Gözlem yayı

testwiki sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla

Gözlemsel astronomide, bir Güneş Sistemi cisminin gözlem yayı (veya yay uzunluğu), cismin yolunu izlemek için kullanılan en erken ve en son gözlemleri arasındaki süredir. Genellikle gün veya yıl olarak verilir. Terim çoğunlukla asteroitlerin ve kuyruklu yıldızların keşfi ve takibinde kullanılır. Yay uzunluğu, bir yörüngenin doğruluğu üzerinde en büyük etkiye sahiptir. Ara gözlemlerin sayısı ve aralığı daha az etkiye sahiptir.

Kısa yaylar

Çok kısa bir ark, yüksek bir belirsizlik parametresi bırakır. Nesne, Dünya'dan birçok mesafede, birçok farklı yörüngeden birinde olabilir. Bazı durumlarda, başlangıçtaki yay, cismin Dünya'nın yörüngesinde mi yoksa asteroit kuşağında mı yörüngede olduğunu belirlemek için çok kısaydı. 1 günlük bir gözlem yayı ile Şablon:Mpl'nin Neptün ötesi bir cüce gezegen olduğu düşünülüyordu, ancak şimdi 1 km'lik bir ana kuşak asteroit olduğu biliniyor. 3 günlük bir gözlem yayı ile Şablon:Mpl'un, Dünya için bir tehdit olabilecek Mars'ı geçen bir asteroit olduğu düşünüldü, ancak daha sonra başka bir ana kuşak asteroit olduğu bulundu.

Nispeten mütevazı bir gözlem yayı, çok daha uzun bir yay ve daha kesin bir yörünge sağlayarak daha eski bir "kurtarma" fotoğrafının bulunmasına izin verebilir.

30 günden daha kısa bir gözlem yayı, bir İç Güneş Sistemi nesnesini, son gözlemden bir yıldan fazla bir süre sonra kurtarmayı zorlaştırabilir ve küçük bir gezegenin kaybolmasına neden olabilir. Güneş'ten daha uzak olmaları ve gökyüzünde yavaş hareket etmeleri nedeniyle, gözlem yayları birkaç yıldan daha kısa olan Neptün ötesi cisimlerinin yörüngeleri genellikle zayıf bir şekilde sınırlandırılmıştır.[1]

Genel bir kural olarak, şu anda Güneş'ten daha uzaktayken keşfedilen nesneler, eğer gözlem yayları kısaysa, başlangıç yörüngelerinde daha büyük belirsizliklere sahip olacaktır.

Güneş'ten 100+ AB iken keşfedilen ve 2 yılda yalnızca 9 kez gözlemlenen Şablon:Mpl,[2] yörünge periyodu ve günöte (Güneş'ten en uzak mesafe) belirsizliklerini gidermek için birkaç yıllık bir gözlem yayı gerektirecektir.

Şablon:Mp'in bir gün boyunca sadece 4 gözlemle[3] belirsizlikleri o kadar büyük ki hata grafikleri gerçekten anlamlı değil ve sadece belirsizliklerin çok büyük olduğunu gösteriyor. Keşif tarihinde Şablon:Mp'in Dünya'dan Şablon:Değer olduğu tahmin ediliyor.[3]

Oort bulutu kuyruklu yıldızı C/2017 K2, 2,6 günlük kısa bir gözlem yayına sahip olduğu, Güneş'ten Şablon:Dönüştürme uzaklıkta olduğu ve 2027'de Güneş'ten 10 AB civarında günberiye geleceği tahmin edildiğinde duyuruldu.[4] Ancak şimdi biliniyor ki C/2017 K2, Güneş'ten 16 AB iken keşfedildi ve 19 Aralık 2022'de Güneş'ten 1.8 AB günberiye gelecek.

Oort bulutu kuyruklu yıldızı C/2013 A1'in (Siding Spring) Mars etkisini dışlamak yaklaşık 200 günlük bir gözlem yayı aldı.[5]

