Hipsikles
Hypsicles (Şablon:Dil, MÖ 190, İskenderiye/Mısır - 120 dolayları), Gökcisimlerinin yükselişi Üzerine (Şablon:Dil, Şablon:Dil) ve bir kürenin içerisine düzgün katıların çizilmesiyle ilgilenen bir çalışma olan Öklid'in XIV. Elemanlar Kitabı kitaplarını yazmasıyla tanınan eski bir Yunan matematikçi ve astronom.
Hayatı
Hypsicles İskenderiye'de yaşıyordu.[1] Hypsicles'ın hayatı hakkında bilinen çok az şey, XIV. kitabın önsözünde onunla ilgili yazılardan elde edilmiştir. Tyre Basilides'in İskenderiye'ye geldiğini ve orada Hypsicles'ın babasıyla matematik tartıştığını yazıyor. Hypsicles, babasının ve Basilides'in Apollonius'un bir on iki yüzlü ve aynı küre içerisindeki bir yirmi yüzlü üzerine yazdığı bir incelemeyi incelediklerini ve Apollonius'un uygulamasının tatmin edici olmadığına karar verdiklerini aktarır.
Kitap XIV'te Hypsicles, Apollonius sayesinde bazı sonuçları kanıtlar. Apollonius'un bir on iki yüzlü ve bir yirmi yüzlüyü aynı küre içerisine çizmesine ilişkin yöntemini açıkça inceledi. Babası ve ondan önceki Basilides gibi bu halinin yetersiz sunulduğunu gören Hypsicles, Apollonius'un uygulamasını iyileştirmeye çalıştığı açıkça görülmektedir.
Çalışmaları
Hypsicles'ın yaşamı hakkında çok az şey bilinmesine rağmen, Gökcisimlerinin yükselişi Üzerine (Şablon:Dil, Şablon:Dil) adlı astronomi çalışmasının yazarı olduğuna inanılmaktadır. İskenderiyeli matematikçi Diophantus, Hypsicles nedeniyle poligonal sayıların bir tanımına dikkat çekti:[2]
Bu, modern gösterimde n'inci m-gensel sayının, Şablon:Math şeklinde gösterilmesini ifade etmektedir.
Hypsicles'ın poligonal sayılar üzerine bir metin yazdığını kesin olarak bilinmiyor, ancak kaybolan böyle bir metin yazdığı oldukça kesin. Poligonal sayılar üzerine yapılan bu çalışma, Hypsicles'ın başka bir çalışmasında ortaya çıkan aritmetik ilerlemeler hakkındaki fikirlerle ilgilidir, bu da Hypsicles'ın gerçekten de bu konuda orijinal bir çalışma yapmış olmasını daha olası kılar.
Gökcisimlerinin yükselişi Üzerine
Gökcisimlerinin yükselişi Üzerine (Şablon:Dil, Şablon:Dil, bazen Yükselme Zamanları Üzerine Şablon:Dil şeklinde de çevrilmiştir) adlı eserde, Hypsicles, aritmetik ilerlemelerle ilgili bir dizi önermeyi kanıtlar ve sonuçları, zodyak burçlarının ufkun üzerine çıkması için gereken zamanların yaklaşık değerlerini hesaplamak amacıyla kullanır.[3] Bu, muhtemelen Babil astronomisinin önerdiği bir bölüm olan,[4] günü 360 parçaya böldüğü için çemberin 360 parçaya bölünmesinin benimsenmiş olabileceği bir çalışma olduğu düşünülmektedir.[5] Ancak bu sadece bir spekülasyondur ve bunu destekleyecek gerçek bir kanıt bulunamamıştır. Heath 1921'deki çalışmasına, "İçinde dairenin 360 dereceye bölünmesinin gözlemlendiği en eski Yunan kitabı" şeklinde not etmiştir.[6]
Öklid'in Elemanları
Hypsicles, muhtemelen Öklid'in Elemanları'nın XIV. kitabını yazmasıyla tanınır. Kitap Apollonius'un bir incelemesine dayanarak yazılmış olabilir. Kitap, Öklid'in kürelerin içine çizilmiş düzgün katıların karşılaştırmasına devam eder; bunun başlıca sonucu, aynı küre içine çizilmiş on iki yüzlü ve yirmi yüzlü yüzeylerinin oranlarının, hacimlerinin oranıyla aynı, yani olmasıdır.[5]
Heath aynı zamanda, "Hypsicles ayrıca, Aristaeus'un, Beş figürün karşılaştırılması (Şablon:Dil) adlı bir çalışmasında, aynı dairenin hem on iki yüzlünün beşgenini hem de aynı kürede çizili yirmi yüzlünün üçgenini çevrelediğini kanıtladığını söylüyor; bu Aristaeus, Öklid'in çağdaşı olan Yaşlı Aristaeus ile aynı Katı Loci (Şablon:Dil)’nin Aristaeus'u mu bilmiyoruz." şeklinde not düşmüştür."[6]
Hypsicles mektubu
Hypsicles mektubu, Öklid'in on üç kitaptan oluşan Elemanlar adlı eserinin bir parçası olan XIV. kitabından alınan ekin bir önsözüydü.[1]
Notlar
Kaynakça
Şablon:Yunan matematiği Şablon:Antik Yunan astronomisi Şablon:Otorite kontrolü
- ↑ 1,0 1,1 Şablon:Web kaynağı
- ↑ Şablon:Web kaynağı
- ↑ Evans, J., (1998), The History and Practice of Ancient Astronomy, s.90. Oxford University Press.
- ↑ Şablon:Kitap kaynağı
- ↑ 5,0 5,1 Şablon:Kitap kaynağı
- ↑ 6,0 6,1 Şablon:Web kaynağı