Tetrasyon

testwiki sitesinden
Gezinti kısmına atla Arama kısmına atla
(e1)exee1) tabanları için limnxn sonsuz üslü kulesi

Matematikte, tetrasyon (hiper-4 olarak da bilinir), üslü sayıdan sonra gelen ilk aşırı işlecin tekrarlı üssüdür. Tetrasyonun İngilizce karşılığı olan tetration kelimesi ilk kez matematikçi Reuben Louis Goodstein tarafından, tetra- (dört) ve iteration (tekrar)dan türetilerek kullanılmaya başlandı. Tetrasyon çok büyük sayıların gösterimi için kullanıldı. Fakat birkaç pratik uygulaması vardır. Bu yüzden sadece saf matematik incelenir. Burada aşırı işlecin ilk dört örneğin gösteriliyor. Tekrasyon dördüncüsüdür:

  1. toplama
    Normal bilinen toplama işlemi.
  2. çarpma
    a×n=a+a++an
    genellikle temel işlemlerden birini ifade eder. Fakat doğal sayılar gibi özel durumlar için kendine n kere eklenen a olabilir.
  3. üs alma
    an=a×a××an
    a nın kendisi ile n kere çarpılması.
  4. tetrasyon
    na=aaan
    a 'nın kendisiyle n kere üssünün alınması.

buradaki her bir işlem, bir öncekinin tekrarı şeklinde tanımlanır. Tetrasyonunu bu işlemlerden ayıran özellik, ilk üçü, (toplama, çarpma ve üs alma) n nin karmaşık değerler ile genelleşmesiyken, tetrasyonun henüz keşfedilen düzenli bir genelleştirilmesi yoktur ve tetrasyon, bir temel fonksiyon olarak nitelendirilmez.

Toplama (a + n), en temel işlemdir. Çarpma (an) da temel fonksiyondur. Tetrasyon ( na), n nin a tane kuvvetini içeren bir dizi olarak düşünülebilir. a değişkeni ilerleyen bölümlerde temel değişken olarak adlandırılırken n değişkeni de yükseklik değişkeni olarak adlandırılacak (integral ilk yaklaşımdır, fakat kesirli olarak genelleştirilebilir, gerçel ve karmaşık yükseklik gibi).

Tanım

Her pozitif reel a>0 ve negatif olmayan tam sayı n0 için na şöyle tanımlanır:

  • 0a=1 (n=0 ise) ve
  • na=a(n1a) (eğer n>0 ise)

Tekrarlı kuvvetler

Tanımdan da görüldüğü üzere, tetrasyon "üslü kuvvet" olarak hesaplandığında üs, öncelikle en derin seviyede alınır (gösterimdeki en yüksek derece) Diğer ifadeyle:

 42=2222=2(2(22))=2(24)=216=65.536

Üssün birleşme olmadığına dikkat edin. Böylece, diğer sıradaki hesaplama, farklı bir cevaba gider:

2222((22)2)2=2222=256

Burada, üslü kuvvetler, yukarıdan aşağıya doğru (veya sağdan sola doğru) hesaplanmalıdır.

Terimbilim

Tetrasyon için birçok terim ve her birinin kullanımı için mantıksal düşünceler vardır. Fakat bazıları, birçok nedenden dolayı yaygınlık kazanamadı. Burada birkaçından bahsedilecektir.

  • Tetration (tetrasyon) terimi, 1947'de Goodstein tarafından geliştirildi.
  • Superexponentiation (süper üs) terimi Bromer tarafından geliştirildi.
  • Hyperpower (aşırı kuvvet), hyper (aşırı) ve power (kuvvet) kelimelerinin birleşimidir ve tetrasyonun uygun şekilde açıklar.
  • Power tower (üslü kule), ara sıra kullanılır. Örneğin,   aaan " n sırasının üslü kulesi"

Tetrasyon birbirine yakın ilişkiye sahip fonksiyon ve ifadelerle genellikle karıştırılıyor. Bundan dolayıdır ki tetrasyon ile ilgili birçok terim kullanılıyor. Burada birkaçını vereceğiz:

Form Terimbilimi
aaaa Tetrasyon
aaax Tekrarlı üsler
a1a2an İçiçe üsler (kuleler)
a1a2a3 Sonsuz üsler (kuleler)

İlk iki ifadede a, tabandır. Kez (kere) sayısı olan diğer a, yükseklikdir. Üçüncü ifadede n, yüksekliktir, fakat her birinin tabanı farklıdır.

Gösterim

Tetrasyonun yazılabileceği gösterimler şunlardır:

Ad Form Açıklama
Standart gösterim na Maurer [1901] ve Goodstein [1947] tarafından kullanıldı; Rudy Rucker kitabı olan Sonsuzluk ve zihin, bu gösterimi popüler yaptı.
Knuth yukarı ok gösterimi an Daha fazla oklar koyarak genişlemeyi veya daha güçlü olmayı sağlar.
Conway dizisi ok gösterimi an2 2 sayısının artırarak genişlemeyi sağlar (yukarıdakinin genişlemesiyle eşdeğerdir). Ayrıca, dizi genişletilerek daha da güçlenir.
Ackermann işlevi n2=A(4,n3)+3 Ackermann işlevinin a=2 için yazılan özel durumudur.
Tekrarlı üstel gösterimi na=expan(1) 1'den farklı başlangıç değerlerine sahip olan tekrarlı üstellerin basit genişlemesini sağlar.
Hooshmand gösterimi uxpan,an
Aşırı işleç gösterimi a(4)n,hiper4(a,n) 4 sayısını arttırarak genişleme sağlar. Bu aşırı işleçlerin ailesini oluşturur
ASCII gösterimi a^^n Yukarı ok, düzeltme işareti (^) ile aynı kullanıldığında, tetrasyon işleci de (^^) olarak yazılır.

Yukarıdaki gösterimlerden biri, tekrarlı üstel gösterimi kullanır. Bu genellikle şöyle tanımlanır:

expan(x)=aaax n tane "a".

Tekrarlı üsler için çok fazla gösterim yoktur. Fakat birkaçını verelim:

Ad Form Açıklama
Standart gösterim expan(x) Euler dizi gösterimi expa(x)=ax ve tekrar gösterimi fn(x).
Knuth yukarı ok gösterimi (a)n(x) Okların sayısını arttırarak süper kuvvetler ve süper üslü fonksiyonları sağlar. Bu gösterim büyük sayılarda kullanılır.
Ioannis Galidakis gösterimi n(a,x) Büyük ifadelerin temelini oluşturun.
ASCII (yardımcı) a^^n@x Tekrarlı üstelin görünüm temeli yardımcı tetrasyondur.
ASCII (standart) exp_a^n(x) Standart gösterimin temelidir.

Örnekler

Aşağıdaki tablodaki çoğu değerler, bilimsel gösterimde yazmak çok zordur. Bundan dolayı tekrarlı üstel gösterim onları 10 tabanında ifade etti. Değerlerdeki ondalık nokta yaklaşıktır.

x 2x 3x 4x
1 1 1 1
2 4 16 65.536
3 27 7.625.597.484.987 exp103(1,09902)
4 256 exp102(2,18788) exp103(2,18726)
5 3.125 exp102(3,33931) exp103(3,33928)
6 46.656 exp102(4,55997) exp103(4,55997)
7 823.543 exp102(5,84259) exp103(5,84259)
8 16.777.216 exp102(7,18045) exp103(7,18045)
9 387.420.489 exp102(8,56784) exp103(8,56784)
10 10.000.000.000 exp103(1) exp104(1)

Çok ilkel fonksiyonlardaki yaklaşımlar

Polinom yaklaşımları

Lineer yaklaşım

Lineer yaklaşımı (süreklilik isteğinin çözümüe, differensiyellenebilirlik yaklaşımı) şöyle elde edilir:

xa{loga((x+1)a)x1 için1+x1<x0 içina((x1)a)x>0 için

Bundan dolayı:

Yaklaşım Tanım kümesi
xax+1 1<x<0 için
xaax 0<x<1 için
xaaa(x1) 1<x<2 için

ve böylece devam eder.

Örnekler: (π/2)e5,868,4,30,54,03335,

Ana teorem Hooshmand'e göre: 0<a1'dir. Eğer f:(2,+), istenmeyen durumlara doğru giderse:

  • f(x)=af(x1) tümx>1 vef(0)=1 için,
  • f, (1,0)'de türevlenebilir,
  • f fonksiyonu, (1,0)'da azalmayan veya artmayan bir fonksiyondur,
  • f(0+)=(lna)f(0) veya f(1+)=f(0).

Daha sonra f, şu denklemle benzersiz tanımlanır:

f(x)=expa[x](a(x))=expa[x+1]((x))tümx>2 için .

Buradaki (x)=x[x], x in kısmi parçasını ifade eder ve expa[x] fonksiyonu, expa fonksiyonunun [x]-tekrarlı fonksiyonudur.

İkinci ve dördüncü şartlar ispattır.

xe doğal tetrasyon fonksiyonundaki lineer yaklaşımı sürekli olarak türevlenebilir. Fakat ikinci türevi, argümanının tam sayısında bulunmaz. Hooshmand, onun için de söyle bir eşsiz teorem türetti:

Eğer f:(2,+) ise, sürekli fonksiyon şöyledir:

  • f(x)=ef(x1)tümx>1,f(0)=1 için,
  • f, (1,0)'de yakınsar,
  • f(0)f(0+).

Sonra f=uxp olur.

Buradaki ispat bir öncekine çok benzer. Özyineleme eşitliği, f(1+)=f(0+), olduğunu sağlar ve yakınsaklık şartı (-1, 0)'de f fonksiyonunun lineer olduğunu ifade eder.

Bundan dolayı doğal tetrasyondaki lineer yaklaşımı, sadece f(x)=ef(x1)(x>1) eşitliğinin çözümüdür ve f(0)=1, (1,+)'de yakınsaktır. Diğer tüm uygun türevlenebilir çözümlerin (-1, 0) aralığında bir büküm noktası olması gerekir.

Yüksek sıralı yaklaşımlar

İkinci dereceden yaklaşım şöyledir:

xa{loga((x+1)a)x1 için 1+2log(a)1+log(a)x1log(a)1+log(a)x21<x0 için a((x1)a)x>0 için 

Bu ifade tüm x>0 için türevlenebilir. Faka iki kez türevlenemez. Eğer a=e ise bu, lineer yaklaşım gibidir.

Genişlemeler

Tetrasyon, n0 ve diğer tanım kümelerini ifade etmek için genişletilebilir.

Tabanlarda tanım kümesi genişlemesi

Sıfır tabanında genişleme

00 üs ifadesi sürekli olarak tanımlanmaz. n0 tetrasyonu da, daha önceki formüle göre iyi tanımlanmaz. Yine de limx0nx şöyle tanımlanabilir:

limx0nx={1,n çift0,n tek

Buradan n0=limx0nx ifadesini sürekli tanımlayabiliriz. Bu 00=1 tanımının eşdeğeridir.

Bu genişleme altında, 00=1. Böylece asıl tanım koruyarak 0a=1 kuralı sağlanır.

Karmaşık tabanlarda genişleme

Periyoda göre tetrasyon
Sızıntıya göre tetrasyon

Karmaşık sayılar kuvvetlerle arttarken, tetrasyon, z=a+bi formunun tabanlarında uygulanabilir. Buradaki i, -1'in kareköküdür. Örneğin, nz (z=i) tetrasyonu, doğal logaritma prensibi kullanılarak ifade edilebilir. Euler formülünü kullanarak şöyle bir ilişki elde edebiliriz:

ia+bi=eiπ2(a+bi)=ebπ2(cosaπ2+isinaπ2)

Bu, (n+1)i=a+bi için tekrarlı bir tanım ortaya çıkartır. Her ni=a+bi için:

a=ebπ2cosaπ2
b=ebπ2sinaπ2

Aşağıdaki yaklaşım değerleri türetilebilir:

ni Yaklaşım Değeri
1i=i i
2i=i(1i) 0,2079
3i=i(2i) 0,9472+0,3208i
4i=i(3i) 0,0501+0,6021i
5i=i(4i) 0,3872+0,0305i
6i=i(5i) 0,7823+0,5446i
7i=i(6i) 0,1426+0,4005i
8i=i(7i) 0,5198+0,1184i
9i=i(8i) 0,5686+0,6051i

Önceki bölümle ters ilişkiyi çözme, n nin negatif değerli beklenen 0i=1 ve (1)i=0'ı sağlar. Bunun için sanal eksene sonsuz sonuç verilir.

(Tekrarlı) "yükseklikler" için tanım kümesi genişlemeleri

Sonsuz yükseklik genişlemesi

Tetrasyon sonsuz yüksekliklere genişletilebilir (na'deki n). Örneğin, 222 ifadesi 2'ye yakınsar, bundan dolayı "2'ye eşittir" denir. 2'ye doğru gidiş, küçük sonlu kuleyi hesaplayarak görülebilir:

222221,41=22221,63=2221,76=221,84=21,89=1,93

Genellikle xx sonsuz kuvvet kulesi, nx'in limiti (sınırı) olarak tanımlanır. Burada n ee ≤ x ≤ e1/e için sonsuzluğa gider.

Negatif yüksekliklere (sınırlı) genişleme

Asıl kuralı korumak için:

(k+1)a=a(ka)

k'nın negatif değerleri için, özyineleme ilişkisini kullanmalıyız:

ka=loga((k+1)a)

Buradan:

(1)a=loga(0a)=loga1=0

Bununla beraber daha küçük negatif değerler, bu yolla iyi tanım verme. Çünkü,

(2)a=loga(1a)=loga0

iyi tanımlı değildir.

(1)1'in her tanımı n=1 için kuralla uyumlu olduğuna dikkat edin. Çünkü

her n=(1)1 için, 01=1=1n'dir.

Gerçek yüksekliklere genişleme

Burada, genişleme tetrasyonunun genel problemlerinin çözümü için n'nin reel veya karmaşık değerlerinde, yaygın olarak kullanılan kabul edilmiş bir çözüm yoktur. Çeşitli yaklaşımlar aşağıdaki gösteriliyor.

Genelde problem, a > 0 ve, x>2 değerleri için f(x)=xa gibi bir süper üstel fonksiyon bulunuyor ki bu da yeterince tatminkârdır.

  • (1)a=0
  • 0a=1
  • xa=a((x1)a) tüm reel x > -1 için.
  • Dördüncü koşul genellikle şunlardan biridir:
  • Bir süreklilik koşulu (genellikle sadece xa, her iki değişken için x>0 şartılya süreklidir).
  • Bir türevlenebilirlik koşulu (x 'de bir kez, iki kez, k kez veya sonsuz kez türevlenebilir).
  • Bir uygunluk şartı (x 'de iki kez türevlenebilirliği ifade eder) şöyledir:
(d2dx2f(x)>0) tüm x>0 için

Dördüncü koşul kişiden kişiye ve yaklaşımlara göre değişirr. Tetrasyonunu gerçel yüksekliklere genişletmek için iki ana yaklaşım vardır. Birincisi uygunluk koşulu, diğeri de türevlenebilirlik koşuludur. Bu iki yaklaşım, birbirleriyle tutarsız sonuçlar üretmesi, onların çok farklı olduğunu gösterdi.