Yıldızlararası nesneler

Yıldızlararası nesneler genellikle, bir araya girenin birkaç km/s'den fazla hiperbolik aşırı hıza (yıldızlararası hız) sahip olduğunu doğrulamak için yüzlerce gözlem kullanan 2-3 haftalık bir gözlem yayına ihtiyaç duyar. Comet C/2008 J4 (McNaught) 15 günlük bir gözlem yayında yalnızca 22 kez gözlendi ve yetersiz sayıda gözlem nedeniyle, 3.9 km/s gibi düşük bir yıldızlararası hıza neden oluyor, ancak eksantriklikteki belirsizlikler kolayca e<1 ile kapalı bir yörünge üretiyor[6] Bir günlük neredeyse anlamsız bir gözlem yayı olan C/1999 U2 Kuyruklu Yıldızı (SOHO), 17 km/s'lik çok şüpheli bir yıldızlararası hız gösterir, ancak 0,7 kadar düşük bir eksantriklik ile kolayca kapalı bir yörüngeye sahip olabilir.[7]

Dünya'ya yaklaşma

Son ~ 20 yılda gözlemlenmemiş olan, şu anda Uranüs'ten daha uzak olan kuyruklu yıldızların
Dünya'ya yaklaşma mesafesindeki belirsizlik
Comet Gözlem
yayı 		Gözlem
sayısı 		Belirsizlik
parametresi 		Dünya'ya yaklaşma
tarihi 		Dünya'dan uzaklığın
belirsizliği 		Kaynak
Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı 257 yıl 652 0 5 Ağustos 2126 ±10 bin km Şablon:JPL
Şablon:Mpl 0,9 yıl 886 2 23 Mart 2147 ±2 milyon km Şablon:JPL
C/1991 L3 (Levy) 1,6 yıl 125 3 1 Ağustos 2094 ±15 milyon km Şablon:JPL

257 yıllık bir gözlem yayı ile, Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı'nın 5 Ağustos 2126'da Dünya'ya en yakın yaklaşımındaki belirsizlik yaklaşık ±10 bin km'dir.[8] ~1 yıllık bir gözlem yayı ile, Şablon:Mpl'in 23 Mart 2147'de Dünya'ya en yakın yaklaşımındaki belirsizlik yaklaşık ±2 milyon km'dir.[9] C/1991 L3 (Levy), C/2001 OG108'den daha uzun bir gözlem yayına sahip olsa da, daha büyük bir belirsizlik oluşturan önemli ölçüde daha az gözleme sahiptir.

Buna karşılık, C/2022 A1 (Sarneczky) kuyruklu yıldızı 2 Ocak 2022'de Güneş'ten 1,3 AB uzaklıktayken keşfedildi ve 7 Ocak 2022'de sadece 5 günlük bir gözlem yayı ile ilan edildi.[10] Ertesi gün ±1 milyon km'lik 3 sigma belirsizlik bölgesi ile Dünya'ya en yakın yaklaşımını yaptı.[11] Büyük belirsizlik, kısa yay ve keşif mesafesinin bir sonucuydu.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Şablon:Kaynakça

Dış bağlantılar

  1. ↑ TNOs really do require patience; 2-3 years is only just enough to say anything about the orbit parameters Şablon:Webarşiv – Astronomer Michele Bannister (4 Nisan 2018)
  2. ↑ JPL Small-Body Database Browser for 2018 AG37 Şablon:Webarşiv
  3. ↑ 3,0 3,1 JPL Small-Body Database Browser for 1999 DP8. Şablon:Webarşiv Discovery date Ephemeris Şablon:Webarşiv table setting: #39. Range & range-rate = 6.8E+11 / AB / 3-sigma = 1500 AB
  4. ↑ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; MPEC2017-K35 isimli refler için metin sağlanmadı
  5. ↑ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; esa isimli refler için metin sağlanmadı
  6. ↑ JPL Small-Body Database Browser for C/2008 J4 (McNaught) Şablon:Webarşiv
    e = 0.9977 to 1.017
    Yarı büyük eksen = −58
    v=42.1219 Şablon:Radic
  7. ↑ JPL Small-Body Database Browser for C/1999 U2 (SOHO) Şablon:Webarşiv
  8. ↑ JPL Small-Body Database Browser for Comet Swift–Tuttle Şablon:Webarşiv
  9. ↑ JPL Small-Body Database Browser for C/2001 OG108 Şablon:Webarşiv
    (Yakın yaklaşma belirsizliği: (Maksimum Mesafe 0.434) – (Minimum mesafe 0.408) * 149597870.7 = 3.9 milyon km)
  10. ↑ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; MPEC2022-A59 isimli refler için metin sağlanmadı
  11. ↑ C/2022 A1 (Sarneczky) Close approach table at JPL SBDB Şablon:Webarşiv and Uncertainty region archive
"https://tr.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Gözlem_yayı&oldid=2843" sayfasından alınmıştır