin (İng. molars) şekli farklıdır.

Üreme ve yaşamları

Sosyal yapı

• R. rattus'un sosyal grupları genellikle birden fazla erkek ve dişiden oluşur.
• Bir erkek baskın durumdadır ve erkekler arasında bir hiyerarşi oluşabilir.
• 2-3 dişi, genellikle baskın erkek dışında tüm diğer bireylerden daha baskındır.
• Dişiler, genelde erkeklerden daha agresiftir.
• Tür çok eşlidir ve genellikle baskın erkek en başarılı üreyendir.
• Birden fazla erkek ve dişinin olduğu çok eşli gruplar halinde yaşama eğilimindedir.

Üreme

• Çevresel koşullar izin verirse tüm yıl boyunca başarılı üreme meydana gelebilir.
• En yoğun üreme mevsimleri yaz ve sonbahardır.
• Gebelik süresi 21 ila 29 gün arasındadır.
• Doğum başına yavru sayısı 6-12 arasında olmakla birlikte ortalama yavru sayısı 7,3'tür.
• Dişiler bir yılda 5 defa yavrulayabilir.

Gelişme

• Yenidoğanlar çoğu kemirgen gibi bakıma muhtaçtır.
• Gözleri 15 günlük olana kadar açılmaz.
• Sütten kesilme ve anneden bağımsızlaşma 3-4 haftalıkken gerçekleşir.
• Emzirme dönemlerinde genellikle kılsızdırlar.
• Genç sıçanlar doğumlarından 3 ila 5 ay sonra üreyebilirler.

Ömür Uzunluğu

Vahşi yaşamda 1 yıl yaşayabilen Rattus rattus esaret altındayken ortalama 4 yıl yaşar.

Davranış

• Gececidir.
• Çubuklardan ve yapraklardan yuva yapar.
• Habitat'a bağlı olarak ağaçlarda veya toprakta yaşayabilir.
• Genellikle meyve, tahıllar, tohumlar ve diğer bitkilerle beslense de hepçildir ve gerektiğinde böcek ve diğer omurgasızlarla da belsenir.
• Günlük olarak yaklaşık 15 gr besin ve 15 mL su tüketir.

Avcıları:

Kentsel alanlarda ev kedileri Rattus rattus türünü avlarken daha az insan nüfusunun olduğu alanlarda kuşlar ve diğer etçiller bu rolü üstlenir.

Habitat

Rattus rattus'un habitatı ormanlar, çalılıklar, çayırlar, iç kesimlerde bulunan sulak alanlar ve insanların oluşturduğu karasal habitatlardır.

Doğal yaşam alanı Hindistan ve Pakistan bölgesi olsa da Avrupa ve Asya kıtalarının büyük kısımlarına yayılmıştır.

Olumsuz etkileri

• Mahsullere, çiftliklere ve meyve ağaçlarına ciddi şekilde zarar verir.
• Sadece ürünlerle beslenmekle kalmaz, tüketemediklerini de yok eder.
• Yiyeceklerin üzerine idrar yaparak ve dışkı bırakarak tahıl, hububat ve diğer gıda kaynaklarını kullanılamaz hâle getirir.
• Orta Çağ'da milyonlarca insanın ölümüne yol açan veba (Yersinia pestis) hastalığının yayılmasında önemli rol oynamıştır.

Bu sıçanlar üzerinde yaşayan pireler:

• Veba dahil insanlara ciddi zarar verebilecek birçok hastalık taşır.
• Çiftlik hayvanlarını ve diğer hayvanları etkileyen hastalıklara neden olabilir.

Hastalık etkenleri

• Hantavirüs: Bu virüs, insanlarda hantavirüs pulmoner sendromu ve hemorajik ateş gibi ciddi hastalıklara neden olabilir. Enfekte kemiricilerin idrar, dışkı ve tükürüklerinde virüs mevcuttur.
• Leptospiroz: Leptospira bakterisi tarafından neden olunan bu hastalık, insanlarda grip benzeri semptomlardan böbrek ve karaciğer yetmezliğine kadar değişen ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Enfekte kemiricilerin idrarlarında mevcuttur.
• Fare tifüsü: Rickettsia typhi bakterisi tarafından neden olunan bu hastalık, pireler aracılığıyla insanlara bulaşır ve yüksek ateş, baş ağrısı ve döküntü gibi semptomlara neden olur.
• Veba: Yersinia pestis bakterisi tarafından neden olunan bu hastalık, pireler aracılığıyla insanlara bulaşır ve tarih boyunca büyük salgınlara yol açmıştır.
• Çalı tifüsü: Orientia tsutsugamushi bakterisi tarafından neden olunan bu hastalık, akarlar aracılığıyla insanlara bulaşır ve yüksek ateş, baş ağrısı ve döküntü gibi semptomlara neden olur.

Korunma yöntemleri

Fiziksel yöntemler

• Sıçanların girebileceği deliklerin harçlı cam ve kömür tozu ile kapatılması.
• Besin ve su kaynaklarının sıçanların ulaşamayacağı şekilde kapalı ve dayanıklı kaplarda saklanması.
• Mekanik tuzaklar (fare kapanları) kullanarak sıçanların yakalanması
• Ultrasonik cihazlar kullanarak sıçanların uzaklaştırılması.

Rodentisitler

Halk arasında fare zehri olarak da bilinen rodentisitler kemirgenlerle mücadelede kullanılan kimyasal maddeler sınıfıdır. Sadece fareler değil insanlara da zarar verebileceklerinden dikkatli kullanılmalıdırlar.

• Brodifakum güçlü bir antikoagülan (kan sulandırıcı) olduğundan sıçanların kan pıhtılaşmasını engelleyerek ölümlerine neden olur. Brodifakum içeren yemler, geniş alanlarda etkili bir şekilde kullanılabilir. Klerat® ve Final® bu maddeyi içeren yem blokları olarak çok sayıda sıçan bulunan yerlerde kullanılabilir.
• Bromadiolon ve difenakum benzer şekilde sıçanların kan pıhtılaşmasını engeller ve etkili birer rodentisittir.
• Çinko fosfür, $\mathrm{Z}\mathrm{n}{\phantom{A}}_3\mathrm{P}{\phantom{A}}_2+6\mathrm{H}\mathrm{C}\mathrm{l}⟶2\mathrm{P}\mathrm{H}{\phantom{A}}_3+3\mathrm{Z}\mathrm{n}\mathrm{C}\mathrm{l}{\phantom{A}}_2$ kimyasal tepkimesine göre sıçanların mide asidi ile reaksiyona girerek zehirli fosfin gazı üretir ve hızlı bir şekilde ölümlerine neden olur.

Uygulama sonrası izleme

Yem istasyonlarının düzenli olarak kontrol edilmesi ve yemlerin yenilenmesi önemlidir. Sıçan popülasyonunun yoğunluğuna ve alanın özelliklerine göre uyarlanmalıdır. Ayrıca kimyasal mücadele uygulamalarının etkinliğini değerlendirmek için düzenli izleme yapılmalıdır. Bu, sıçan popülasyonunun azalmasını ve yeniden artmasını önlemek için gereklidir.

Dış bağlantılar

• Şablon:Commons-ufak
• Şablon:Vikitür-ufak