Genelleştirilmiş ortalama

testwiki sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

Bir genelleştirilmiş ortalama; Pisagorik ortalamalarını, yani aritmetik ortalama, geometrik ortalama ve harmonik ortalamayı, aynı tanım formülünde birleştirip kapsayan bir soyut genelleştirmedir. Güç ortalaması veya Holder ortalaması adları da verilmektedir.

Tanım

Eğer p sıfır olmayan bir pozitif reel sayı ise, p üslü genelleştirilmiş ortalama

Mp(x1,,xn)=(1ni=1nxip)1/p.

ifadesine uyan x1,,xn pozitif reel sayılardır.

Özellikler

t = 1 hali aritmetik ortalama, t = - 1 harmonik ortalamasını ve t = 2 ise ortalama kare kökünü ortaya çıkartır. t limitte 0a yaklaşırsa, M(t') için verilen sayılar için limit o sayıların geometrik ortalamasını verir ve bu nedenle M(0) terimini geometrik ortalama olarak tanımlamak uygun olur. Bunun yanında t ∞ değerine limitte yaklaşmakta ise, M(t) verilen sayıların minimum değerine yaklaşım gösterir.

  • Birçok değişik ortalamalar gibi, genelleştirilmiş ortalama, x1,,xn argümanlarının bir homojen fonksiyonudur. Yani b pozitif bir reel sayı ise, bx1,,bxn reel sayılarının p üslü genelleştirilmiş ortalaması b teriminin x1,,xn sayılarının genelleştirilmiş ortalamasına eşittir.
  • Yarı-aritmetik ortalamalar için uygulandığı gibi, ortalamanın hesaplanması birbirine eşit büyüklükte alt-blokların hesaplanması ile elde edilebilir.
Mp(x1,,xnk)=Mp(Mp(x1,,xk),Mp(xk+1,,x2k),,Mp(x(n1)k+1,,xnk))

Genelleştirilmiş ortalama eşitsizliği

Genellikle, eğer p<q olursa, o halde Mp(x1,,xn)Mq(x1,,xn) olur ve iki ortalama ancak ve ancak x1=x2==xn ise birbirine eşittir. Bundan şu sonuç ortaya çıkartılır:

p Mp(x1,,xn)p0,

ve bu Jensen'in eşitsizliğini kullanılarak ispat edilebilir.

Özellikle, p{1,0,1} ise genelleştirilmiş ortalama eşitsizliği hem Pisagorik ortalamaların eşitsizliğini hem de aritmetik ve geometrik ortalamaların eşitsizliğini içermektedir.

Özel haller

n=2 için bazı uygulamalı hallerin vizüyel gösterimi'.

Kuvvet ortalamaları eşitsizliğinin ispatı

Karşıt işaretli ortalamalar arasındaki eşitsizlerin birbirine tıpatıp benzemesi

p ve q endeksli güç ortalamaları arasında bir ortalama bulunsun:

i=1nwixippi=1nwixiqq

O halde:

i=1nwixippi=1nwixiqq

(Bu pozitif reel sayılı kesinlikle azalan bir fonksiyon olduğu için) iki tarafın da -1 üssü alınabilir:

i=1nwixipp=1i=1nwi1xipp1i=1nwi1xiqq=i=1nwixiqq

Böylece -p ve -q üsleri olan ortalamalar için bir eşitsizlik elde etmiş oluruz. Aynı mantığı tersten de kullana bilip eşitsizliklerin birbirine aynı olduğu ispat edilebilir. (Bu sonuç ileri de kullanılacaktır.)

Geometrik ortalama

Herhangi bir q değeri için, q üslü bir ortalama ile geometrik ortalama arasındaki eşitsizliğin şu yolla dönüşümü yapılabilir:

i=1nxiwii=1nwixiqq
i=1nwixiqqi=1nxiwi

(Birinci eşitsizlik bir pozitif q için ispat edilmiş olması gerekir.)

Her iki tarafından q üssü alınırsa

i=1nxiwiqi=1nwixiq

olur. Her iki halde de xiq silsilesi için ağırlıklı aritmetik ve geometrik ortalamalar arasındaki eşitsizlik ele geçirilir. Bu Jensen'in eşitsizliği ve logaritmik fonksiyonun konkav olduğu gerçeklerinden faydalanarak ispat edilebilir.

i=1nwilog(xi)log(i=1nwixi)
log(i=1nxiwi)log(i=1nwixi)

