Dik açı
Şablon:Diğer anlamı Şablon:Açılar
Geometri ve trigonometride, bir dik açı,[1] bir çeyrek dönüşe[2] tam olarak 90° (derece) bir açıdır.[3] Bir ışın, uç noktası bir doğru üzerinde olacak şekilde yerleştirilirse ve bitişik açılar eşitse, o zaman bunlar dik açılardır.[4] Terim, Latince angulus rectus’tan öykünmedir; burada rectus, yatay bir taban çizgisine düşey olan dikey manasında "dik (direk)" anlamına gelir.
Dik açı modern mimaride en çok kullanılan açıdır.Şablon:Kaynak belirt
Yakından ilgili ve önemli geometrik kavramlar dik kesişim alanına ve dik açı oluşturacak doğruları, yani doğru diklik (ortagonal) genellikle vektörlere uygulanan dik açı oluşturan bir özelliktir. Bir üçgende dik açının varlığı, dik üçgenler[5] için belirleyici faktördür, bu da dik açıyı trigonometri için temel yapar.
Etimoloji
"Dik açı"daki "dik" kelimesinin anlamı, muhtemelen dikili (erect), düz (straight), dikey (upright) veya dik (perpendicular) olarak tercüme edilebilen latin sıfat rectusa atıfta bulunur. Bir Yunan eşdeğer, düz (straight) ya da dik (perpendicular) anlamına gelen orthos (bakınız diklik, ortogonal)'dur.
Temel geometride
Bir dikdörtgen, dört dik açıya sahip bir dörtgendir. Bir kare, eşit uzunluktaki kenarlara ek olarak dört dik açıya sahiptir.
Pisagor teoremi, bir üçgenin ne zaman dik üçgen olduğunun nasıl belirleneceğini ifade eder.
Semboller
Unicode'da, bir dik açı için sembol, Şablon:Evrensel kod karakteri'dir. Benzer şekle sahip olan Şablon:Evrensel kod karakteri sembolu ile karıştırılmamalıdır. İlişkili semboller Şablon:Evrensel kod karakteri, Şablon:Evrensel kod karakteri, and Şablon:Evrensel kod karakteri'dir.[6]
Diyagramlarda, bir açının dik açı olduğu gerçeği, bir dik üçgenin diyagramında görüldüğü gibi, genellikle diyagramdaki açıyla bir kare oluşturan sağa doğru küçük bir dik açı eklenerek ifade edilir (İngiliz İngilizcesinde, dik açılı üçgen). Ölçülen açı sembolü, noktalı bir yay, Almanca konuşulan ülkeler ve Polonya dahil olmak üzere bazı Avrupa ülkelerinde dik açı için alternatif bir sembol olarak kullanılır.[7]
Öklid
Öklid'in Elementlerinde dik açılar temeldir. Dik doğruları da tanımlayan Kitap 1, tanım 10'da tanımlanmıştır. Tanım 10, sayısal derece ölçümlerini kullanmaz, bunun yerine dik açının ne olduğunun tam kalbine, yani iki eşit ve bitişik açı oluşturmak için kesişen iki düz çizgiye dokunur.[8] Dik açı oluşturan düz doğrulara dik denir.[8] Öklid, keskin açıları (dik açıdan küçük olanlar) ve geniş açıları (dik açıdan büyük olanlar) tanımlamak için 11 ve 12 numaralı tanımlarda dik açıları kullanır.[8] Toplamları dik açı ise iki açı, tamamlayıcı olarak adlandırılır.[9]
Kitap 1 Önerme 4, tüm dik açıların eşit olduğunu belirtir, bu da Öklid'in diğer açıları ölçmek için bir birim olarak dik açıyı kullanmasına izin verir. Öklid'in yorumcusu Proclus, önceki önermeleri kullanarak bu önermenin bir ispatını verdi, ancak bu ispatın bazı gizli varsayımları kullandığı tartışılabilir. Saccheri de bir kanıt verdi, ancak daha açık bir varsayım kullanıyordu. Hilbert'in geometri aksiyomatizasyonunda bu ifade bir teorem olarak verilir, ancak çok fazla temel çalışmadan sonra verilir. Öklid'in malzemesini sunma sırasına göre, 4 numaralı önerme öncekilerden ispatlanabilse bile, bunu dahil etmenin gerekli olduğu ileri sürülebilir, çünkü o olmadan, dik açıyı bir ölçü birimi olarak kullanan 5. önerme, hiçbir anlam ifade etmez.[10]
Diğer birimlere dönüştürme
Bir dik açı farklı birimlerle ifade edilebilir:
- Şablon:Sfrac dönüş (devir)
- 90° (derece)
- Şablon:Sfrac radyan veya Şablon:Sfrac rad
- 100 grad (grade, gradian veya gon olarak da adlandırılır)
- 8 nokta (32 noktalı pusula gülünden)
- 6 saat (astronomik saat açısı)
3-4-5 kuralı
Şablon:Ana Tarih boyunca, marangozlar ve duvarcılar bir açının gerçek bir "dik açı" olup olmadığını doğrulamanın hızlı bir yolunu biliyorlardı. Bu, en çok bilinen Pisagor üçlüsü Şablon:Kayma'e dayanır ve "3-4-5 kuralı" olarak adlandırılır. Söz konusu açıdan, bir taraf boyunca tam olarak 3 birim uzunluğunda ve ikinci taraf boyunca tam olarak 4 birim uzunluğunda düz bir çizgi geçmek, bir hipotenüs (ölçülen iki uç noktayı birleştiren dik açının karşısındaki daha uzun çizgi) tam olarak 5 birim uzunluğundadır. Bu ölçüm hızlı ve teknik aletler olmadan yapılabilir. Ölçümün arkasındaki geometrik yasa Pisagor teoremidir ("Bir dik üçgenin hipotenüsünün karesi, bitişik iki kenarın karelerinin toplamına eşittir").
Thales teoremi
Şablon:Ana Şablon:Çoklu resim Thales teoremi, bir yarım çember içine çizilmiş bir açının (yarım çember üzerinde bir tepe noktası ve yarım çemberin uç noktalarından geçen tanımlayıcı ışınları ile) bir dik açı olduğunu belirtir.
Dik açı ve Thales teoreminin dahil edildiği iki uygulama örneği için animasyonlara bakınız.
Ayrıca bakınız
- Kartezyen koordinat sistemi
- Ortogonalite (Diklik)
- Dik
- Dikdörtgen
- Açı türleri
- Geometri
- Trigonometri
- Üçgen
- Dörtgen
- Kesir
Notlar
Kaynakça
- ↑ Dikaçı şeklinde bileşik olarak da yazılır. Bkz. Şablon:Web kaynağı
- ↑ Şablon:Web kaynağı
- ↑ Wentworth s. 11
- ↑ Wentworth s. 8
- ↑ Wentworth s. 40
- ↑ Unicode 5.2 Karakter Kodu Çizelgeleri Matematiksel Operatörler Şablon:Webarşiv, Çeşitli Matematiksel Semboller-B Şablon:Webarşiv
- ↑ Şablon:Kitap kaynağı
- ↑ 8,0 8,1 8,2 Heath s. 181
- ↑ Wentworth s. 9
- ↑ Paragraf için bkz. Heath ss. 200-201