Neyse ki, bir uzunluğun içindekilerden biri, tüm pozitif reel sayılar için genişletilebilir. Bir içsel uzunluk için xa tanımlıysa, tam fonksiyon tüm x>2 için geçerlidir.

Karmaşık yüksekliklere genişleme

f=F(x+iy) tetrasyonunun karmaşık düzlemde analitik genişlemesinin çizimi. |f|=1,e±1,e±2, ve arg(f)=0,±1,±2, dereceleri kalın eğimlerle gösteriliyor.

Şöyle bir konjektür[1] vardır: Şablon:Kayma eşitliğinin çözümü için eşsiz bir F fonksiyonu vardır ve ek F(0)=1 ve F(z) yaklaşımlarını sağlar. Bu fonksiyon sağdaki şekilde görülüyor.

Ters fonksiyonlar

Tetrasyonun Ters fonksiyonları genellikle süper kök ve süper logaritma olarak adlandırılır. xx'in süper kökün karesi olan ssrt(x), Lambert W fonksiyonu ile şöyle ifade edilebilir:

ssqrt(x)=eW(ln(x))=ln(x)W(ln(x))

Her n > tam sayıları için nx şeklinde fonksiyon vardır ve bu fonksiyon x ≥ için artarak 1=n1 = eşitliği elde edilir. Böylece x in n. süper kökü x ≥ 1 için elde edilir.

Yine de, eğer yukarıdaki lineer yaklaşım kullanılır ve -1≤y≤0 şart sağlanırsa, 1= yx = y + 1 olur. Böylece 1=ysroot(y + 1) elde edilemez.

sloga x süper algoritması, tüm gerçel x ve a > 1 sayıları için geçerlidir.

sloga fonksiyonu:

slogaxa=x
slogaax=1+slogax
slogax=1+slogalogax
slogax>2

İnfra logaritma fonksiyonu, ultra üstel fonksiyonun iki katıdır ve ioga şeklinde ifade edilir. Eğer a>1 ise uxpa fonksiyonunun tersi olur.

Süper kök

Süper kök, tetrasyonun iki ters fonksiyonundan biridir. Sadece, kökler ve logaritma üstel olarak iki ters fonksiyonken, keza tetrasyonunda iki ters fonksiyonu vardır: süper kök ve süper logaritma. Süper kök, tetrasyonun tabanını ifade eden ters fonksiyonudur: eğer ny=x ise y de x in n. süper kökü olur. Örneğin;

42=2222=65.536

böylece 2, 65.536'nın 4. köküdür ve

33=333=7.625.597.484.987 olur.

Böylece 3, 7.625.597.484.987'nin 3. süper kökü (veya süper küpü)dür.

Süper kökün birkaç pratik uygulaması vardır. Bunlar sadece saf matematikte çalışılır.

Kare kök

2. sıra süper kök veya "süper kare kök" is noteworthy for its simple expression in terms of Lambert W fonksiyonunda terimlerinin basit ifadesi için önemlidir. İfadesi;

xs=eW(lnx) buradaki xs, x'in süper kare köküdür.

Fonksiyon her ne kadar süper karenin karşıtı olarak tanımlanmış olsa bile, sonsuz üstelin de karşıtıdır. Sonsuz n.kökte şöyledir;

xs=xxxx....

Kare kök örnekleri

Aşağıdaki tablo ilk 27 tam sayının süper kare köklerini gösteriyor.

x xs x xs x xs
1 1 10 2,506184... 19 2,830223...
2 1,559610... 11 2,555604... 20 2,855308...
3 1,825455... 12 2,600295... 21 2,879069...
4 2 13 2,641061... 22 2,901637...
5 2,129372... 14 2,678523... 23 2,923122...
6 2,231828... 15 2,713163... 24 2,943621...
7 2,316454... 16 2,745368... 25 2,963219...
8 2,388423... 17 2,775449... 26 2,981990...
9 2,450953... 18 2,803663... 27 3

Eğer bir sayının süper kare kökü tam sayı değilse, o irrasyoneldir. Fakat bununla ilgili herhangi bir ispat bilinmiyor.