(Kesinlikle azalan) exp fonksiyonu her iki tarafa tatbik edilirse, şu eşitsizlik ortaya çıkar:

i=1nxiwii=1nwixi

Böylece, herhangi bir pozitif q değeri için şu ifade önerilir:

i=1nwixiqqi=1nxiwii=1nwixiqq

Bu eşitsizlik herhangi bir q ne kadar küçük olursa olsun hep gerçek olacağı için, q limitte 0a yaklaştıkça, bu eşitsizliğin sol ve sağ tarafları geometrik ortalamaya yaklaşıklık gösterir. q 0a yaklaşım gösterdikçe, güç ortalaması limitte geometrik ortalamaya yaklaşır:

limq0i=1nwixiqq=i=1nxiwi

Herhangi bir güç ortalamaları çifti arasındaki eşitsizlik

Burada herhangi bir p<q için şu eşitsizliğin geçerli olduğu ispat edilecektir:

i=1nwixippi=1nwixiqq
  • Eğer p negatif ise ve q pozitif ise, eşitsizlik yukarıda ispatı verilenin aynıdır:
i=1nwixippi=1nxiwii=1nwixiqq
  • Hem p pozitif hem de q pozitif ise ispat şöyle yapılır:

Önce şu fonksiyon tanımlanır:

f:++, f(x)=xqp.

Burada f bir güç fonksiyonudur; bu nedenle ikinci türevi bulunup şöyle ifade edilir:

f(x)=(qp)(qp1)xqp2,

Bu f sahası içinde kesinlikle pozitif olur; çünkü q > p olduğu için f konvekstir.

Bu sonucu ve Jensen'in eşitsizliğini kullanarak, şu ifadeler elde edilir:

f(i=1nwixip)i=1nwif(xip)
i=1nwixippqi=1nwixiq

Bunun her iki tarafının 1/q üssü alınırsa (1/q)'nin pozitif olması nedeniyle bunun bir artan fonskiyon görülür ve elde edilen eşitsizlik şu olur:

i=1nwixippi=1nwixiqq

Bu eşitsizlik ise ispat gereken sonucudur.

  • Hem p negatif ve hem q negatif ise, daha önce gösterilenlere aynı olan ifadeler geçerlidir ve bunlara -p ve -q konulursa, ispatı istenilen eşitsizlik yine elde edilir.

Minimum ve maksimum

Minimum ve maksimum değerlerin üssel endeksleri

ve +.

olan güç ortalamaları olduğu kabul edilsin. Böylece herhangi bir q değeri için

min(x1,x2,,xn)i=1nwixiqqmax(x1,x2,,xn)

Maksimum için ispat şöyle yapılır: Genelliği kaybetmeden xi dizisinin artan olmadığını ve ağırlığının sıfır olduğu kabul edilsin. Bu halde eşitsizlik şu ifadeyle aynıdır:

i=1nwixiqqx1

Bu ifadenin iki tarafının da q üssü alınırsa, (qnun işaretine bağlı olarak) şu iki ifadeden birisi elde edilir:

i=1nwixiqx1q

≤ eğer q>0, ≥ eğer q<0.

Her iki taraftan w1x1 çıkartılırsa, elde edilen ifade

i=2nwixiq(1w1)x1q

olur. Bu (1w1) ile bölünürse, ortaya çıkan ifade şudur:

i=2nwi(1w1)xiqx1q

1 - w1 sıfır değildir, böylece

i=2nwi(1w1)=1

İki taraftan x1q çıkartırsak ortaya çıkan ifade

i=2nwi(1w1)(xiqx1q)0

olur. Bu epeyce açıkça anlaşılır; çünkü x1 herhangi bir xi değerine eşit veya o değerden daha fazladır ve böylece

xiqx1q0

Minimum için de ispat nerede ise aynı şekilde yapılır; ancak x1, w1 yerine xn, wn kullanılır.

Genelleştirilmiş f-ortalaması

Genelleştirilmiş ortalama (veya güç ortalaması) daha da genelleştirilip genelleştirilmiş f-ortalaması formülü ortaya çıkarılmıştır. Bu formül şöyledir:

Mf(x1,,xn)=f1(1ni=1nf(xi))

Bu formüle göre güç ortalaması f(x)=xp olarak elde edilir.

Uygulamalar

Sinyal üretilmesi

Bir güç ortalaması bir doğrusal olmayan hareketli ortalama hizmeti görür. Bu küçük p için düşük sinyal değerlerine doğru kaydırma yapar ve büyük p için yüksek sinyal değerlerine önem sağlar. Hareketli aritmetik ortalamanın etkin uygulaması (yani smooth uygulaması) gerçekse verilen şu Haskell koduna göre

 powerSmooth :: Floating a => ([a] -> [a]) -> a -> [a] -> [a]
 powerSmooth smooth p =
    map (** recip p) . smooth . map (**p)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar