Apsis ve ordinat

Şablon:Ortala

Yaygın kullanımda, apsis, yatay (x) ekseni ve ordinat, standart iki boyutlu bir grafiğin dikey (y) eksenini ifade eder.

Matematikte, apsis (Şablon:IPAc-en, Çoğul abscissae veya abscissæ veya abscissas) ve ordinat, bir koordinat sisteminde bir noktanın sırasıyla birinci ve ikinci koordinatıdır:

apsis $\equiv x$-ekseni (yatay) koordinatı

ordinat $\equiv y$-ekseni (dikey) koordinatı

Genellikle bunlar, iki boyutlu dikdörtgen Kartezyen koordinat sistemindeki bir noktanın yatay ve dikey koordinatlarıdır. Bir sıralı çift, iki boyutlu dikdörtgen uzayda bir noktanın konumunu tanımlayan iki terimden oluşur: apsis (yatay, genellikle x) ve ordinat (dikey, genellikle y):

$(\stackrel{\text{apsis}}{\overbrace{x}},\stackrel{\text{ordinat}}{\overbrace{y}})$

Bir noktanın apsisi, birincil eksendeki izdüşümünün işaretli ölçüsüdür; mutlak değeri, izdüşüm ile eksenin başlangıcı arasındaki mesafedir ve işareti, orijine göre çıkıntı üzerindeki konum tarafından verilir (öncesi: negatif; sonrası: pozitif).

Bir noktanın koordinatı, ikincil eksendeki izdüşümünün işaretli ölçüsüdür; mutlak değeri, izdüşüm ile eksenin başlangıcı arasındaki mesafedir ve işareti orijine göre çıkıntı üzerindeki konum tarafından verilir (öncesi: negatif; sonrası: pozitif).

Etimoloji

"Apsis" (Şablon:Dil, "bir doğru kesmesi", Şablon:Dil) kelimesi en azından De Practica Geometrie’nin Fibonacci (Pisalı Leonardo) tarafından 1220'de yayımlanmasından bu yana kullanılıyor olsa da, modern anlamıyla kullanımı Venedikli matematikçi Stefano degli Angeli'ye ve 1659'da yayımladığı eseri Miscellaneum Hyperbolicum, et Parabolicum'dan kaynaklanıyor olabilir.

1892'de Şablon:Dil adlı eserinde (Matematik tarihi üzerine dersler, Lectures on history of mathematics), 2. cilt, Alman matematik tarihçisi Moritz Cantor şöyle yazıyor:

Çevirisi: Şablon:Alıntı

"Ordinat" kelimesinin kullanımı Latince "Şablon:Dil" veya "paralel uygulanan doğru, Şablon:Dil" ifadesiyle ilgilidir.

Parametrik denklemlerde

Oldukça eski bir varyant kullanımında, bir noktanın apsisi, noktanın bazı yol boyunca konumunu tanımlayan herhangi bir sayıya, örneğin bir parametrik denklemin parametresine de atıfta bulunabilir. Bu şekilde kullanıldığında apsis, bir matematiksel model veya deneydeki bağımsız değişkene bir koordinat-geometri analojisi olarak düşünülebilir (herhangi bir koordinat, bağımlı değişkenlere benzer bir rol yükler).

Ayrıca bakınız

• Bağımlı ve bağımsız değişkenler
• Fonksiyon (matematik)
• İlişki (matematik)
• Çizgi grafik

İlave okumalar

• Şablon:Kaynak

Dış bağlantılar

• Şablon:Vikisözlük-ufak
• Şablon:MathWorld
• Şablon:MathWorld
• Bu makale, 1 Kasım 2008 tarihinden önce Ücretsiz Çevrimiçi Bilgi İşlem Sözlüğü (Free On-line Dictionary of Computing - FOLDOC)'tan alınan ve GFDL sürüm 1.3 veya sonraki "yeniden lisanslama" koşulları altında yer alan içeriğe dayanmaktadır.