Diğer süper kökler

Diğer süper kökler, normal kökle kullanılan aynı tabanda ifade edilebilir: süper küp kökler, x=yyy olduğunda y üreten fonksiyon, x3s olarak ifade edilebilir. 4. süper kök, x4s olarak ifade edilebilir ve bundan dolayı, n. süper kök, xns'dir denilebilir.

Süper logaritma

Tetrasyonun iki ters fonksiyonundan biridir. Sadece, kökler ve logaritma üstel olarak iki ters fonksiyonken, keza tetrasyonunda iki ters fonksiyonu vardır: süper logaritma ve süper kök. Süper logaritmayı açıklayan birkaç yol vardır:

Süper logaritma tanımları

slogb(z) olarak yazılan süper logaritma, tam olarak şöyle tanımlanır;

slogb(bz)=slogb(z)+1 ve
slogb(1)=0.

Bu tanımın sadece tam sayılar verebileceğine ve sadece tam sayı üretebilecek sayıları kabul edebileceğine dikkat edin. Bu tanımın kabul edeceği sayılar b,bb,bbb vb. formdadır.

Yaklaşımlar

Genellikle özel fonksiyonlar, argüman(lar)ın reel değerleri için değil, karmaşık düzlem, diferansiyel ve integral ifadeleri içinde tanımlanır. Slag fonksiyonu için mevcut ifadeler olmadığı için, basit yaklaşımlar şöyle öneriliyor.

Süper logaritmaya lineer yaklaşım

Süper logaritmaya lineer yaklaşım şöyledir:

slogb(z){slogb(bz)1z0için 1+z0<z1için slogb(logb(z))+11<ziçin 

Bu fonksiyon, tüm reel z (C0 süreklilik) için süreklidir.

İkinci dereceden yaklaşım

Süper logaritmaya ikinci dereceden yaklaşım şöyledir:

slogb(z){slogb(bz)1z0için 1+2log(b)1+log(b)z+1log(b)1+log(b)z20<z1için slogb(logb(z))+11<ziçin 

Bu fonksiyon tüm reel z (C1 süreklilik) için türevlenebilir.

Abel fonksiyonuna yaklaşımlar

Şablon:Ana

Abel fonksiyonu, şu eşitliği sağlayan herhangi bir fonksiyondur:

Af(f(x))=Af(x)+1

Verilen bir Af(x) Abel fonksiyonunun diğer çözümü herhangi sabit A'f(x)=Af(x)+c eklenerek elde edilebilir. Verilen bu süper logaritma slogb(1)=0 olarak tanımlanır ve üçüncü özelliği üstel fonksiyonun Abel fonksiyonu, eşsiz olarak tanımlanabilmesidir.

Özellikler

Süper logaritmanın diğer eşitlikleri:

slogb(z)=slogb(logb(z))+1
slogb(z)>2 tüm reel z için

Tetrasyonun tersi olarak slag

Karmaşık z düzlemindeki f=sloge(z) fonksiyonu.

Tetrasyon olarak sexpb(z), analitik fonksiyon olması husunuda şüphelidir. En azından b'nin bazı değerleri için slogb=sexpb−1 ters fonksiyonu analitik olabilir. Karmaşık z düzlemindeki slogb(z)'nin davranışı, yukarıdaki şekilde, b=e durumu için çizilmiştir. slog fonksiyonunun sanal kısmının reel ve tam sayı değerlerinin dereceleri kalın çizgilerle gösteriliyor.

Ayrıca bakınız

Alıntılar

Şablon:Kaynakça

Dış bağlantılar

Şablon:Büyük sayılar